هنر دینی
.هنر دینی
در قسمت اول تعریف تبلیغ و اهمیت تبلیغ بیان گردید و در ادامه به تعریف هنر و هنر دینی پرداخته و به جهت اهمیت بحث، ادامه آن را به قسمت های آینده موکول می نماییم؛
تعریف هنر
هنر از آن دسته از واژگانی ست که آوردن تعریفی جامع و مانع یا به اصطلاح تعریفی منطقی برای آن بسیار سخت است چرا که هنر برای هرکس جلوه ای خاص دارد و هر انسانی مطابق با ذوق و سلیقه و درون خویش آن را می فهمد.
هنر در لغت به معنای فن، صنعت، علم، معرفت، امری همراه با ظرافت و ریزه کاری، آن درجه از کمال که فراست و فضل را در برداشته و نمود آن صاحب هنر را برتر از دیگران بنمایاند، کیاست، زیرکی، لیاقت، کفایت و کمال آمده است.[1]
بعضی در تعریف اصطلاحی هنر گفته اند: «هنر در تجربه انسانی، روش خاصی از بیان حقایق زندگی است که بر عنصر تخیل استوار است».[2]
فریدریش ولهلم شلینگ که یکی از فیلسوفان بزرگ آلمانی و هم عصر هگل است، هنر را دارای دو ویژگی اساسی میداند: اول آنکه بر شهودی زاینده و خلاق متکی است و دوم آنکه غایت آن نمایاندن یگانگی وجود آگاه و ناآگاه یا وجود واقعی و متعالی است.[3]
علامه جعفری در تعریف هنر می گوید:
« هنر یکی از نمودها و جلوه های بسیار شگفت انگیز سازنده حیات بشری است و نمود هنری جایگاه تلاقی روحی بزرگ که دارای نبوغ هنری است با دیگر ارواح انسانهاست و این تلاقی باید هم برای روح بزرگ هنرمند مفید باشد و هم برای ارواح تماشاگر.»[4]
آنچه که در تعاریف مختلف هنر به چشم می خورد جذاب بودن و همگانی بودن آنست.
هنر دینی یا هنر اسلامی
کشف رابطه تبلیغ دین با هنر و تأثیر هنر و کارآیی آن در تبلیغ دینی منوط به تعریف و فهم هنر دینی یا به عبارت دیگر هنر اسلامی ست؛
هنر اسلامی آن هنری است که تجلی معنویت و تعهد انسان باشد و در خدمت تعالی اندیشه و عمل انسان قرار گرفته و موجب سستی و انحراف در فکر و عمل او نشود.
هنری که تنها در خدمت غرائز مادی و پست بوده و تنها خدمتگزار جنبه های مادی بشر و احیاناً در خدمت طاغوت ها و انسان های پست اندیشه و سست عنصر باشد، هنری مبتذل و غیر دینی محسوب می شود.
با توجه به تحقیق انجام شده شاخص های هنر دینی عبارتند از :
• باورهای اسلامی ( اعتقاد ، ایمان و یقین به فرامین و دستورات اسلام و قرآن و اهل بیت )
• قداست بخشیدن به آرمان ها و اهداف مکتب اسلام
• ایجاد کننده روح تعهد و مسئولیت پذیری
• امیدواری به خداوند
• اعتقاد به ولایت و تأسی به اهل بیت علیه السلام
• داشتن بینش سیاسی و اعتقاد به مبارزه و ستیزه جویی با کفار و منافقین
• داشتن روحیه امر به معروف و نهی از منکر ( دعوت به خوبیها و نهی از زشتیها )
• اعتقاد به جاودانگی دین اسلام
• اعتقاد به جاودانگی انسان بعد از مرگ ( نمایش بعد جاودانی انسان )
• تقویت روحیه ایثارگری در جامعه ( روح حماسی )
• ایجاد روحیه شهادت طلبی ( تصویر پردازی از شهادت و شهید )
• مبارزه با اسراف و مصرف گرایی
• بالا بردن روحیه کار و تولید
• مبارزه با فقر و فساد و تبعیض
• زنده نگه داشتن یاد شهداء
• نمایانگر وحدت و هماهنگی خدا ، انسان و طبیعت
• دعوت به فطرت
• نمایانگر بندگی خدا و آزاد کردن انسان از بندگی غیر خدا
• داشتن زبان مردمی
• دعوت و تشویق به ارزشهای انسانی و الهی
• بیانگر فرهنگ تشیع
• بیدار کردن عواطف و احساسات انسانی
• ایجاد کننده شادابی و سر زندگی
• تفکر بیدار کننده تفکر
• ایجاد کننده روحیه و انگیزه
• احساس موثر بودن
• درهم شکستن آداب و رسوم و سنت هایی که برخلاف تعلیم اسلام و سد راه گسترش اسلام است و جانشین کردن آداب و رسوم اسلامی.[5]
در قسمت بعد رابطه هنر با انسان به عنوان مخاطب پیش روی روحانی مبلغ و رکن اساسی تبلیغ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت انشالله.
پی نوشتها :
[1] علی اکبر دهخدا، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377، ج 15، ص 23567.
[2] نک: محمود بستانی، اسلام و هنر، ترجمه: حسین صابری ، مشهد، آستان قدس رضوی، 1371، ص 12.
[3] بلخاری، حسن؛ آشنایی با فلسفه هنر؛ تهران، انتشارات سوره مهر؛1387؛ ص19.
[4] جعفری، [علامه] محمدتقی؛ زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام؛ تهران، دفتر مطالعات دینی هنر؛1369، ص 13-16.
[5] جعفر رحمانی،
تهیه و تولید : احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان