وقتی تخمدان‌ها خیلی تحریک شوند
تزریق داروهای هورمونی باروری (درمان نازایی) رشد تخمک ها را در تخمدان‌ها تحریک می‌کند، ولی اینکه بگوییم شما دقیقا به چه میزان دارو نیاز دارید، مشکل است.
مقادیر بیش از حد این هورمون ها در بدن شما منجر به بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها OHSS)) می‌شود که در این حالت تخمدان‌ها ورم می‌کنند و درد می گیرند.
تعداد کمی از زنان دچار موارد شدید این سندرم می‌شوند که باعث افزایش سریع وزن، درد شکم، استفراغ و تنگی نفس می‌گردد.
مصرف داروهای خوراکی درمان کننده ناباروری مانند کلومیفن کمتر باعث بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها OHSS)) می‌شود.
گاهی هم این سندرم خودبخود رخ می‌دهد و ربطی به درمان نازایی ندارد.
داروهای تزریقی درمان کننده نازایی بیشتر از قرص خوراکی آن (کلومیفن) باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها می‌شوند
نشانه‌های این سندرم کدامند؟
نشانه‌های سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها اغلب طی ده روز بعد از تزریق داروهای محرک تخمک گذاری شروع می‌شود.
علائم این سندرم از خفیف تا شدید متغیر هستند که به تدریج بدتر می‌شوند و یا بهبود می‌یابند.
علائم سندرم خفیف تا متوسط:
- درد خفیف تا متوسط شکمی که می‌رود و می‌آید.
- نفخ شکم یا افزایش اندازه دور کمر
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- احساس درد و ناراحتی در ناحیه تخمدان‌ها
برخی از زنانی که داروهای درمان کننده نازایی را تزریق می‌کنند، دچار نوع خفیف این سندرم می‌شوند که بعد از حدود یک هفته برطرف می‌شود.
اما اگر خانمی بعد از تزریق این داروها، باردار شود، علائم سندرم بدتر می‌شوند و چند روز تا چند هفته طول می‌کشند.
علائم سندرم شدید:
- افزایش سریع وزن؛ به عنوان مثال 3/2 کیلوگرم در یک روز و یا 5/4 کیلوگرم در 3 روز یا بیشتر
- درد شدید شکمی
- تهوع و استفراغ شدید و مداوم
- کاهش دفع ادرار
- ادرار تیره رنگ
- تنگی نفس
- سفتی یا بزرگی شکم
- سرگیجه
مراجعه به پزشک
اگر در حال درمان نازایی خود بودید و دچار علائم سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها گشتید، به پزشک خود بگویید.
حتی اگر دچار سندرم خفیف شوید، پزشک از نظر افزایش وزن و بدتر شدن علائم، شما را تحت نظر می‌گیرد و معاینه می‌کند.
اگر در طی درمان نازایی خود دچار مشکلات تنفسی و یا درد پاها شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
این علائم می تواند نشان دهنده وضعیت اورژانسی باشد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
علل این سندرم کدامند؟
علت دقیق این سندرم مشخص نشده است، اگرچه وجود مقادیر بالای هورمون HCG در خون نقش مهمی در این ارتباط دارد. هورمون HCG معمولا در طی بارداری در بدن زنان تولید می‌شود.
رگ های خونی تخمدان‌ها، واکنش غیرعادی به مقادیر بالای هورمون HCG نشان می‌دهند و شروع به نشت مایعات می‌کنند.
این مایعات باعث می‌شوند تخمدان‌ها ورم کنند و گاهی اوقات مقادیر زیاد مایعات به سمت شکم می‌رود.
طی درمان نازایی، هورمون HCG به عنوان یک داروی محرک تخمدان‌ها به زنان نازا تزریق می‌شود و فولیکول کامل و بالغ، تخمک خود را رها می‌کند.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها معمولا طی یک هفته بعد از تزریق هورمون HCG بروز می‌کند.
اگر در طی درمان نازایی، باردار شوید، بدن شما در پاسخ به باردار شدن، خودش نیز HCG تولید می‌کند و این سندرم بدتر می‌شود.
داروهای تزریقی درمان کننده نازایی بیشتر از قرص خوراکی آن (کلومیفن) باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها می‌شوند.
عوامل خطر
زنان جوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک که فولیکول‌های زیادی در تخمدان‌های خود دارند، در معرض خطر زیادی برای ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها هستند.
عواملی که خطر ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: یک بیماری تناسلی که باعث خونریزی نامنظم قاعدگی، رشد موهای زائد و ظاهر غیرعادی تخمدان در سونوگرافی می‌شود.
- تعداد زیاد فولیکول ها در تخمدان‌ها
- زنان جوان
- وزن کم بدن
- مقادیر بالای هورمون استرژن در بدن قبل از تزریق هورمون HCG
- بارداری های متعدد (چند بار باردار شدن)
- سابقه ابتلا به این سندرم
البته در برخی موارد، زنانی که هیچ نوع عامل خطری نداشته اند، دچار این سندرم می‌شوند.
اگر در طی درمان نازایی خود دچار مشکلات تنفسی و یا درد پاها شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید
عوارض
حدود یک تا دو درصد زنانی که تحت درمان های محرک تخمدان‌ها قرار می گیرند، دچار نوع شدید این سندرم می‌شوند. موارد شدید این سندرم مرگبار است.
عوارض سندرم تحریک بیش از تخمدان‌ها عبارتند از:
- تجمع مایعات در شکم و گاهی اوقات در قفسه سینه
- اختلال و عدم تعادل املاح بدن مثل سدیم، پتاسیم و غیره
- لخته شدن خون در رگ های خونی بزرگ و معمولا در پاها
- پیچ خوردگی یک تخمدان
- پاره شدن کیست در یک تخمدان که منجر به خونریزی خطرناک می‌شود.
- مشکلات تنفسی
- عدم موفقیت بارداری به دلیل سقط جنین یا باردار نشدن در اثر عوارض سندرم
- به ندرت مرگ
راه‌های تشخیص
1- معاینه بدنی بیمار توسط پزشک : پزشک هر گونه افزایش وزن، افزایش اندازه دور کمر و درد شکمی را در شما بررسی کرده و می نویسد.
2- سونوگرافی : اگر دچار سندرم تحریک بیش از تخمدان‌ها باشید، سونوگرافی نشان می‌دهد که تخمدان‌های شما بزرگ تر از حد طبیعی شده اند و کیست های بزرگ پر از مایعی دارند.
طی درمان نازایی با داروها، پزشک به طور منظم تخمدان‌های شما را با سونوگرافی از طریق واژن بررسی می‌کند.
3- آزمایش خون: پزشک توسط نتایج برخی آزمایشات خون می تواند غلظت خون شما را بررسی کند و اینکه آیا عملکرد کلیه‌های شما در اثر این سندرم آسیب دیده است یا نه.
در قسمت بعدی این مطلب راه‌های درمان و پیشگیری از این سندرم را برایتان خواهیم گفت.
مطالب مرتبط:
درمان نازایی، تولد نوزاد معلول را افزایش می‌دهد