رويارويي ايران و اعراب عصباني

سناريوي رويارويي ايران و اعراب اين روزها پررنگ‌تر از گذشته شده است.موج تحولات در خاورميانه و کشورهاي شمال آفريقا به گونه اي پيش رفت که اعراب تصميم گرفتند شمشير پنهان شده در غلاف را عيان کنند

سناريوي رويارويي ايران و اعراب اين روزها پررنگ‌تر از گذشته شده است. از محافل خصوصي اعراب تا نشست‌هاي رسمي‌شوراي همکاري خليج فارس همه جا از نقش ايران در ناآرامي‌هاي منطقه اي بخصوص بحرين سخن مي‌گويند. نيروهاي کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج فارس به بحرين قشون کشي کرده اند و اين در حاليست که رابطه ديپلماتيک ميان تهران – منامه به پايين‌ترين حد خود رسيده است.

وقتي زخم کهنه سرباز مي‌کند

سابقه رابطه ميان ايران و اعراب همواره داراي دو بعد در عيان و در خفا بوده است. بازيگراني که در نقش سياستمداران جهان عرب با لباس‌هاي سنتي خود در تهران حاضر شدند و مقابل دوربين‌ها دست دولتمردان ايراني را در دست گرفته و از تعميق روابط سخن گفتند، در پشت پرده سوداي نابودي ايران را در سر داشتند. افشاگري‌هاي ويکي ليکس تنها يکي از آينه‌هاي تمام نماي خصومتي بود که اعراب در پشت پرده با ايران داشته و دارند.

اين بار اما موج تحولات در خاورميانه و کشورهاي شمال آفريقا به گونه اي پيش رفت که اعراب تصميم گرفتند شمشير پنهان شده در غلاف را عيان کنند. روزي که در تونس جرقه خيزش‌هاي عمومي  ‌به ظاهر و در شکل نمادين آن با خودسوزي يک فروشنده دروه گرد به نشانه اعتراض به سيستم حکومتي زده شد هيچ کس باور نمي‌کرد که حتي اين اعتراض‌هاي عمومي ‌در تونس به وداع بن علي از قدرت منتهي شود. بن علي رفت اما شيطنت‌هاي الجزيره تا بدانجا تب انقلاب را در دل چوانان عرب زنده کرد که دومينوي تغييرات در خاورميانه شکل عملي به خود گرفت.

 بازي به مصر که رسيد نفس اعراب بخصوص خاندان سعود در عربستان در سينه حبس شد. حسني مبارک به دليل موافقت با طرح آشتي با اسرائيل و البته مخالفت عيان با ايران براي اعراب که ماسک دوستي با تهران بر چهره داشتند، قهرماني بود خوش قد و بالا.

در کمال ناباوري حمايت رفيق شفيق و استراتژيک مصري‌ها يعني ايالات متحده از حسني مبارک تنها چند روز طول کشيد و باراک اوباما دموکرات که جمعيت را در ميدان تحرير قاهره ديد به اين باور رسيد که بايد پشت مبارک را خالي کرده و تخم مرغ‌ها را از سبد وي خارج کند.

 خاندان سعود که با بهت اين معامله بي سابقه واشنگتن با قاهره را به نظاره نشسته بودند گمان مي‌کردند که بازي در مصر به پايان خواهد رسيد. ناگهان اما زنگ‌ها در بحرين و البته شرق عربستان به صدا درآمد. خاندان سعود اين بار منتظر ناز و کرشمه پردازي‌هاي ايالات متحده نماند و نيروهاي خود را در قالب عضو شوراي همکاري خليج فارس به منامه فرستاد.

اين بازي درست در زماني به نيمه دوم و اين بار در زمين منامه رسيد که آمريکايي‌ها در ليبي در حال بمباران طرابلس و تلاش براي بيرون راندن قذافي بودند. شبکه الجزيره تصاوير کشتار مردم بنغازي و معترضان در ليبي را بيست و چهار ساعته پوشش داد اما دريغ از پوشش خبري در خور اين شبکه از حوادث بحرين.

شيعياني که در بحرين اکثريت را در اختيار دارند اما عملا به عزلت نشيني در بعد سياسي و اقتصادي گرفتار آمده اند، ابتدا بر لزوم اصلاحات تاکيد داشتند جنايت خاندان آل خليفه تا بدان‌جا بالا گرفت که اکنون اعضاي اپوزيسيون داغ عزيزان خود را بر سينه دارند و نمي‌توانند حاکميت قاتلان قربانيان بر خود را تحمل کنند.

در اين ميان عربستان سعودي براي توجيه حضور در بحرين دست به دامان ايران شد. ايران، بهانه اي بود خوب تا حضور نيروهاي نظامي ‌ديگر کشورهاي عربي در منامه توجيه شود. اعضاي شوراي همکاري خليج فارس در چند نشست چندين بار بيانيه‌هاي شديد اللحن در خصوص ايران صادر کردند. تهران به دخالت در امور داخلي بحرين متهم شد و البته شوراندن شيعيان عربستان سعودي. اين اتهام‌زني‌ها تنها در حد جدال لفظي باقي ماند و هيچ گاه خاندان سعود نتوانستند با مدارک مستدل دخالت نظامي ‌يا راهبردي ايران در ناآرامي‌هاي بحرين را اثبات کنند.

تنش در رابطه ميان ايران و عربستان به بالاترين حد خود رسيده است. در هر دو کشور دو گروه در خصوص اين ناآرامي‌ها اظهارنظر مي‌کنند. طيفي که خواهان در روز شمشير کشيدن بر هم هستند و حتي تهديد به جنگ مي‌کنند و گروه ميانه رويي که بر لزوم عقلانيت سياسي در مواجهه دو همسايه و برادر ديني تاکيد دارند. کم نيستند تحليل‌گراني که ادعا مي‌کنند ايران با دور نگاه داشتن دست نظامي ‌خود از ماجراها در منامه در دراز مدت برنده اين ميدان خواهد بود و رياض با آلوده کردن دست خود به خون مسلمانان در منامه تنها و تنها شکست را تجربه خواهد کرد.

جاخالي آمريکا و ترس اعراب

رهبري جبهه عربي تازه شکل گرفته مقابل ايران را اين بار عربستان سعودي در اختيار دارد. کشوري که با افول شايد موقت مصر در صحنه راهبردي جهان عرب به نوعي حرفي براي گفتن و نقشي براي ايفا کردن براي خود تعريف کرده است. اگر تا ديروز پشت خاندان سعود در رياض و آل خليفه در بحرين به روساي جمهوري آمريکا گرم بود اکنون در کاخ سفيد مردي نشسته است که براي پيروزي در انتخابات دور دوم رياست جمهوري کشورش دورخيز بلندي دارد و نمي‌تواند با حمايت از ديکتاتورهاي جهان عرب کارنامه خود را با دستان خود سياه کند.

آنچه در قاهره حسني مبارک مصري تجربه کرد درس عبرتي بود براي خاندان سعود. مبارک به دست نيروهاي انقلابي سپرده شده و اين روزها خبر بيهوشي او در حين بازجويي‌هاي فشرده و انتقالش به بيمارستان در صدر اخبار بين المللي قرار دارد. در اين فضا ملک عبدالله از عربستان سعودي چون بيد بر سر قدرت خود مي‌لرزد . واشنگتن ديگر آن دو دو تا چهارتاهاي استراتژيک قبلي را ندارد.

در ليبي آمريکايي‌ها دست در دست اروپا حمله به کشور معمر قذافي را آغاز کردند. اين حمله با آنچنان پوشش خبري استراتژيکي همراه شد که آنچه در بحرين گذشت به چشم نيامد. کشورهاي حاشيه خليج فارس همچنان پرونده ايران را باز نگاه داشته اند. اعراب به خوبي دريافته اند که ايران 32 سال است رگ خواب امريکايي‌ها در دنياي سياست به حساب مي‌آيد.

شوراي همکاري خليج فارس که تا چندي پيش بيشتر نقش نمادين و سفره اي براي گپ و گفتگوهاي اعراب را بازي مي‌کرد اين بار تبديل به دايره اي بسته براي اجماع اعراب بر سر ايران شده است. 48 ساعت پيش بود که تازه ترين بيانيه اين گروه باز بر محور ايران چرخيد. اعراب ايران را به انجام "اقدام‌هاي تحريک آميز" متهم کردند و از ايران خواستند که به اين روند پايان دهد.

تعلل آمريکا، تعجيل بحريني‌ها

پس از بيانيه‌هاي متداوم شوراي همکاري خليج فارس وزير امور خارجه بحرين در تازه ترين موضع‌گيري خود باز ايران را در

راس هرم تقسيم تقصيرها قرار داد.

شيخ خالد بن احمد آل خليفه اين بار هم تاکيد کرد که نيروهاي عربستان سعودي و امارات عربي متحده که براي کمک به فرونشاندن قيام‌هاي خياباني بحرين به اين کشور فراخوانده شده‌اند تنها زماني خارج خواهند شد که هر گونه تهديد خارجي مرتبط با ايران وجود نداشته باشد.

گفت و گو با خبرنگاران در حاشيه کنفرانسي در امارات عربي متحده بهانه اي شد تا شيخ خالد باز هم بحث ايران را پررنگ کند: نيروهاي سعودي در بحرين حضور ندارد، آنها نيروهاي شوراي همکاري خليج فارس هستند و هنگامي ‌بحرين را ترک مي‌کنند که کاري در خصوص تهديد خارجي نداشته باشند. تهديد خارجي ما هم يک کشور منطقه‌اي است و يک سوءتفاهم کامل بين شوراي همکاري خليج فارس و ايران است. اين يک تهديد است.

وزير خارجه بحرين ادامه داد: من در اينجا انگشت اتهام به سوي کشوري نمي‌گيرم، اما آنچه ما از جانب ايران مي‌بينم عليه بحرين، عربستان سعودي، کويت، اشغال جزاير امارات، اوضاع را مثبت نمي‌کند. اين کشور تهديد مداوم خود را حفظ مي‌کند و در حال پيشرفت آن است.

بحريني‌ها در حالي بر دخالت ايران اصرار دارند که سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا در تازه‌ترين کنفرانس خبري خود زماني که از وي در خصوص نقش ايران در مناقشه داخلي بحرين سوال شد، ترجيح داد عنان کلام را به ميانه روي بسپارد و تاکيد کرد که نقش ايران در اين کشور "کمتر سازنده" است. اين اختلاف در رويه منامه و واشنگتن در مواجهه با ايران حاکي از احتمال تلاش آمريکا براي کاستن از تنش و خودداري از ورود به جنگ چهارم در منطقه پس از افغانستان، عراق و ليبي است.

شوراي امنيت قضاوت کند

البته بازي واژگاني اعراب به اين هشدارهاي تکراري ختم نشد. اين بار در اين بيانيه پاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد هم به بازي باز شد. اعراب خواهان ارجاع پرونده دخالت‌هاي ايران در بحرين و ديگر کشورهاي عربي به شوراي امنيت شدند.تهران از منظر اعراب نگران کرسي تاج و تخت کشوري است که براي ايجاد نفاق ميان کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس از هيچ تلاشي فروگذار نيست.

در سکوت کاخ سفيد نشين‌ها، اعراب خود فرمان بازي را در دست گرفته اند. همزمان با انتشار بيانيه جديد شوراي همکاري خليج فارس خاندان سعود مستقيم و جدا از اين ساختار واحد عربي بر ايران تاختند.

قطع رابطه ديپلماتيک با ايران و فراخواندن سفرا از تهران نخستين هشدار رسمي ‌و مستقيم رياض به دولتمردان ايراني است. تظاهرات معترضان به دخالت نظامي‌ عربستان در بحرين مقابل سفارتخانه اين کشور در تهران در حقيقت کاسه صبر خاندان سعود را لبريز کرد.

اگر تا ديروز اين دومينوي خيزش‌هاي مردمي‌ در خاورميانه و جهان عرب بود که به راه افتاده بود اين بار دومينوي ايران گريزي در کشورهاي حاشيه خليج فارس به نوبت تکرار مي‌شود. همزمان با آغاز ناآرامي‌ها در بحرين، کويت هم شيطنت خاص خود در مواجهه با ايران را آغاز کرد. انهدام شبکه جاسوسي ايران در کويت براي چند روز بر اخبار جاري در بحرين و مشارکت‌هاي اعراب سايه انداخت.

تب پايان دادن به روابط ديپلماتيک با ايران در کشورهاي حاشيه خليج فارس به شدت بالا گرفته است. کويت نيز به نوعي تهديد به استفاده از اين ابزار کرده است. اعراب با توجه به اعتراض‌هاي عمومي ‌در ايران به دخالت‌هاي اين کشورها در بحرين و سرکوب شيعيان داعيه دار عدم تامين امنيت سفارتخانه‌هاي خود از سوي ايرانيان هستند.

در اين فضا گويا دولتمردان ايراني هم در کنترل تنش با اعراب چندان موفق عمل نکره اند. در شرايطي که محمود احمدي نژاد رئيس جمهوري ايران امريکا را مسبب اين تنش و عامل اختلاف افکني ميان ايران و اعراب مي‌داند، روح الله حسينيان نماينده مجلس ايران از الزام بررسي گزينه حمله نظامي‌ به عربستان سخن گفته است. رامين مهمانپرست سخنگوي وزارت امور خارجه ايران هم در سخناني به منظور کاهش تنش با همسايگان عرب تاکيد کرد که اختلاف ميان ايران و اعراب در حقيقت آرزوي ديرينه آنهايي است که به دنبال ايجاد نفاق در جهان اسلام هستند.

ايران نيز در پاسخ به پيشنهاد اعراب به شوراي امنيت براي بررسي پرونده دخالت‌هاي ايران در کشورهاي عربي ، بيکار ننشست و توپ اعتراض‌هاي خود را در زمين اين شورا انداخت. ايراني‌ها نيز در اين مقام تاکيد کردند که اکنون وظيفه شوراي امنيت است که مانع از کشتار بيشتر معترضان يمني شود.

سوريه نيز به تنور داغ بحث ميان ايران و اعراب افزوده است. سخنگوي وزارت امور خارجه ايالات متحده، مارک تونر، هفته گذشته تاکيد کرد که اسناد و مدارکي وجود دارد دال بر کمک ايران به دولت سوريه در سرکوب معترضان.

پيش از اين اظهارات هم رابرت گيتس در جامه وزير دفاع دولت ايالات متحده در تور خاورميانه اي ود نسبت به قدرت گيري القاعده و ايران در منطقه هشدار داده بود. بنيامين نتانياهو نخست وزير رژيم صهيونيستي نيز نتوانست دل نگراني‌هاي خود را از پررنگ‌تر شدن نقش ايران پنهان نگاه دارد و ابراز اميدواري کرد که بهار دموکراسي در جهان عرب به معناي زمستان ايران باشد.

سعد حريري نخست وزير سابق لبنان هم که از ابتداي امر مهره عربستان سعودي در بيروت بود نسبت به دخالت‌هاي تهران در بيروت هشدار داده بود. با وجود فضاي مسموم حاکم بر روابط ايران و اعراب بسياري از تحليل‌گران احتمال جنگ ميان اين دو را بسيار دور از ذهن مي‌دانند. آغاز اين جنگ براي هر دو طرف تبعاتي دارد که مهار آن در توان هيچ کدام نيس

بخش سياست تبيان

منابع: ديپلماسي ايراني/ سارا معصومي‌