شکوه گسترش حرم بعد انقلاب اسلامی

شكوه گسترش حرم بعد از انقلاب اسلامي در يك نگاه

شايد كم سن و سال‌‌ها فلكه قديم حضرت را زياد به خاطر نياورند، زماني كه حريم حرم خيلي كمتر از الآن بود و دور تا دور فلكه حضرت را حجره‌‌هاي كوچك بازاري‌‌ها فرا گرفته بود. اما مشهدي‌‌هاي با سابقه و قديمي حتماً آن سال‌‌ها را به ياد مي‌آورند. آن‌‌ها وقتي خاطرات سي سال پيش‌شان را با الآن مقايسه مي‌كنند، مي‌بينند خيلي چيزها تغيير كرده است.

حقيقتي كه همه زائران دور و نزديك حضرت رضا (عليه السلام) هم به آن معتقدند، اين است كه حرم از بعد از انقلاب به اين طرف، چيز ديگري شده است؛ با شكوه‌تر و وسيع‌تر.

افزايش تصاعدي زائران، عدم گنجايش فضاهاي باز و سرپوشيده حوزه حرم و رواق‌‌ها، عدم سهولت زيارت و آمد و رفت انبوه زائران و ...، آستان قدس رضوي را وا داشت به راه‌‌هايي فكر كند كه ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعي، فرهنگي زيارتي و خدماتي، بهترين و آرام‌ترين فضاهاي لازم براي زيارت و نيايش زائران فراهم شود.

با عنايت توليت عظمي آستان قدس رضوي، روند احداث فضاهاي زيارتي، فرهنگي و خدماتي به‌سرعت افزايش يافت، به‌گونه‌اي كه طي سال‌‌هاي اخير، حجم عمليات اجرايي بالغ بر پنج برابر بناهاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي است. زيربناي اماكن در طول 12 قرن، حدود 12 هكتار بود، در صورتي كه از پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون به 90 هكتار رسيده است. احداث بناهاي سرپوشيده و فضاهاي باز جديد، همراه با توسعه و ترميم بناهاي گذشته، از رويكردهاي اصلي اين ساخت و سازها بوده، ضمن اين‌كه آستان قدس رضوي در اين سال‌‌ها از توسعه فضاهاي فرهنگي هم غافل نمانده است.

با احتساب تلاش‌‌هاي اخير، از آغاز پيدايش حرم تاكنون، 26 بناي سرپوشيده به نام رواق، 9 فضاي باز به نام صحن و 4 مدخل ورودي به نام بست در اطراف مضجع شريف رضوي ساخته شده است. در ادامه اين ويژه‌نامه، به مهم‌ترين فعاليت‌‌هاي انجام شده در جهت احداث و توسعه حرم رضوي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي كه شامل سه بخش فضاهاي عبادتي و زيارتي، فضاهاي فرهنگي و فضاهاي خدماتي است، به‌طور خلاصه اشاره مي‌شود.

گسترش فضاهاي عبادتي و زيارتي

بيشترين نمود گسترش و ساخت و ساز اماكن متبركه، در فضاهاي عبادتي و زيارتي بوده است. در تمام اين مكان‌‌ها فنون و فناوري جديد با هنر و ذوق ايراني، اسلامي آميخته شده تا يك فضاي روحاني همراه با آرامش خاطر براي زائر ايجاد شود. در اين حوزه تغييرات زير بيشتر از همه به چشم مي‌خورد:

گسترش روضه منوره

توسعه روضه منوره از سه طرف

تعويض ضريح قديم و نصب ضريح جديد (ضريح پنجم)

تعويض سنگ قبر صندوقچه‌اي درون حرم

نصب سنگ جديد و تعويض سنگ‌‌هاي كف روضه منوره

رواق‌‌هاي جديد

احداث رواق جديد بالاسر مبارك در محدوده رواق‌هاي دار السياده، دار الشرف و دار الولايه با زيربناي 536 متر مربع

احداث رواق دار الولايه در غرب و شمال غربي حرم مطهر با زيربناي 1965 متر مربع

احداث رواق دار الاجابه در بخش تحتاني رواق دار الولايه با زيربناي 1965 متر مربع

احداث رواق دار الهدايه در جنوب غربي حرم مطهر با زيربناي 536 متر مربع

احداث رواق دار الرحمه در جنوب غربي روضه منوره با زيربناي 831 متر مربع

احداث رواق دار الحكمه در حد فاصل بين صحن انقلاب و صحن آزادي و بست شيخ حر عاملي با زيربناي 1468 متر مربع

احداث رواق دار الحجه در بخش تحتاني صحن انقلاب با زيربناي 6799 متر مربع

احداث رواق امام خميني (قدس سره) در دو طبقه با مساحت 9840 متر مربع و زيربناي 22000 متر مربع

احداث رواق دار الكرامه در ضلع شمال شرقي روضه منوره و جنوب شرقي صحن انقلاب با 1830 متر مربع زيربنا، در زميني به مساحت 488 متر مربع

توسعه رواق دار الضيافه

صحن‌‌هاي جديد

احداث صحن جمهوري اسلامي بدون احتساب زيرزمين با زيربناي 19065 متر مربع

احداث صحن قدس در جنوب روضه منوره و جنب مسجد گوهرشاد با زيربناي 6969 متر مربع

احداث صحن جامع رضوي در ضلع جنوبي اماكن متبركه با 117584 متر مربع زيربنا

احداث صحن غدير، صحن جانبي ضلع غربي صحن جامع با مساحت 14414 متر مربع

احداث صحن كوثر، صحن جانبي ضلع شرقي صحن جامع با مساحت 15266 متر مربع

احداث صحن هدايت كه در ضلع شرقي اماكن متبركه واقع شده و 17980 متر مربع زيربنا دارد.

گسترش فضاهاي فرهنگي

كتابخانه، دانشگاه، موزه و ...؛ شايد تا چند سال پيش تصور اين مكان‌‌ها در فضاهاي زيارتي بعيد به نظر مي‌رسيد، اما زائران حرم رضوي خيلي وقت است كه در كنار زيارت، از اين امكانات فرهنگي هم استفاده مي‌كنند. در زمينه گسترش فضاهاي فرهنگي حرم مطهر در بعد از انقلاب اسلامي تلاش‌هاي زير صورت گرفته است:

كتابخانه و دانشگاه

احداث دانشگاه علوم اسلامي رضوي با دو ساختمان شماره 1 در مساحت 9413 متر مربع و زيربناي 22000 متر مربع و ساختمان شماره 2 با مساحت 5109 و زيربناي 12000 متر مربع

احداث كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي در شمال غربي حرم مطهر با زيربناي 28000 متر مربع در سه طبقه، در زميني به مساحت 11000 متر مربع

احداث كتابخانه مسجد گوهرشاد در جنوب غربي روضه منوره با زيربناي 1200 متر مربع در زميني به مساحت 997 متر مربع

احداث ساختمان بنياد پژوهش‌‌هاي اسلامي به مساحت 11988 متر مربع و زيربناي 24000 متر مربع

احداث ساختمان مديريت حوزه علميه خراسان با مساحت 1455 متر مربع و زيربناي 5440 متر مربع

موزه‌‌هاي جديد

احداث موزه قرآن (گنجينه قرآن و نفايس) با مساحت 1687 متر مربع و زيربناي 4507 متر مربع

توسعه موزه مركزي و احداث موزه‌‌هاي تمبر و اسكناس، ساعت، صدف، سلاح و... به مساحت 1382 متر مربع و زيربناي 5462 متر مربع

احداث موزه فرش به مساحت 2331 متر مربع و زيربناي 6600 متر مربع

بازسازي بناهاي تاريخي

بازسازي مدرسه نواب با همان طرح سابق خود با زيربناي 7450 متر مربع و مساحت 2650 متر مربع

بازسازي مقبره پير پالان‌دوز با مساحت 2403 متر مربع و زيربناي 6630 متر مربع

بازسازي مسجد صديقي‌‌ها با مساحت 930 متر مربع و زيربناي 1132 متر مربع

بازسازي مسجد ملاهاشم با مساحت 606 متر مربع و زيربناي 1516 متر مربع

نوسازي مدارس علميه پريزاد و دو در

مرمت و بازسازي مقبره شيخ حر عاملي

پروژه مقبره شيخ طبرسي در ضلع شمالي حرم مطهر، كنار باغ رضوان با مساحت 240 متر مربع و زيربناي 252 متر مربع

گسترش فضاهاي خدماتي

بست‌‌هاي جديد

احداث بست شيخ بهائي در جنوب غربي روضه منوره با مساحت 3510 متر مربع

توسعه و بهسازي بست شيخ طبرسي در شمال روضه منوره با مساحت 1887 متر مربع

توسعه و بهسازي بست شيخ طوسي در شمال غربي روضه منوره با مساحت 3520 متر مربع

توسعه و بهسازي بست شيخ حر عاملي در شمال شرقي حرم مطهر با مساحت 3448 متر مربع

احداث بست خسروي نو به ورودي باب الجواد (عليه السلام) در جنوب اماكن متبركه در سه طبقه با مساحت 7256 متر مربع و زيربناي كل 14570 متر مربع

احداث بست امام رضا (عليه السلام) و ورودي باب الرضا (عليه السلام) در ضلع جنوب شرقي اماكن متبركه با مساحت 3393 متر مربع و زيربناي 5537 متر مربع

پاركينگ‌‌ها، زيرگذرها و دوربرگردان‌‌ها

احداث پاركنيگ شماره 1 در زير صحن غدير كه در تراز 20/7 متر قرار دارد و زيربناي 55810 متر مربع را در برگرفته است.

احداث پاركينگ شماره 2 واقع در زير صحن كوثر و قسمتي از ضلع شرقي صحن جامع رضوي با گنجايش 452 خودرو و مساحت 27234 متر مربع

احداث پاركينگ شماره 3 در زير صحن هدايت با گنجايش 493 خودرو و 20470 متر مربع مساحت

احداث پاركنيگ شماره 4 جنب سردر شيرازي با گنجايش 521 خودرو و 9485 متر مربع زيربنا

احداث رينگ زيرگذر اطراف حرم مطهر به مساحتي بالغ بر 31304 متر مربع

اتصال دوربرگردان‌‌ها و زيرگذر با مساحت 26554 متر مربع

احداث دوربرگردان بست شيخ طوسي با مساحت 12258 متر مربع

احداث دوربرگردان بست شيخ حر عاملي با مساحت 10398 متر مربع

احداث دوربرگردان شيخ طبرسي با مساحت 15091 متر مربع

احداث سردرهاي ورودي سه دور برگردان شيرازي با زيربناي 25492 متر مربع، نواب با زيربناي 16850 متر مربع و طبرسي با زيربناي 27715 متر مربع

مهمان‌سراها، بازارها، سرويس‌‌هاي بهداشتي

توسعه مهمان‌سراي حضرت در ضلع شمالي بست شيخ حر عاملي با مساحت حدود 1066 متر مربع و زيربناي حدود 4264 متر مربع

احداث بازارچه هدايت

احداث راسته بازار

احداث زائرسرا

احداث مجتمع خدماتي كوثر با زيربناي 18086 متر مربع در دو طبقه تجاري و دو طبقه سرويس‌‌هاي بهداشتي

مجتمع خدماتي غدير با زيربناي 19000متر مربع در دو طبقه تجاري و دو طبقه سرويس‌‌هاي بهداشتي

احداث سرويس‌‌هاي بهداشتي در بست شيخ طوسي

احداث سرويس‌‌هاي بهداشتي در بست شيخ بهائي

جاهاي ديگر...

احداث آسايشگاه خدام، طبقه فوقاني رواق دار الولايه

احداث ساختمان اداري دانشگاه علوم اسلامي رضوي

احداث كفشداري 13 و 14

احداث مركز كنترل صوت

احداث باغچه مرتفع غربي

احداث باغچه مرتفع شرقي

احداث انبار فرش

احداث كوچه 8 و 14 متري

احداث موتورخانه‌‌هاي قطاع 1 و 2 و 4

احداث بلوك ب شرقي

احداث بلوك ب غربي

احداث سراي مير معين