خطرات مسمومیت با سرب

سرب راه‌های زیادی برای کشتن انسان دارد. مهم‌ترین این راه‌ها وارد شدن در ترکیب گلوله اسلحه است! اما در خانه و محیط زندگی ما هم چیزهایی هست که می‌تواند حاوی سرب باشد و مسمومیت با آن را به دنبال داشته باشد. نکته قابل توجه آن که مسمومیت با سرب بر خلاف اکثر مواد دیگر، به تدریج و در طی ماه‌ها و حتی سال‌ها اتفاق می‌افتد.

انباشت تدریجی این ماده در بدن به صورت مخفیانه در طی این مدت باعث بروز علایم مسمومیت با آن می‌شود. بیشترین تاثیر آسیب‌زای سرب در کودکان زیر 6 سال و به طور جدی‌تر، زیر 3 سال است. در کودکان، مسمومیت با سرب باعث کوتاه قدی و توقف رشد می‌شود. آسیب مغزی و افت بهره هوشی نیز در این کودکان مشاهده شده است.

سرب اضافی وارد شده به بدن در ارگان‌های مختلف بدن رسوب کرده و موجب آسیب و اختلال عملکرد آن‌ها می‌شود. آسیب کلیه‌ها، نقص شنوایی غیر قابل بازگشت و نیز آسیب دائمی عصبی و مغزی، همه و همه به همین ترتیب ایجاد می‌شوند. اما در بزرگسالان سرب می‌تواند باعث بالا رفتن فشار خون، مشکلات و ناراحتی‌های گوارشی، آسیب کلیه‌ها و نیز اعصاب شود.

غلظت‌های بالای سرب در خون و رسوب آن در عضلات و مفاصل موجب درد در این مناطق می‌شود. همچنین سرب با آسیبی که به سلسله اعصاب مرکزی بدن وارد می‌کند، می‌تواند اختلالات گوناگون خواب را در شخص به وجود آورد.

پس می‌بینید که ما با سرب فقط به عنوان قاتل طرف نیستیم. بلکه سرانجامی مخوف‌تر از مرگ در انتظار قربانیان این فلز سنگین خواهد بود. تشخیص مسمومیت با سرب فقط با آزمایش خون و تعیین غلظت آن امکان پذیر خواهد بود.

دکتر محمد عبداللهی، رئیس انجمن سم شناسی ومسمومیت‌های ایران درباره علائم ناشی از این مسمومیت با سرب گفت:

نشانه‌های مسمومیت با سرب در کودکان کمی متفاوت‌تر است. وجود خطوط کدر بر روی دندان‌ها، تغییرات رفتاری و کاهش رشد ذهنی در اثر تماس کودکان با سرب ایجاد می‌شود. علامت‌هایی چون تجمع سرب در استخوان‌ها، تجمع سرب در گلبول‌های قرمز، خستگی مزمن، پیری زودرس، سردرد، افسردگی، پوکی استخوان زودرس، تغییرات روحی و رفتاری چون عصبانیت و پرخاشگری نیز اغلب در میان بزرگسالان شایع است.

اخیرا سازمان جهانی بهداشت، مسمومیت با سرب و خطرات ناشی از آن را مورد توجه قرار داده است، زیرا در اغلب کشورها تماس با سرب و انتقال این فلز به بدن مشاهده گردیده و منجر به بروز مشکلاتی در سلامت مردم شده است.

استفاده از لوله‌های آب سرب‌دار (خوشبختانه در ایران از لوله‌های سرب‌دار در منازل استفاده نمی‌شود)، استفاده از رنگ‌های سرب دار، بنزین دارای سرب و تجمع سرب در خاک و سپس ورود آن به مواد غذایی و چرخه غذایی انسان از جمله راه‌های انتقال سرب به بدن هستند.

یکی از راه‌های انتقال سرب به بدن تنفس هوای آلوده است. با وجود این که در حال حاضر از میزان سرب در بنزین کاسته شده است، اما هنوز در بنزین‌های سوپر از سرب استفاده می‌شود. لذا استفاده از ماسک در کاهش ورود سرب به بدن موثر است.

در مکان‌هایی که سرب در خاک به میزان بیشتری وجود دارد، غلظت سرب در بدن افراد بومی آن مکان بیشتر است. کارکنان معادن سرب، کارکنان کارخانه‌های باطری سازی و نظایر آن که در معرض تماس با سرب هستند، باید احتیاط بیشتری را در انجام امور خود به کار گیرند.

مسمومیت با سرب علامت ویژه‌ای ندارد تا به محض مشاهده آن به پزشک مراجعه کرد. به این خاطر که اندازه‌گیری سرب خون جزو آزمایشات روتین خون نیست و پزشکان آن را جزو موارد تشخیصی خود قرار نمی‌دهند.

به طور کلی مسمومیت با سرب یکی از عوامل ایجاد کننده کم خونی، پوکی استخوان و ایجاد ضعف عمومی و خستگی مزمن در بزرگسالان است و لازم است اندازه گیری غلظت سرب خون در آزمایشات خون نیز لحاظ شود.

چه می‌توان کرد؟

- برای نوشیدن یا آشپزی از آب سرد استفاده کنید. آب گرم با درصد بیشتری احتمال حمل سرب را با خود دارد.

- سطوح مختلف از قبیل کف پوش‌ها، طاقچه پنجره‌ها و چهارچوب درها را هر چند وقت یک بار با موادی که اختصاصا سرب را از بین می‌برند، پاک کنید. می‌توانید از ماده‌ای به نام‌تری سدیم فسفات و یا پودر مخصوص ماشین ظرفشویی استفاده کنید.

- دست کودکان را مرتبا در طی روز بشویید یا به آن‌ها آموزش دهید که ماسه و خاک، پوسته‌های ریخته رنگ دیوارها و مواردی از این قبیل چیزهای مناسبی برای به دهان بردن و خوردن نیستند.

- چوب‌های رنگ شده را هرگز سمباده نزنید، تراش ندهید و یا حتی نسوزانید.

- در هنگام بازسازی و تعمیرات کلی منزل، کودکان و نیز مادران باردار را از محیط خانه دور نگه دارید، چرا که در این مواقع غبارات حاوی سرب با احتمال بیشتری در محیط پراکنده‌اند.

- قوطی کنسروهای استفاده شده را مجددا برای نگهداری مواد خوراکی به کار نبرید، چون ممکن است مقداری سرب آزاد کنند.

فرآوری: معصومه آیت اللهی

بخش سلامت تبیان

ایران سلامت

ایسنا