راه پيچيده سادگي

نگاهي به نمايش شب اسرارآميز په‌په به كارگرداني احمد سليماني

 دور نيست زماني كه با حضور بزرگان تئاتر كودك و نوجوان اين نوع نمايش رونق داشت و آدم‌هاي زيادي براي ترويج آن در تلاش بودند.

 از ميان آن هنرمندان بهترين نويسندگان، كارگردانان و بازيگران هنرهاي نمايشي ايران بيرون آمدند و بعدها بيشتر آنان با تزريق شدن به بدنه سينما و تلويزيون، نسلي طلايي و توانا را در آن حوزه‌ها ساختند. حقيقت اين است كه تئاتر كودك به دليل خاصيت‌هاي آموزشي و كاربردي‌اش احتياج به متوليان چندگانه دولتي و خصوصي دارد. آموزش و پرورش، تشكل‌هاي حامي حقوق كودكان و بسياري نهادهاي ديگر كه به كودك و آموزش او مرتبط هستند با سرمايه‌گذاري در تئاتر كودك و نوجوان در واقع آينده فرهنگي و اجتماعي كشور را بيمه خواهند كرد.

اگر چه تئاتر كودك و نوجوان در حالت عادي يك فعاليت سودآور اقتصادي نيست، اما سرمايه‌گذاري در آن در آينده برداشتي چندين برابر را همراه خواهد داشت. خرجي كه امروز در اين حوزه مي‌شود در برابر هزينه‌هايي كه در آينده براي مبارزه با معضلات به‌وجود آمده ناشي از فقدانش خواهد شد، بسيار ناچيز است.

هزينه براي بي‌قانوني، تخريب محيط زيست، رعايت نكردن آداب و رفتارهاي مدني، ضعف‌هاي بهداشتي و اخلاقي و رفتارهاي غلط ديگر كه همه به آموزش برمي‌گردند از طريق تئاتر كودك و نوجوان قطعا قابل پيشگيري‌اند. اما رونق تئاتر كودك علاوه بر نگاه ويژه نهادهاي مختلف علاقه، پيگيري و تحقيق لازم دارد كه هر گروه نمايشي حاضر به گام نهادن در اين راه نيست. بسياري از جوانان به دليل خلوت‌تر بودن تئاتر كودك آن را تنها راهي براي وصول به تئاتر بدنه و بزرگسال مي‌دانند. براي همين دست به اجراي آثاري دم‌دستي و بي‌خاصيت مي‌زنند. در چنين حالتي آنچه تئاتر كودك و نوجوان از سوي هنرمند مي‌طلبد نگاه مستقل به اين نوع تئاتر و حفظ ارزش ذاتي آن است.

ديدي تازه به تئاتر كودك

گروه تئاتر ايده يكي از اين گروه‌هاست كه ديدي تازه به تئاتر كودك دارد. اين گروه كه از تعدادي جوانان تحصيلكرده تئاتر تشكيل شده، بيشترين تمركز خود را روي كار كودك و نوجوان قرار داده است. نگاهي به فعاليت‌هاي گروه ايده نشان مي‌دهد كه با وجود اجراي كارهاي بزرگسال موفق با اصرار بر پيگيري تئاتر كودك و نوجوان توانسته است به پختگي نسبي در اين حوزه برسد. چنين پايداري و ماندگاري در اين‌گونه تئاتر، خود امري في نفسه مثبت است كه به شرط اطلاع‌رساني درست و تلاش براي ارتقاي كيفي مي‌تواند مخاطب خاص خود را پيدا كند و رونق از دست رفته اين نوع تئاتر را به آن بازگرداند. در آخرين تلاش تئاتر ايده، نمايش شب اسرارآميز په‌په به كارگرداني احمد سليماني مدتي است كه در تالار هنر به صحنه رفته است.

نمايش داستان نوجواني شيطان به نام په‌په است كه در يك شب با ورود افرادي از دنيايي بي‌قانون مواجه مي‌شود كه او را به سبب شرارت‌هايش مي‌خواهند با خود به جهاني پر از هرج و مرج و آشفتگي ببرند. روند كشمكش په‌په در انتخاب هر يك از آنها با شوخي‌ها و اتفاقات زيادي همراه است كه منجر به اين مي‌شود تا او با انتخابي مهم و تأثيرگذار براي آينده‌اش روبه‌رو شود. تئاتر كودك ابتدا متكي به فانتزي و تخيل است. همچنين نيازمند الگويي ساده در داستان و روايت، اما رسيدن به اين مهم تنها در سايه راهي پيچيده و سخت ممكن مي‌شود. امروز علاوه بر نياز كودك و نوجوان به قصه‌هاي بديع به دليل دسترسي او به سرگرمي‌هاي فانتزي(اعم از فيلم، بازي و...) و پيچيدگي ذهن تخيل‌ساز او، به دست آوردن يك نمايش جذاب به لحاظ ساختاري كه از مخاطب كودك و نوجوان پاسخ دريافت كند، كاري سخت است. اگرچه درظاهر تئاتر كودك و نوجوان پيچيدگي مضموني و داستاني كارهاي بزرگسال را ندارد، مسيرش بسي طولاني‌تر و پيچيده‌تر است.

داستاني ساده با ريتمي تند

نمايش شب اسرارآميز په‌په با ريتم تند، داستاني ساده و فانتزي قوي در ميان تجربه‌هاي معمولا محافظه‌كارانه تئاتر كودك پديده‌اي ويژه است. شيرين‌كاري‌ها، شعبده‌ها و استفاده‌هاي چندگانه از وسايل صحنه با توجه به سن مخاطب هدف كار (8 تا 13 سال) از ساده‌انگاري و تختي كسل‌كننده دور است و پاسخگوي نياز نوجوان امروزي است. همچنين عدم مستقيم‌گويي مضموني باعث شده تا اين نمايش با احترام به مخاطب خود از طريق طرح صحيح و فكر شده داستان اجازه انتخاب آينده را به خود په‌په، قهرمان داستان دهد و با جلوگيري از تحولات ساده‌انگارانه، مخاطب نوجوان را دست‌كم نگيرد. مهم‌ترين دستاورد اين رويكرد براي بچه‌هاي مخاطب، اجازه قضاوت و ايجاد اعتماد به‌نفس در انتخاب اخلاقي است.

بچه‌ها اصولا به مفاهيم انتزاعي يا مراودات روزمره در شكلي زباني نمي‌خندند.كمدي براي كودك از مجرايي عيني مي‌گذرد و وابسته به گروه سني هدف آن نمايش، نوع شوخي‌ها و كمدي هم متفاوت است.

مهم‌ترين مشكل نمايش شب اسرارآميز په‌په، شوخي‌هايي است كه براي مخاطب جوان طراحي شده تا نوجوان. شوخي‌ها گاهي آنقدر بزرگسال مي‌شود كه حتي براي نوجوان مضر است و بيشتر از آن‌كه خنده‌دار باشد، نامفهوم است. به نظر مي‌رسد شوخي‌هاي اين نمايش بيشتر با جواناني هم سن و سال افراد گروه تست شده تا نوجوانان، بنابراين حاصل كار، خنده كمتر بچه‌ها و شادي بيشتر جوانان است.

فارغ از افراط‌كاري و سهل‌انگاري در صحنه‌هاي كميك، شب اسرارآميز په‌په الگو و نمونه‌اي خوب براي يك نمايش نوجوانانه امروزي كه ضمن جدي گرفتن مخاطبش به تجربه‌هاي بصري و تخيلي كودك و نوجوان امروزي نزديك است.