بهزاد فراهانی، شاهزاده قاجار

ظل‌السلطان مدت زیادی حاكم اصفهان بود. او خود را مالك بر حق تاج و تخت می‌دانست و پس از مرگ ناصر‌الدین شاه با این‌كه مسن‌تر از مظفرالدین شاه بود به این دلیل كه از مادری غیرقاجار زاده شده بود، از تاج و تخت محروم شد. وی طی حكومتش در اصفهان برخی از عمارت‌های باقیمانده از دوره صفوی را كاملا نابود كرد، عمارت‌هایی مانند عمارت آیینه خانه در كنار زاینده رود و برخی دیگر را به مرز نابودی كشاند. او آینه كاری‌های روی ستون‌های عالی قاپو و چهل‌ستون را از میان برد. وی همچنین دستور داد روی نقاشی‌های نفیس داخل چهلستون را با گچ بپوشانند و نقاشان قاجاری روی آنها نقاشی‌های كم‌ارزش خود را بنگارند.

با خبر شدیم صدا و سیمای مركز اصفهان در تلاش است تا در یك مجموعه 13 قسمتی با عنوان «سایه سلطان» به تهیه‌كنندگی و كارگردانی مرتضی آتش‌زمزم بخشی از این اتفاقات را به تصویر بكشد به همین دلیل به اصفهان ‌رفتیم تا گزارشی از روند تولید این مجموعه تاریخی - طنز تهیه كنیم.

همه چیز درباره پسر ناصرالدین شاه

چند روز قبل از رفتن به اصفهان با مرتضی آتش‌زمزم هماهنگ كرده بودم تا بتوانم زمانی در تصویربرداری حاضر شوم كه همه بازیگران اصلی باشند. همین كه به اصفهان رسیدم آتش‌زمزم تماس گرفت و گفت در هتل عباسی تصویربرداری انجام می‌شود. وارد هتل عباسی شدم. گروهی كه بیشتر آنها جوان بودند در حال كار بودند و سكانس‌های مهمان خارجی را در بخشی از هتل ضبط می‌كردند. آتش‌زمزم، كارگردان و تهیه‌كننده است و تا‌كنون آثار مختلفی را تولید كرده كه از آن میان می‌توان به فیلم‌های بن بست، خبرنگار و مرگ سپید اشاره كرد. وی درخصوص دلایل تولید این سریال می‌گوید: ظل‌السلطان یا شازده لوچه، مسبب تخریب بیش از 70 درصد از اماكن تاریخی اصفهان است كه در این مجموعه با دیدی كمیك به شرح برخی از اتفاقات آن دوره اشاره می‌شود. وی می‌افزاید: این مجموعه در زمان گذشته، حال و آینده اتفاق می‌افتد و همزمان، به معرفی برخی از اماكن تاریخی اصفهان از جمله مسجد جامع عباسی، كاخ چهل ستون، عمارت هشت بهشت و این‌گونه آثارمی پردازد. وی با بیان این‌كه این مجموعه بیش از یك ماه پیش تولید داشته است تصریح می‌كند: تصویربرداری این مجموعه به مدت 2 ماه در اصفهان و ما بقی در كشور لبنان انجام خواهد شد كه در حال حاضر بخش‌های نهایی تصویربرداری اصفهان انجام شده و تا چند روز دیگر به كشور لبنان سفر خواهیم كرد.

آتش‌زمزم درخصوص داستان سریال سایه سلطان می‌گوید: همان‌طور كه می‌دانید این مجموعه درباره مسعود میرزا پسر بزرگ ناصرالدین شاه ملقب به ظل السلطان، حاكم مستبد اصفهان است كه در سفری به فرنگ با ملكه انگلستان ملاقات می‌كند اما اتفاقاتی او را به شفاخانه‌ای در فرانسه می‌كشاند كه طی مراحل درمان سفری به اصفهان امروز می‌كند. تهیه‌كننده و كارگردان سریال سایه سلطان از تدوین همزمان این سریال خبر می‌دهد و بیان می‌كند: تدوین این مجموعه توسط سعید منتظری و كاووس آقایی در حال انجام است.

بدون شناخت، نقشی را بازی نمی‌كنم

بهزاد فراهانی چهره شناخته شده تئاتر، تلویزیون و سینماست. كارهای زیادی را تاكنون از این بازیگر دیده‌ایم كه هر كدام ویژگی‌های خاصی دارد. فراهانی در این سریال نقش مسعود میرزا، پسر بزرگ ناصرالدین شاه را بازی می‌كند. فراهانی می‌گوید: من نقش مردی خشن و بی‌رحم را بازی می‌كنم كه 42سال در اصفهان سلطانی و بخش عمده‌ای از اصفهان را غارت كرده است. وی معتقد است: بازیگر برای پذیرفتن هر نقشی باید شناخت كافی و لازم را داشته باشد. به طور مثال من آشنایی با تاریخ مشروطه دارم و در نقش ظل السطان سعی می‌كنم براساس نوشته‌های تاریخی نقشم را صحیح و قابل قبول ارائه كنم تا مخاطب آن را بپذیرد. وی به كیفیت تولید این سریال اشاره می‌كند و می‌افزاید: این مجموعه داستانی از سطح كیفی بالایی برخوردار است و همه عوامل تلاش می‌كنند تا بتوانند كار خوبی تولید كنند. فراهانی با بیان این‌كه تلویزیون باید براساس نیاز مخاطب برنامه‌سازی كند، می‌گوید: مجموعه‌های تلویزیونی باید قصه خود را از مسائل اجتماعی روز انتخاب كنند تا بتوانند مخاطب را با خود درگیر كنند. البته هر چه داستان آنها ساده‌تر و عامیانه‌تر باشد بهتر است.

وی ادامه می‌دهد: مجموعه تلویزیونی سایه سلطان اثری تاریخی، اجتماعی و طنز است كه تلاش می‌كند با استفاده از تكنیك‌های مختلف مخاطبان زیادی را جذب كند و بخشی از وقایع تاریخی كشور را نیز به تصویر بكشد. بهزاد فراهانی در پایان خواستار توجه و حمایت بیشتر از هنرمندان شهرستانی است.

فیلمنامه بسیار خوش ساخت است

اسماعیل موحدی از بازیگران دیگری است كه در گوشه‌ای از لوكیشن نشسته و فیلمنامه را مطالعه می‌كند. وی ایفاگر نقش سروش در این سریال است. موحدی می‌گوید: شخصیت سروش در واقع روایتگر داستان است. البته سروش فارغ‌التحصیل رشته تاریخ و كارش معرفی آثار تاریخی اصفهان به توریست‌هاست. وی می‌افزاید: سروش در حین كار احساس می‌كند بعضی از شخصیت‌های تاریخی را می‌بیند و آخرین آنها ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه است و اتفاق‌های بعدی داستان در برخورد با او شكل می‌گیرد. وی درخصوص دلایل پذیرش نقشش در این مجموعه می‌گوید: با شناختی كه از نویسنده ـ آقای شاكرین ـ داشتم، می‌دانستم با فیلمنامه خوبی روبه‌رو خواهم بود. همچنین سال قبل در جشنواره فیلم فجر، فیلم آقای آتش‌زمزم را دیدم و با وی و نوع نگاهش آشنا شدم. بازیگر نقش سروش با اشاره به بخش‌هایی از فیلمنامه این سریال اضافه می‌كند: فیلمنامه به لحاظ ساختاری بسیار خوش ساخت است، تمامی شخصیت‌ها بدرستی پرداخت شده‌اند. نوع زبان با توجه به ‌شخصیت‌های تاریخی و معاصر انتخاب شده و تعلیق برای جذب تماشاگر و دنبال كردن داستان در پایان هر قسمت بخوبی انجام شده است. وی درخصوص كارهای گذشته خود می‌گوید: من قبل از سایه سلطان در سریال« اوسنه پادشاهی» كه گویا اسمش تغییر كرده و «روزی روزگاری نو» نام گرفته است بازی ‌كردم كه قصه‌ای تاریخی دارد. نام نقش من در آن سریال آقا منصور است كه نگهبان حاكم اصفهان است و من مجبور بودم چند سال بیشتر از سن واقعی خودم بازی كنم و در سایه سلطان هم چند سال كمتر از سن خودم را بازی می‌كنم كه نقش یك جوان تحصیلكرده شهری را دارم. وی حضور یك شخصیت تاریخی در روزگار معاصر، استفاده درست از لهجه شیرین اصفهانی و حضور بازیگران تهرانی و اصفهانی با طنازی‌های خاص خودشان را از دلایل جذابیت و موفقیت این سریال عنوان كرد.

نقش‌های تكراری را متفاوت بازی می‌كنم

هوشنگ حریرچیان را آخرین‌بار در ساختمان پزشكان دیدیم. البته او در نقش‌های جدی همچون سریال آشپزباشی هم ظاهر شده و توانمندی‌هایش را به اثبات رسانده است. او این بار بازهم عهده دار نقشی طنز اما تاریخی است. وی درخصوص ایفای نقشش در این سریال می‌گوید: در این سریال سایه سلطان یك‌درباری هستم كه رفتاری طنزآمیز دارد. ما با هم مشورت می‌كنیم و كارگردان هم من را راهنمایی می‌كند، یا حتی كار من را تصحیح یا تایید. البته این كارها با دلیل و منطق انجام می‌شود تا قانع شویم. وی در پاسخ به این پرسش كه چطور شد بازی در این سریال را پذیرفتید چنین توضیح می‌دهد: فیلمنامه را برایم فرستادند. من هم مطالعه كردم و تصمیم گرفتم كار را بپذیرم. تعریف كارهای آتش‌زمزم را شنیده بودم و متن و بازیگران هم مورد تاییدم بودند و لزومی نداشت نپذیرم. حریرچیان درباره اهمیت فیلمنامه در یك سریال می‌گوید: فیلمنامه سایه سلطان كاری فانتزی است كه در زمان گذشته، حال و آینده می‌گذرد و نگاه كارگردان در آن خیلی دخیل است و به نظر من، این سریال می‌تواند به اثری دیدنی تبدیل شود. وی با بیان این‌كه بازی در هر سریالی متفاوت است و ویژگی‌های خاصی دارد می‌افزاید: من در هر سریال نقش متفاوتی را اجرا می‌كنم. در ساختمان پزشكان نقش پدر را به عهده داشتم و در كار جدیدم نیز نقش پدر را بازی می‌كنم ولی در هر دو سریال بازی من متفاوت است. البته راهنمایی‌های كارگردان در این زمینه بسیار موثر است. در نقش‌های دیگر كه شخصیت‌های خاصی بودند من به مطالعه زندگی آنها می‌پرداختم ولی در این فیلم نقش من خلق شده و من باید با كمك كارگردان در قالب طنز آن را اجرا كنم. بازیگر نقش پدر مینو در سریال آشپزباشی در ادامه می‌گوید: یكی از عوامل جذابیت این مجموعه، فانتزی و تازه بودن موضوع است. انتخاب بازیگران خوب غیر از خودم، باعث جذابیت كار خواهد بود و بهترین داور ما بیننده‌ها هستند.

تعامل نویسنده با بازیگران

فیلمنامه اولیه این مجموعه را محسن صفوی‌فر نوشته و مجید شاكرین آن را دوباره‌نویسی كرده است. شاكرین مانند بقیه عوامل در لوكیشن حضور دارد و سعی می‌كند تا جایی كه امكان دارد اطلاعات مورد نیاز بازیگران را در اختیارشان قرار بدهد. وی با بیان این‌كه 4 ماه نگارش فیلمنامه این سریال طول كشیده است می‌گوید: فیلمنامه ویژگی‌هایی دارد كه بیننده در زمان پخش می‌تواند با آن ارتباط برقرار كند. وی با بیان این‌كه فیلمنامه در زمان‌های گذشته، حال و آینده به رشته تحریر در آمده است تصریح می‌كند: 60 درصد از این مجموعه در زمان گذشته، 30 درصد در زمان حال و 10درصد در زمان آینده است. وی به تعامل خود با كارگردان اشاره می‌كند و ادامه می‌دهد: برای نگارش این فیلمنامه سعی كردیم از منابع مختلف تاریخی استفاده كنیم تا همه اتفاقات تاریخی سریال براساس واقعیت به تصویر كشیده شود. شاكرین تحقیق و پژوهش در نوشتن فیلمنامه را امری لازم و ضروری عنوان می‌كند و می‌افزاید: برای نوشتن فیلمنامه، بخصوص فیلمنامه‌های تاریخی حتما باید تحقیقات لازم صورت بگیرد و نویسنده با آشنایی از آن دوران فیلمنامه را بنویسد.

بازیگر لبنانی در كنار سایه سلطان

مجدی مشموشی از بازیگران برجسته لبنانی است كه در این سریال ایفاگر نقش یك جهانگرد است. مشموشی از این‌كه در این سریال نقشی را به عهده دارد ابراز خرسندی می‌كند و می‌گوید: همیشه كار كردن با آتش زمزم را دوست دارم و سعی می‌كنم اگر از من دعوت به همكاری كرد با وجود مشكلاتی كه دارد، بپذیرم. وی به ارتباط‌های فرهنگی كشور لبنان با ایران اشاره می‌كند و ادامه می‌دهد: ایران و لبنان از جهات مختلفی به هم نزدیك هستند و می‌توانند كارهای فرهنگی و بخصوص فیلم یا سریال تولید كنند چرا كه مورد توجه هر دو كشور است. وی حضور در مقابل بازیگران ایرانی را برای خود افتخار می‌داند و می‌افزاید: بازی كردن با هنرمندان ایرانی بسیار خوب و لذت‌بخش است و من همیشه سعی می‌كنم تا جایی كه بتوانم در كنار گروه باشم. عوامل باید سكانس‌های بعدی را ضبط كنند و فرصتی برای گفت‌وگو با سایر بازیگران نیست اما واقعیت این است كه ساخت سریال‌های تاریخی علاوه بر تولید دشوار و هزینه‌های بالا و عوامل متعدد و مسائل ریز و درشت دیگر مثل طراحی لباس و دكور و چهره‌پردازی و گریم، به دلیل وجوه رئالیستی‌اش و این‌كه داستان آن تخیلی نیست و ریشه در واقعیت دارد سازندگان این ژانر را با مشكلات بیشتری مواجه می‌كند.