فتق دیسک کمر
فتق دیسک کمر
همه ما یک بار در زندگی‌مان درد کمر را تجربه کرده‌ایم. این درد بسیار آزاردهنده است و گاهی مدت‌ها طول می‌کشد. یکی از علل شایع درد کمر، فتق دیسک کمر است.
گاهی بیماری فتق دیسک کمر آنقدر شدید و دردناک می‌شود که روند زندگی انسان را مختل و امکان حرکت را از او می گیرد و حتی به جراحی هم نیاز پیدا می‌کند.
دکتر سید مصطفی سادات، جراح ارتوپد، فلوشیپ ستون فقرات و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در‌این‌باره بیشتر توضیح می‌دهند.
فتق دیسک بین مهره‌ها چه زمانی ایجاد می‌شود؟
دیسک بین‌مهره‌ای یک ماده ژلاتینی نسبتا نرم است که فشارهای وارد شده روی مهره‌های ستون‌فقرات را به طور یکنواخت پخش و حرکت مهره‌ها را روی یکدیگر آسان می‌کند و باعث خم و راست شدن یا چرخش کمر می‌شود.
یک حرکت ناگهانی یا برداشتن اجسام سنگین ممکن است باعث آسیب به این ناحیه و فتق دیسک بین مهره‌ای شود.
فتق اغلب به طرف پشت یا چپ و راست اتفاق می‌افتد و باعث انتشار درد به پای همان طرف یا طرف مقابل می‌شود، ولی معمولا درد در همان طرف که فتق رخ داده است، متمرکز می‌شود.
این عارضه معمولا خود را با چه علایمی نشان می‌دهد؟
علایم به شدت آسیب وارده به مهره و فشار روی عصب مربوطه بستگی دارد، مثلا اگر صدمه بین مهره 4 و 5 کمری باشد، فشار روی ریشه پنجم کمری بیشتر است. فشار در این قسمت باعث می‌شود حرکت شست پا به طرف بالا مختل شود و درد از طرف کمر به طرف ساق پا انتشار پیدا کند.
چه عواملی باعث ایجاد فتق بین مهره‌های کمری می‌شود؟
فتق دیسک بین مهره‌ای در جوانان، ورزشکاران یا افرادی که کارهای سنگین انجام می‌دهند بیشتر دیده می‌شود، اما به طور کلی ما در حرکات روزانه‌مان همیشه در حال خم شدن هستیم. بیشتر مشاغل از قبیل دندان‌پزشکان، مکانیک‌ها، کارگران ساختمان و تایپیست‌ها در حالت خمیده کار می‌کنند، پس فشار بین مهره‌ها زیاد است. حرکات ناگهانی هم در ورزش‌هایی مثل کشتی و وزنه‌برداری باعث پارگی دیسک بین‌مهره‌ای می‌شود.
دیسک بین مهره‌ای در حالت عادی هم شاید رخ بدهد، زیرا به مرور زمان ماده ژلاتینی، قوام خود را از دست می‌دهد یا در اثر عوامل مختلف ساییده و فرسوده می‌شود. به‌تدریج با افزایش سن آرتروز نیز اضافه می‌شود. عدم فعالیت بدنی هم عامل دیگری است که می‌تواند روی دیسک و ریشه‌های عصبی فشار وارد کند.
چگونه می‌توان فشار روی دیسک و ریشه‌های عصبی را کم کرد؟
همه دردها به علت دیسک کمر نیست. بسیاری از دردها به علت ضعف عضلات است. از آنجا که بسیاری از افراد جامعه ما دچار اضافه‌وزن هستند، بیشتر دچار مشکلات عضلانی در ناحیه کمر می‌شوند، به‌خصوص در خانم‌ها درد کمر به صورت شایع‌تری دیده می‌شود.
اغلب خانم‌ها بعد از زایمان دچار اضافه‌وزن و بزرگی شکم می‌شوند. همان‌طور که می‌دانیم شکم نقش حمایت‌‌کننده‌ای روی ستون مهره‌ها دارد. وقتی شکم ضعیف است، فشار روی مهره‌ها بیشتر می‌شود.
خیلی مواقع دردهای ناحیه کمر حتی نیاز به یک عکس ساده هم ندارند. اگر چه در کشور ما خدمات پزشکی بسیار سهل‌الوصول است و بیماران هنگام مراجعه به مطب چند عکس و آزمایش با خود همراه دارند، اما واقعا این کارها لازم نیست و فقط با تمرین‌های کششی ساده و نرمش می‌توانند به راحتی درد را برطرف کنند.
تمرین‌های کششی چگونه باید انجام شوند؟
دیسک‌های بین مهره‌ای در طول روز آب از دست می‌دهند و اگر قد انسان‌ها را به صورت میلی‌متری هنگام صبح و عصر اندازه بگیریم، متوجه می‌شویم قد آنها هنگام غروب چند میلی‌متر تا یک سانتی‌متر کاهش پیدا کرده است، پس دیسک بین مهره‌ای تحت فشار قرار می‌گیرد.
هر درد کمری به معنای فتق دیسک کمر نیست و هر فتق دیسک کمری نیاز به عمل جراحی ندارد. عمل جراحی آخرین مرحله درمانی است
برای کاستن فشار می‌توانیم از یک میله بارفیکس ساده استفاده و عادت کنیم روزانه هنگام صبح، ظهر و شب هر بار به تعداد 10 بار بارفیکس برویم و هر بار 5 ثانیه به بدن کشش دهیم.
هنگام بارفیکس لازم نیست فشار زیادی به خودمان وارد کنیم و فقط آویزان شدن کافی است.
سایر ورزش‌ها نیز می‌تواند بسیار مفید باشد، از قبیل پیاده‌روی، نرمش یا هفته‌ای سه بار استخر رفتن و سایر حرکات بدنی که باعث تقویت عضلات و کاهش وزن می‌شود.
و چطور درمان می‌شوند؟
اگر بیمار علایم عصبی واضحی ندارد و اختلال‌های انگشتان حرکتی پا و مشکلات اسفنکتری و ادراری هم ندارد، بیمار اورژانسی نیست و درمان بسیار راحت است و شامل تمرین‌های کششی یا بستن کمربندهای مخصوص است تا بتوان کشش لازم را در ناحیه کمر ایجاد کرد.
داروهای مسکن و کورتونی هم تجویز می‌شود، ولی بیماران باید به طور مرتب کنترل شوند تا مطمئن شویم بیماری پیشرفت نمی‌کند.
گاهی لازم است بیماران استراحت کنند. استراحت بیمار تا زمانی است که التهاب برطرف شود. فشار دیسک به عصب باعث تورم عصب می‌شود و التهاب ایجاد می‌کند. برای کاهش التهاب توصیه می‌شود بیمار به مدت 48 تا 72 ساعت یا حداکثر 7 تا 10 روز همراه با تمرینات کششی استراحت کند، ولی استراحت طولانی‌مدت را به هیچ‌وجه توصیه نمی‌کنیم، چون باعث ضعف عضلات می‌شود.
در صورت فشار روی ریشه عصب و پیشرفت بیماری، شاید عمل جراحی لازم شود، ولی ما جراحان تا جایی که ممکن است سعی می‌کنیم از عمل جراحی اجتناب کنیم.
اگر بیمار به موقع برای درمان اقدام نکند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
در صورتی که بیمار به موقع برای درمان اقدام نکند، حتی در صورت عمل جراحی ممکن است نتیجه مطلوبی حاصل نشود و متاسفانه مشکلات ادراری و اسفنکتری برایش به وجود آید.
این مرحله از بیماری معمولا علامت خوبی نیست و به‌تدریج پاها ضعیف می‌شوند و شاید هیچ موقع حالت طبیعی و اولیه خود را پیدا نکنند.
در پایان اگر توصیه‌ای دارید بفرمایید.
هر درد کمری به معنای فتق دیسک کمر نیست و هر فتق دیسک کمری نیاز به عمل جراحی ندارد. عمل جراحی آخرین مرحله درمانی است.
بسیاری از افراد جامعه از درد کمر رنج می‌برند. برای تشخیص دردهای کمر لازم است یک گروه شامل جراحان ارتوپد، مغز و اعصاب، روان‌پزشک و مددکار اجتماعی با هم کار کنند.
خیلی از مواقع مسایل اجتماعی، عصبی و روانی در بروز درد دخیل هستند و همیشه باید این مسایل را مدنظر قرار دهیم.
بخش سلامت تبیان
منبع: هفته نامه سلامت
مطالب مرتبط: