دیو سپید مقدس 

شش سال پیش بود که قله دماوند به عنوان یکی از میراث ملی ایران معرفی شد.

 میراث اسطوره ای سپید پوشی که در طول تاریخ، همواره در هاله ای از تقدس و احترام قرار داشته است و ریشه این تقدس را باید در باورهایی جستجو کنید که کوه را به دلیل ارتفاع از زمین و تلاقی با آسمان، سکونتگاه قدرت و ایزد می دانستند و قله دست نیافتنی بهشت.

در کتاب های تاریخی ایران که جستجو کنید، نام «دماوند» را نامی به پهلوی می بینید که در كارنامه‌ اردشیر بابكان به صورت «دنباوند»، و در كتیبه‌های دوران ساسانی همچون كتیبه‌ شاپور اول در نقش رستم و كتیبه‌ نرسی در پایكولی در كشور تركیه به صورت «دومباوند»، و «دنباوند» در نامه‌ی تنسر، و در كتاب شهرستان‌های ایران و كتاب جغرافیای موسی خورنی به شكل «دمباوند» آمده است. این نام در منابع فارسی و عربی دوران اسلامی هم به صورت «دُنباوند» و «دَنباوند» و «دَباوند» و «دَماوند» آمده است.

«دَم» یا «دنب» در زبان پهلوی از مصدر daftan به معنی تف و گرما یا بخار و گاز و «آوند» به معنی ظرف است. به این ترتیب می‌توان گفت نام «دماوند» به معنی ظرفی است  دارای تف و گرما  یا بخار و گاز. از آن‌جا كه قله‌ دماوند یكی از قله‌های آتشفشانی به شمار می‌رود این وجه تسمیه دور از ذهن نیست.

«ویلهلم آیلرز» هم نام دماوند را مورد بررسی قرار داده و از ابتدای دوره‌ ساسانی شواهدی ارائه كرده و ادعا می‌كند كه «دنباونت» یا «دنباوند» به معنای «كوه چند منظره» یا «كوه چند قیافه» است. كوه دماوند را به نام‌های «لواسان»، «كوه سنگ لاجورد»، و «كرونوس» هم آورده‌اند. قله بلند و رفیع كوه البرز، كوه دماوند است. یعنی بلندتر از این كوه در میان البرز دیده نمی‌شود. از طرفی البرز یك كوه مقدس و مینوی است كه مهم‌ترین داستان‌ها و افسانه‌های ایران باستان را به خود اختصاص داده است.

دیو حماسه‌ای

- دماوند در حماسه‌ها، پهلوانی‌ها، اسطوره‌ها و افسانه‌ها هم ردپای پررنگی دارد. و شاید بتوان گفت که بلندترین قله ایران، شهرتش را بیش از هرچیز مدیون ضحاک خونخوار است! پادشاهی که در این کوه به بند کشیده شد و به اعتقاد باستانیان تا آخرالزمان در این کوه زندانی خواهد بود. یعنی زمانی که بند بگسلد و کشتن خلق آغاز کند و سرانجام به دست گرشاسپ کشته شود. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که هنوز هم بعضی از ساکنین نزدیک این کوه باور دارند که ضحاک در دماوند زندانی است و اعتقاد دارند که بعضی صداهایی که از کوه شنیده می‌شود، ناله‌های اوست!

در دورانی كه ضحاك ظالمانه بر کشور حكومت می‌كرد، فریدون با همكاری كاوه و مردم بر او شورید و در نهایت ضحاك را دست‌بسته به كوه دماوند برد و او را در آن‌جا زندانی كرد. در روایات آمده كه مادر فریدون با وابستگان خود از ترس ضحاك به كوه دماوند در دهی به نام «ور» از روستاهای لاریجان پناهنده می‌شود و در آن‌جا فریدون را به دنیا می‌آورد.

در تاریخ بلعمی محل زیست کیومرث هم کوه دماوند دانسته شده‌است. جایی که گور فرزند او هم در آن قرار دارد. با این تفصیل که: «چون فرزندش کشته شد خداوند چاهی بر سر کوه برآورد و کیومرث فرزند را در چاه فروهشت.»

بلعمی سپس از مغان نقل کند که: «کیومرث بر سر کوه آتش افروخت و آتش به چاه اندر افتاد و از آن روز تا امروز (روزگار بلعمی) ده پانزده بار پرزند و به هوا برشود و از مغان نقل می‌کند که این آتش دیو را از فرزند او دور دارد.»

به گفته تاریخ بلعمی جمشید به طبرستان به دماوند بود که سپاه ضحاک به او رسید. بنا به روایتی نبرد لشگر فریدون به سپاهسالاری کاوه با ضحاک در حوالی دماوند بود. دماوند بار دیگر درگاه پادشاهی منوچهر مطرح می‌شود؛ آرش کمانگیر از فراز آن تیری انداخت تا مرز میان ایران و توران را تعیین کند. همچنین آورده‌اند كه شاه نعمت الله ولی بعد از كسب علوم و فضایل به سیر و سیاحت پرداخت و 80 روز در اواسط زمستان در قله‌ی كوه دماوند عبادت كرد و ریاضت كشید.

گروه گردشگری تبیان- رستم زاد