نقش تغذیه در کنترل 11 عارضه‌ی ناشی از درمان سرطان (2)

6- استفراغ

استفراغ می‌تواند به دنبال حالت تهوع و یا به علت درمان، بوی غذاها و گاز معده باشد.

توصیه‌ها

* تا وقتی که استفراغ تحت کنترل در نیامده است چیزی خورده و آشامیده نشود.

* وقتی استفراغ کنترل شد، مقدار کمی مایع صاف مثل آب گوشت مصرف شود.

* وقتی بیمار توانست مایعات را تحمل کند، می‌تواند کمی غذاهای نرم مثل ماست یا ژله مصرف کند.

* وقتی بیمار توانست غذای نرم را تحمل کند، می‌تواند به سمت رژیم معمول خود پیش برود.

7- زخم دهان، زبان و گلو

زخم دهان، زبان و گلو می‌تواند ناشی از درمان سرطان یا سایر دلایل باشد.

غذاهایی که می‌توان مصرف کرد باید نرم باشد که به راحتی قابل جویدن و بلع باشد:

* موز، پوره سیب، هندوانه، کمپوت، هلو، گلابی، زردآلو، پوره سیب زمینی، ماکارونی، ماست، پنیر، ژله، نیمرو و گوشت چرخ‌کرده.

غذاهایی که سبب افزایش تحریک پذیری دهان می‌شود:

* مرکبات یا آب آن‌ها مثل پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت، غذاهای سرکه‌دار و انواع ترشیجات، غذاهای حاوی گوجه فرنگی مثل سس ماکارونی و پیتزا، غذای خشک و پرفیبر، غذای تند و شور، ادویه های تند مثل فلفل، پودر چیلی، سیر، کاری

توصیه‌ها

* غذاها قبل از مصرف، پخته شود که نرم باشند.

* غذاها به تکه‌های کوچک تقسیم گردد، چرخ یا پوره شود و با آب گوشت یا سس‌های ملایم نرم شود که راحت‌تر خورده شود.

* غذاها، سرد یا در دمای اتاق سرو شود. غذاهای گرم و داغ می‌توانند زخم‌های دهان و گلو را تشدید کند.

* برای نوشیدن مایعات از نی استفاده شود.

* توصیه می‌شود که بیمار، دهان خود را روزانه چندین بار با آب یا مخلوط آب و جوش شیرین بشوید ( 4/1 لیتر آب + 1 قاشق غذاخوری جوش شیرین). از دهان‌شویه‌های آماده استفاده نگردد زیرا حاوی مواد قوی هستند.

* از مسواک نرم استفاده شود.

* بیمار تحت هیچ شرایطی نباید سیگار بکشد.

* اگر لثه‌های بیمار زخم است، به جز مواقع غذا خوردن، دندان مصنوعی خود را از دهان خارج کند و دندان مصنوعی خود را تمیز نگه دارد.

* از پزشک بخواهید، بی‌حس‌کننده‌ها و اسپری‌های موضعی تجویز کند (برای بی‌حیس دهان و زخم‌ها) که در هنگام غذا خوردن از آن‌ها استفاده شود.

8- خشکی دهان

خشکی دهان معمولاً بعد از شیمی درمانی و رادیوتراپی سر و گردن ایجاد می‌شود. درمان می‌تواند سبب کاهش بزاق شود که جویدن و بلع را مشکل می‌کند و سبب تغییر حس چشایی و مزه غذاها در دهان می‌شود.

توصیه‌ها

* تا زمانی که شرایط دهان بیمار برای صحبت کردن و بلع، مناسب نیست، در هنگام نوشیدن آب و سایر مایعات، از نی استفاده کند.

* مصرف قهوه، چای و کولاها محدود شوند.

* سعی شود از مایعات غلیظ‌تر مثل نکتار میوه‌های خنک استفاده گردد.

* از مصرف غذاهای شور خودداری شود.

* سعی شود از غذاها و نوشیدنی‌های ترش مثل لیموناد در مقدار کم استفاده گردد که به ترشح بزاق بیشتر کمک کند.

* از آب نبات‌های سفت با طعم‌های مختلف و آدامس بدون قند استفاده شود.

* غذاها با آب گوشت، سس سالاد و سس‌ها مرطوب شود که راحت خورده شوند.

* بهداشت دهان رعایت شود و از دهان‌شویه‌های آماده استفاده نگردد.

* بیمار تحت هیچ شرایطی سیگار نکشد.

9- بلع مشکل

بلع مشکل می‌تواند ناشی از سرطان و درمان آن مثل جراحی سر و گردن باشد.

توصیه‌ها

* روزانه حداقل 8 لیوان مایعات مصرف شود (نوشیدنی‌ها بین وعده های غذایی مصرف شود)

* مصرف مایعات هم دمای اتاق آسان‌تر است.

* تعداد وعده های غذایی افزایش یابد.

* زمانی که قسمتی یا همه زبان یا استخوان فک برداشته شده باشد، جویدن و حرکات زبان ممکن است محدود باشد، در این شرایط:

- از غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد دوری شود.

- غذاهای پوره شده راحت‌تر قورت داده می‌شوند.

* استفاده از ژلاتین همراه کیک‌ها، پوره میوه‌ها و سایر غذاهای خنک می‌تواند تحمل و بلع آن‌ها را آسان‌تر کند.

10- تغییرات حس چشایی

تغییر حس چشایی می‌تواند ناشی از خود سرطان، شیمی درمانی، رادیوتراپی و یا مشکلات دندانی باشد. برخی بیماران از مزه فلز یا مزه تلخ دهان به خصوص وقتی غذا پر پروتئین باشد (گوشت) شکایت می‌کنند.

توصیه‌ها

* غذاهایی برای مصرف انتخاب شود که ظاهری خوشایند و بوی خوبی برای بیمار داشته باشند.

* اگر گوشت قرمز، مزه دیگری برای بیمار می‌دهد، سعی شود از مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و لبنیات که بوی زیادی ندارند استفاده گردد.

* افزودن شکر به برخی غذاها می‌تواند به کاهش مزه شوری، تلخی یا ناخوشایند کمک کند.

* غذاها و نوشیدنی‌های ترش مثل پرتقال و لیمو می‌تواند خوشایند باشد. (عدم مصرف در صورت زخم بودن دهان بیمار)

* بیمار باید دهان خود را مرتباً بشوید و زبان و دندان‌هایش را مسواک کند (از دهان‌شویه‌ها استفاده نشود)

11- عدم تحمل شیر یا لا کتوز

سرطان، شیمی درمانی و رادیوتراپی می‌تواند به طور موقت مخاط روده بیمار را تحت تأثیر قرار دهد و باعث کاهش موقتی سطح لاکتاز (آنزیم هضم کننده لاکتوز شیر) شود. در اغلب بیماران این حالت برگشت پذیر است.

توصیه‌ها

* در طی این مدت، از مصرف شیر خودداری شود ولی ماست و پنیر بیشتر تحمل می‌شوند.

* سعی شود از غذاهای حاوی کلسیم یا مکمل در این مدت استفاده گردد.

* مصرف غذاهای لاکتوزدار همراه با غذاهای جامد و فیبر دار برای بهبود عدم تحمل لاکتوز مهم هستند.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: ماهنامه دنیای تغذیه – شماره 74 - نازلی سیدخوئی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه

مطالب مرتبط:

معجزه‌ی مواد غذایی در سرطان‌ها

3 ماده‌ی غذایی مرتبط با شیمی درمانی

زنجبیل و فلفل سرطان‌های مرگبار را درمان می‌کنند

پیشگیری از سرطان خون با کرفس و جعفری

مشکلات سرطانی‌ها در حین درمان

توصیه‌های غذایی در شیمی‌درمانی