اندیشه ی سینمای برگمن

این كارگردان كه از بهترین فیلمسازان اروپایی تاریخ سینما محسوب می شود در 14 جولای سال 1918 میلادی در خانواده ای كاملا مذهبی به دنیا آمد.

پدر برگمان كه كشیشی پروتستان بود وی را با نظم و انظباطی سخت گیرانه همراه با تربیت مذهبی بزرگ كرد و در این زمینه بیش از اندازه سخت گیر بود كه اینگونه سخت گیری ها، بعدها به یكی از پایه های فیلم های وی تبدیل شد.

وی در 19 سالگی برای تحصیل در رشته هنر و ادبیات به دانشگاه استكهلم رفت، اما بیشتر وقت خود را به تئاتر اختصاص داد و نمایش های درخشانی را در سال های ابتدایی دهه 40 میلادی روی سن برد.

'مرگ كاسپار' نخستین نمایش حرفه ای برگمان در مقام كارگردان بود كه مفاهیم مورد علاقه او یعنی مرگ و فلسفه زندگی را در خود داشت.

برگمان در روزهای پایانی جنگ دوم جهانی فیلم 'كریس' را ساخت و پس از آن در سال 1949میلادی وی با فیلم سینمایی 'خانه بازی' جای پای خود را در این هنر - صنعت محكم كرد؛ او برخلاف بسیاری از سینماگران اروپایی همدوره خود، سینما را به عنوان یك سرگرمی تصور نكرد و مفاهیم خاص و پیچیده فلسفی خود در باب مذهب و عرفان را در این قالب مطرح می ساخت.

به همین خاطر نیز فضای فیلم های سینمایی برگمان، عموما سرد و تیره بوده و واقعیت و خیال، خواب و بیداری در آنها درهم می آمیخت.

وی در روایت داستان های خود ساختارشكنی كرده و از بسیاری از قواعد كلاسیك فراتر می رفت، بگونه ای كه كمتر فیلمسازی را می توان به جرات و جسارت برگمان در این زمینه یافت.

برای مثال می توان به نوع استفاده او از نمای درشت - كلوزآپ - در فیلم های وی اشاره كرد كه كاملا در راستای ایده های ذهنی او قرار داشت.

وی كه در كودكی تحت تعلیم كشیش قرار داشت، پرسش های بسیاری در باب زندگی، مرگ و فلسفه زندگی در سر می پروراند كه در آن ایام پاسخ كاملی بدانها داده نشد.

همین امر او را به سمت تولید فیلم هایی با موضوع های اشاره شده كشاند؛ برگمان در مصاحبه ای به این نكته اشاره كرد كه به مرگ از همان كودكی فكر می كرده و به همین خاطر نیز هیچ هراسی از آن ندارد.

در فیلم های 'پرسونا' و 'توت فرنگی های وحشی' به این مفهوم كلیدی به وضوح اشاره شده و نقش پررنگی در محتوای آثار یاد شده دارد كه نمونه تكامل یافته را در فیلم درخشان 'مهر هفتم' شاهد هستیم.

در 'توت فرنگی های وحشی' شاهد زندگی استاد دانشگاه مسنی هستیم كه در جاده ای ییلاقی، جوانی خود و ترس های تیره و تارش را مرور می كند.

اما در 'مهر هفتم' با شوالیه ای كه تازه از جنگ های صلیبی برگشته روبروییم كه در ایمان خود دچار شك و تردید شده است؛ در همین اثنا مرگ در هیاتی غریب پیش رویش ظاهر شده و قدم به قدم خود را به او نزدیك ساخته و او را به دنیای دیگر می برد.

برگمان در این فیلم دیدگاه های متافیزیكی خود را به بهترین شكل به تصویر كشید و با بهره گیری از بازیگر بزرگ و صاحب سبكی همچون 'ماكس فون سیدو'، ژرفای خاصی بدان بخشید.

این كارگردان پركار سینمای سوئد كه 62 فیلم سینمایی را در كارنامه خود دارد در دوران فیلمسازی، جوایز زیادی را نیز دریافت كرد كه از جمله آنها می توان به جوایز كن و برلین اشاره كرد كه اسكار افتخاری 'ایروین جی.تالبرگ' در سال 1971 میلادی آن را تكمیل كرد.

البته برگمان برای فیلم ستایش شده 'فانی و الكساندر' نیز نامزد دریافت اسكار بهترین كارگردانی شد كه از دستیابی به آن دور ماند.

برگمان در سال 1976 در حالیكه مشغول تمرین تئاتر رقص مرگ اثر 'استریندبرگ' بود، توسط پلیس به خاطر فرار از پرداخت مالیات دستگیر شد كه این اتفاق با وجود تبرئه شدنش در دادگاه، تاثیر روحی نامطلوبی روی او گذاشت و چند سالی را از زادگاهش دور ساخت.

این سینماگر در این ایام به آلمان مهاجرت كرد و وقفه ای در تولید كارهایش به وجود آورد تا اینكه در سال 1982 میلادی با اثر درخشان 'فانی و الكساندر' به سوئد بازگشت و دولت سوئد نیز برای دلجویی از او، جایزه سالانه اینگمار برگمان را برای تقدیر از بهترین های سال سینما پایه گذاری كرد.

'فانی و الكساندر' را می توان تماشاگرپسندترین فیلم برگمان دانست كه مدت زمان طولانی چهارساعته، تماشاگر را خسته نمی كند و تا به آخر با خود همراه می سازد.

فیلم درباره خواهر و برادری به نام 'فانی' و 'الكساندر' است كه در خانواده ای هنرمند زندگی آرامی دارند تا اینكه با مرگ پدر، خانواده از هم می پاشد.

این فیلم جذاب و دوست داشتنی كه آخرین ساخته سینمایی برگمان پیش از بازنشستگی به حساب می آید، همان دغدغه های همیشگی او را با خود داشت و در اوج پختگی و كمال به سر می برد.

اینگمار برگمان كه در سال 2007 میلادی در سن 89 سالگی درگذشت، كارگردانی صاحب سبك از سینمای اروپاست كه علاقه مندان زیادی میان فیلمسازان جهان دارد كه از مشهورترین آنها می توان به 'وودی آلن' و 'رابرت آلتمن' فیلمسازان مستقل آمریكا اشاره كرد.