تسبيح عرشيان و فرشيان

«اِنَّ اللهَ و مَلائكتهُ يُصلونَ عَلي النبي يا اَيها الذينَ آمنُوا صَلوُّا عليهِ و سَلَّمِوُا تَسليما»  (احزاب 56)

« خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مي فرستند. اي كساني كه ايمان آورده ايد ، بر او درود فرستيد و به فرمانش به خوبي گردن نهيد.»

مقام پيامبر صلي الله عليه و آله آن قدر والا است كه آفريدگار عالم هستي و تمام فرشتگاني كه تدبير اين جهان به فرمان حق بر عهده آنها گذارده شده ، بر او درود مي فرستند.

او گوهر گرانقدر عالم آفرينش است ، و اگر به لطف الهي در دسترس شما قرار گرفته مبادا ارزانش بشمريد ، مبادا ارج و مقام او را در پيشگاه پروردگار و درنزد فرشتگان آسمان فراموش كنيد ، او يك انسان است و از ميان شما برخاسته ولي نه يك انسان عادي ، كسي است كه جهاني در وجودش خلاصه شده است.

صلاة : صلاة در اصل به معناى توجه خاص است و صلاة خدا بر پيامبرش به معناى توجه خاص و قرين رحمتش به پيامبر است و چون در اينجا صلاة مقيد نيست لذا انعطاف كامل و مطلق خداوند را نسبت ‏به پيامبرش مى رساند.

ملاحظه مى كنيد ، قبل از اينكه خداوند از مؤمنين بخواهد كه بر پيامبرش درود بفرستند ، خود و فرشتگانش بر او درود و صلوات مى فرستند و صلوات مؤمنين نيز ، نوعي توجه از جانب ايشان به وسيله ي درخواست رحمت‏ براى آن حضرت است .

صافى از على بن ابراهيم قمى نقل مى كند : « صلوات خدا بر پيامبر ، پاك كردن ستودن آن حضرت است  و از سوى مردم ، دعا كردن و طلب رحمت‏ براى اوست و اقرار نمودن به فضل و مقام والايش ، تصديق فرمانش ، اطاعت‏ بى چون و چرا از اوامرش و اجتناب و دورى جستن از نواهيش... و سلام بر او يعنى تسليم به ولايت او و هرآنچه آورده است.»

يا سيد الانام درود جناب تو                     ورد زبان ماست مه و سال و صبح و شام

نزديك تو چه فرستيم ما زدور                   دردست ما همين صلوات است والسلام

و همانا اين درود فرستادن خداوند بر پيامبرش به مراتب بالاتر و فضيلتش افزون تر است از شرافت آدم كه ملائك را فرمان به سجده اش داد ، زيرا در آنجا خداوند نمى تواند شريك آنان در آن فعل باشد ولى در اينجا خداوند همراه فرشتگان و تمام مؤمنان بر پيامبر صلوات و درود مى فرستند .

اين چه عظمت و مقامى است كه خداوند ، خود ، قبل از ملائكه و بندگانش بر اين انسان كامل صلوات فرستد و آنگاه تمام فرشتگان و مردم را دستور اكيد دهد كه بر او صلوات بفرستيد و سلام و تعظيم كنيد و در برابر فرمانش گردن نهيد .

به جامه خانه ي دين ، خلعت درود و سلام       چو گشت دوخته بر قامت تو آمد راست

نشان حرمت صَلُّوا عليه بر نامت                     نوشته اند و چنين منصبى شريف، توراست

آرى ! او انساني عادى نيست ، هرچند از ميان شما مردم برخاسته. از ياد نبريد كه خداوند تمام جهان هستى را به خاطر وجود مقدسش آفريده است كه در حديث قدسى خطاب به او فرمايد : " لولاك لما خلقت الافلاك"‏

تو اصل وجود آمدى از نخست              دگر هرچه موجود شد فرع تست

ندانم كدامين سخن گويمت                 كه والاترى زآنچه من گويمت

تو را عِزَّ «لولاك‏» تمكين بس است        ثناى تو طه و ياسين ، بس است

يصلون : چرا واژه «يصلون‏» آورده است ؟ اين كلمه ، مضارع است و معناى پيوستگي و تداوم  دارد ، معلوم مى شود همواره خدا و فرشتگان بر او درود و رحمت مى‏فرستند.

سلموا : سلموا ممكن است‏ به دو معنى بيايد : اول - تسليم در برابر فرمان ها و اوامر پيامبر چنانكه در آيه اى ديگر فرموده است:  " ثم لا يجدوا في انفسهم حرجا مما قضيت و يسلموا تسليما"

- و آنگاه مؤمنان از قضاوت و داورى تو هرگز در دل خود ناراحت نشوند و كاملا تسليم فرمانت ‏باشند .

امام صادق عليه السلام در پاسخ ابو بصير كه پرسيد معناى تسليم در اين آيه چيست ، مى فرمايد : " هو التسليم له في الامور"

يعنى كاملا در برابر او سر تسليم فرود آورند و اطاعتش كنند .(1)

دوم - به معناى سلام فرستادن بر پيامبر و گفتن «السلامُ عليك‏» به آن حضرت است كه معنايش دعا براى سلامتى او در پيشگاه رب الارباب است .

ابوحمزه ثمالى از كعب - كه يكى از اصحاب رسول ‏الله (ص) است - نقل مى كند كه : « هنگامي كه آيه صلوات نازل شد ، از پيامبر پرسيدم: اين را فهميديم كه بايد بر تو سلام بدهيم ، اما چگونه بر شما صلوات بفرستيم؟ پيامبر فرمود بگوييد: " اللهم صل علي محمد و آل محمد كما صليت علي ابراهيم و انك حميد مجيد و بارك علي محمد و آل محمد كما باركت علي ابراهيم و ال ابراهيم انك حميد مجيد" (2)

ابن حجر در كتاب صواعق نقل مى كند كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : " لا تصلوا علي الصلاة البتراء"

 - بر من صلوات ناقص نفرستيد . عرض كردند : صلوات ناقص چيست ؟ فرمود :

" تقولون اللهم صل علي محمد و تمسكون، بل قولوا اللهم صل علي محمد و آل محمد"

: اينكه تنها بگوئيد صلوات بر محمد و ساكت‏ شويد و ادامه ندهيد ، بلكه بايد بگوئيد :

" اللهم صلي علي محمد و آل محمد".(3)

عايشه از رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم نقل مى كند كه فرمود : " لايقبل صلاة الا بطهور و بالصلاة علي"‏(4)

« نمازبدون طهارت و درود بر من قبول نخواهد شد. و لذا در تشهد و سلام نماز ، نه تنها شيعيان بلكه عموم اهل سنت نيز بر پيامبر و آلش صلوات مى فرستند هرچند برخى مانند ابو حنيفه آن را سنت دانسته و واجب نمى دانند ولى قطعا شافعى آن را در نماز، واجب  مى داند چه خود در بيت ‏شعر معروفش مى گويد :

" يا اهل بيت رسول الله حبكم

فرض من الله في القرآن انزله

كفاكم من عظيم القدر انكم

من لم يصل عليكم لا صلاة له"

اى اهل بيت پيامبر ! محبت ‏شما از سوى خداوند در قرآن واجب شده و در عظمت مقام شما همين بس كه هر كس در نماز واجب يوميه اش بر شما صلوات نفرستد ، نمازش باطل خواهد بود .

در خاتمه ، روايت ‏بسيار جالبى را از معصوم (ع) ، نقل مى كنيم كه در تفسير برهان آمده و آن حضرت مى‏فرمايد :

« ما في الميزان شيء اثقل من الصلاة علي محمد و ال محمد و ان الرجل لتوضع اعماله في ميزانه فيميل به فيخرج صلي الله عليه و آله و سلم الصلاة عليه فيضعها في ميزانه  فترحج "‏»

همانا چيزى در ميزان اعمال بندگان (در روز قيامت) سنگين تر از صلوات بر محمد و آل محمد نيست و چه بسا انسانى كه اعمالش را در كفه ترازو مى گذارند ، پس پائين مى رود ، آنگاه رسول خدا مى آيد و صلوات هائى را كه او بر حضرتش فرستاده است مى آورد و در كفه ي ترازو مى گذارد ، پس اعمال آن شخص سنگين تر از وزنه ي ترازو مى شود .

اميد آن كه با خلوص و معرفت ، بر آن حضرت و اهل بيت گرامي ايشان صلوات بفرستيم . و به راستي با اعمال صحيح و الهي خود عشق و ارادت خويش را به ايشان ابراز نمائيم.

پي نوشتها:

1- تفسير مجمع البيان، ذيل آيه ي مورد بحث.

2- همان.

3- صواعق ، ص 144.

4- تفسير نمونه، 17، ص 420.

5- الغدير، علامه اميني، ج7، ص 7.