مشتری از نمایی متفاوت

بشقاب رنگارنگ زیبایی که در عکس بالا می‌بینید، در واقع سطح بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی است. این نقشه رنگارنگ از مشتری، به کمک تصاویر دوربین زاویه بسته نصب شده بر روی فضاپیمای کاسینی ناسا تهیه شده است. کاسینی در حین ماموریت خود به سوی زحل، از کنار این غول منظومه شمسی عبور کرد و این عکس‌ها را در دسامبر 2000 / آذر 1379 از مشتری تهیه کرد. اگرچه کوچک‌ترین عارضه قابل مشاهده در عکس حدود 120 کیلومتر پهنا دارد، اما این عکس‌ها دقیق‌ترین نقشه‌های رنگی سراسری هستند که تا کنون از مشتری تهیه شده است.

این نقشه از ترکیب 36 عکس ساخته شده است. طی 9 ساعتی که مشتری در زیر سفینه مشغول گردش بود، هر ساعت عکس‌هایی دوتایی در دو رنگ مختلف توسط دوربین گرفته می‌شد که نیمکره‌های شمالی و جنوبی مشتری را پوشش می‌داد. اگرچه تصاویر خام تنها از دو رنگ با طول موج‌های 759 نانومتر (نزدیک به فروسرخ) و 451 نانومتر (آبی) تشکیل شده بودند، اما رنگ‌های نقشه نزدیک به همان‌هایی هستند که انسان هنگام خیره شدن به مشتری مشاهده می‌کند.  

مشتری در یک مدار کم و بیش تخم مرغی (بیضی‌گون) به دور خورشید می‌چرخد. هر دور آن 12 سال زمینی به درازا می‌کشد. همچنان که سیاره به دور خورشید می‌گردد، به دور محور خود نیز می‌گردد. چرخش مشتری به دور خود تند تر از هر سیاره دیگری  است؛ تنها 9 ساعت و 56 دقیقه نیاز است تا مشتری یک بار به دور خود بچرخد.

برای اندازه‌گیری تندی گردش سیارات گازی به دور خود، دانشمندان ناگزیرند روش‌های غیر مستقیم به کار برند. آن‌ها نخست سرعت میانگین چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازه‌گیری می‌نمایند. مشتری به اندازه نباز امواج رادیویی می فرستد که به دست رادیو تلسکوپهای زمینی دریافت گردد. هم اکنون دانشمندان از اندازه امواج برای سنجش سرعت چرخش مشتری بهره می برند. قدرت امواج، تحت تاثیر میدان مغناطیسی سیاره، در یک الگوی تکراری 9 ساعت و 56 دقیقه‌ای ، تغییر می‌کند؛ زیرا سرچشمه میدان مغناطیسی، هسته سیاره است. این تغییرات نشان دهنده سرعت چرخش درونی سیاره‌است. چرخش تند مشتری مایه ی برآمدگی در استوا و پخی در قطب‌هایش می‌شود.

نقشه به تازگی تهیه شده در واقع تنوعی از عوارض ابری رنگی را نشان می‌دهد، که شامل نوارها و کمربندهای موازی قرمز قهوه‌ای و سفید، لکه قرمز مشتری، نواحی آشفته چند لخته‌ای، بیضی‌های سفید و چندین گرداب کوچک است. نوارهای سفید، ابرهای مرتفع‌تر و سردتر جو مشتری هستند و کمربندهای قهوه‌ای، ابرهای گرم‌تر و پست‌تر جو مشتری. بسیاری از این ابرها به دلیل کشش و چین‌خوردگی دائمی ناشی از بادهای مشتری، به صورت رگه و موج دیده می‌شوند. عوارض آبی خاکستری اطراف لبه نوار روشن مرکزی «لکه‌های داغ» استوایی هستند؛ سامانه‌های هوایی که کاوشگر گالیله ناسا برای انجام تحقیقات بیشتر وارد یکی از آنها شد. لکه‌های روشن کوچک درون نوار نارنجی شمال استوای مشتری، طوفان‌های آذرخشی هستند. نواحی قطبی از شفافیت کمتری برخوردار هستند چرا که نگاه کاسینی به آنها از میان مه جوی ضخیم‌تر و با زاویه بوده است.

کاوشگر فضایی تحقیقاتی کاسینی-هویگنس به همراه فضاپیمای جستجوگر هویگنس بطور مشترک توسط ناسا و سازمان فضایی اروپا برای کاوش سیاره زحل به فضا فرستاده شد. به طوری که کاسینی به دور زحل گشته و اطلاعاتی از آن به زمین مخابره می‌کند ولی هویگنس یک فضاپیمای کوچک بود که از کاسینی به سمت قمر زحل یعنی تیتان فرستاده شد و اطلاعاتی از سطح آن کسب و به زمین مخابره کرد. کاسینی علاوه بر نقشه برداری  دریاچه های متان در قمر تیتان، شناسایی آبفشانهای یخی (icy geyser) بیرون زده در قمر انسلادوس (Enceladus) و ردیابی توفانها در جو زحل، مطالعات فراوان و گسترده ای بر روی سیستم حلقه ها و محیط آنها انجام داده است. این بررسیها و مشاهدات به ماهیت ذرات حلقه ها، چگونگی برهم کنش آنها با یکدیگر و با قمرهای سیاره و نقش غبار ریز در سیستم حلقه ها نور تازه ای بخشیده است.

برگرفته از خبرآنلاین/دانشنامه رشد