منجمي بدون مرز

جام جم: مايک سيمونز در ايران چهره‌اي آشنا براي علاقه‌مندان به نجوم است. مردي که اعتبار بالاي او در جامعه جهاني نجوم و تلاش‌هايش براي همگاني کردن نجوم باعث شد تا سيارکي را به افتخار او به نام سيمونز نامگذاري کنند. او اولين بار سال 1999 و در جريان طولاني‌ترين کسوف قرن به ايران سفر کرد و آنچه در ايران يافت، متفاوت با چهره‌اي بود که رسانه‌هاي ايالات متحده از اين کشور ترسيم مي‌کردند.

بسياري از ستاره‌شناسان آماتور ايراني با نام شما آشنا هستند؛ مردي که عاشق آسمان است. داستان علاقه شما به آسمان از کجا آغاز شد؟

من از زمان خردسالي به ستاره‌شناسي علاقه‌مند بودم. هميشه دلم مي‌خواست سياره‌ها و ستاره‌ها را در آسمان ببينم، اما نمي‌دانستم چطور بايد آنها را در زمينه آسمان پيدا کنم. وقتي 20 ساله بودم به کمک يک دوربين دو چشمي شروع به جستجو در آسمان کردم و فهميدم هر چيزي کجاي آسمان است و توانستم سياره‌ها را ببينم و تشخيص دهم. اندکي بعد يک تلسکوپ خريدم و اين‌‌گونه بود که فعالانه ستاره‌شناسي آماتوري را ادامه دادم.

ما همه از نجوم آماتوري صحبت مي‌کنيم، اما وقتي کار به تعريف مي‌رسد دچار مشکل مي‌شويم. شما منجم آماتور را چگونه تعريف مي‌کنيد؟

اين موضوع باعث‌ مباحث زيادي ميان مردم شده است، اما ترجيح مي‌دهم به جاي درگير شدن با آنها راه حل ساده‌تري را انتخاب کنم. به نظر من هر کسي که عاشق نجوم است و کاري را در اين زمينه انجام مي‌دهد، منجم آماتور است. بعضي از آنها تلسکوپ در اختيار دارند و برخي ديگر ندارند، اما همين که به آسمان نگاه مي‌کنيد به نظر من منجمي آماتور هستيد. حالا ممکن است برخي‌ها به نظرشان در اختيار داشتن ابزاري مانند تلسکوپ يا انجام دادن کاري ويژه براي منجمان آماتور ضروري باشد، اما فکر کنم با همه تفاوت‌هاي موجود ميان افراد علاقه‌مند، آنچه همه ما در آن با هم مشترک هستيم،‌ عشق به آسمان است.

اولين سفرم به ايران، سال 1999 بود که آن زمان، بازديدهاي زيادي از اين کشور داشتم، اما حالا 4 سال از آخرين سفرم به ايران مي‌گذرد و واقعا دلم براي ايران تنگ شده است. مطمئن باشيد در اولين فرصتي که به دست بياورم، به ايران باز خواهم گشت.

مي‌دانيد که جامعه نجوم آماتوري ايران بر خلاف بسياري از نقاط ديگر دنيا، جامعه‌اي جوان به شمار مي‌رود. ديدگاه شما به جامعه نجوم آماتوري ايران چيست؟

من از 10 سال پيش که براي اولين بار به ايران آمدم، تحت‌تاثير فعاليت‌هاي جامعه نجوم آماتوري ايران قرار گرفتم. ابتدا به نظر مي‌آمد مشکل مهمي که در راه فعاليت اين گروه‌ها وجود دارد کمبود تلسکوپ‌هاي مناسب براي کارهاي جدي نجومي باشد، اما الان منجمان آماتور ايراني به بازه وسيعي از بهترين ابزارهاي نجومي دسترسي دارند. اگرچه در برخي رشته‌ها مانند عکاسي نجومي تجربه طولاني وجود دارد، اما منجمان ايراني بسرعت مسائل را آموخته‌اند و کار خود را ارتقا داده‌اند.

شما بارها به ايران سفر کرده‌ايد و در باره نجوم ايران مقالاتي در معتبرترين نشريات نجومي جهان از قبيل اسکاي اند تلسکوپ، آسترونومي و... نوشته‌ايد. آيا در طول اين بازه آشنايي خود تغييري در سطح عمومي نجوم آماتوري ايران احساس کرده‌ايد؟

همزمان با اين‌که ابزارهاي بيشتري در دسترس منجمان آماتور قرار گرفت، سطح فعاليت‌هاي نجوم نيز افزايش يافته است. شور و اشتياق و فداکاري منجمان آماتور ايراني به آنها کمک کرد تا به سرعت مسير طولاني را بپيمايند. وقتي براي اولين بار در سال 1999 به ايران سفر کردم در باره اين سفر مقاله‌اي در مجله اسکاي‌اند تلسکوپ نوشتم و در آنجا توضيح دادم، اگرچه اين شور و اشتياق وجود دارد، اما سختي‌هايي زيادي نيز در مقابل راه منجمان آماتور ايران هست. در آن هنگام، تنها 30 تلسکوپ 8 اينچ يا بزرگ‌تر در ايران براي علاقه‌مندان نجوم آماتوري بود، اما الان اوضاع کاملا دگرگون شده، اين تعداد افزايش و به همين مقياس، سطح نجوم آماتوري ايران نيز ارتقا يافته است.

شما بنيانگذار منجمان بدون مرز هستيد. چنين ايده‌اي از کجا شکل گرفت و قرار است اين انجمن چه کارهايي انجام دهد؟

منجمان بدون مرز تاسيس شد تا پلي را ميان مشتاقان ستاره‌شناسي در سراسر جهان ايجاد کند. نجوم علاقه‌اي جهاني و مشترک ميان مردم همه نقاط زمين به شمار مي‌رود و تقريبا در همه کشورها باشگاه‌ها يا انجمن‌هاي نجومي وجود دارند. وقتي از اولين سفرم به ايران بازگشتم توانايي نجوم براي ايجاد ارتباط ميان مردم جهان حتي از فراز شکاف‌هاي عميق شدم. همچنين متوجه شدم سخنراني‌هاي من درباره نجوم ايران که در آمريکا برگزار کردم به‌طور موفقيت‌آميزي باعث ايجاد درک بهتري از ايران براي مخاطبانمان شده است. اين برنامه‌ها موجب شد مخاطبان من با چهره‌اي واقعي از منجمان آماتور ايراني آشنا شوند و چهره‌اي از ايران ببينند که کاملا متفاوت با آن چيزي بود که در اخبار مي‌ديدند. پس از اين‌که سال 2006 به کردستان عراق سفر کردم و براي علاقه‌مندان نجومي که دسترسي چنداني به ابزارهاي مناسب نداشتند؛ تعدادي ابزار بردم، تصميم گرفتم انجمن AWB را تاسيس کنم تا علاقه‌مندان به اين موضوع را از سراسر جهان گردهم آوردم.

از همکارانتان در AWB براي ما بگوييد؟

ما همکاران و حاميان زيادي داريم که تعداد آنها هم با گسترش شبکه و تعريف برنامه‌ها در حال افزايش است. در حال حاضر، يکي از پروژه‌هاي ما پروژه جهان در شب يا TWAN است که از سوي برگزارکننده سال جهاني نجوم نيز يکي از پروژه‌هاي ويژه اين سال نام گرفت. در اين پروژه، بهترين عکاس‌هاي مناظر نجومي جهان گردهم جمع شده‌اند تا مجموعه بي‌نظيري از عکس‌هايي را تهيه کنند که شکوه آسمان را کنار ميراث طبيعي و فرهنگي و تاريخي بشر در سراسر جهان به نمايش مي‌گذارند؛ البته اين پروژه که يکي از پروژه‌هاي AWB است؛ در حال حاضر به طور مستقل به فعاليت ادامه مي‌دهد و ما هم از آنها حمايت مي‌کنيم. سازمان‌هاي ديگري که همراهان و حاميان ما به شمار مي‌روند، در برنامه‌هاي مرتبط، همکاري متقابلي را با AWB انجام مي‌دهند، به عنوان مثال انجمن سياره‌اي و انجمن ملي فضا کنار سازمان‌ها و گروه‌هاي کوچک‌تر با ما همکاري مي‌کنند. يکي ديگر از برنامه‌هايي که همکاري جدي با AWB دارد پروژه سال جهاني نجوم است که از سوي اتحاديه جهاني نجوم و يونسکو حمايت مي‌شود. AWB مديريت و برنامه‌ريزي يکي از پروژه‌هاي پايه‌اي اين سال را به عهده داشت و مذاکراتي براي ادامه برخي پروژه‌هاي اين سال پس از پايان سال 2009 از سوي منجمان بدون مرز در جريان است و همين‌طور مذاکراتي با ديگر حاميان ما در جريان است تا بتوانيم برنامه‌هاي سال 2010 را گسترش دهيم.

شما بارها به واسطه فعاليت‌هاي ترويجي خود مورد تقدير قرار گرفته‌ايد که شايد يکي از مهم‌ترين آنها، نامگذاري يکي از سيارک‌هاي منظومه شمسي به نام شما بود، اخيرا نيز جايزه معتبر بروس بلير را که به نوعي نوبل نجوم آماتوري است، دريافت کرده‌ايد.

بله اين واقعا افتخار بزرگي براي من بود که جايزه سال 2009 جي بروس بلير را دريافت کنم؛ جايزه‌اي که سالانه به افرادي اهدا مي‌شود که نقش قابل توجهي در افزايش توجه مردم به نجوم از طريق فعاليت‌هاي ترويجي ايفا کرده باشد. البته من کاري که انجام مي‌دهم، به شدت برايم لذت بخش است و نتيجه‌اش پاداش راضي کننده‌اي برايم به شمار مي‌رود، اما نمي‌توانم انکار کنم که مورد تقدير قرار گرفتن از سوي همکارانم، بسيار رضايت بخش است.

شما قبلا در باره TWAN صحبت کرديد، طرحي بين‌المللي و بسيار موفق که بنيانگذار آن، بابک امين تفرشي يکي از اعضاي ارشد AWB است. چرا اين پروژه مهم است؟

پروژه جهان درشب (TWAN) که مي‌توانيد وب سايت آن را در نشانيwww.twanight.org مشاهده کنيد، موفقيت بسيار بزرگي را در جريان پروژه سال جهاني نجوم (2009 )IYA به دست آورد. اين پروژه قبل از سال 2009 آغاز به کار کرد و بلافاصله به موفقيتي خيره‌کننده دست يافت. مسئولان پروژه سال جهاني نجوم بلافاصله پس از اعلام عمومي اين پروژه و قبل از آغاز سال 2009 با ما تماس گرفتند و خواستند اين پروژه به طور رسمي به بخشي از جشن جهاني بزرگداشت سال جهاني نجوم وارد شود و به اين ترتيب، اين پروژه اولين پروژه‌اي شد که دبيرخانه سال جهاني نجوم، آن را با نام پروژه‌هاي ويژه معرفي کرد. جهان در شب تصاوير نجومي را تهيه مي‌کند که واقعا براي مردم ملموس و قابل درک هستند. چيزهايي که مردم مي‌توانند در اتحاد ميان زمين و آسمان ببينند؛ اما واقعيت اين است که بسياري از مردم هيچ‌گاه شانس ديدن آسمان از نقاطي تاريک را نداشته‌اند يا نمي‌دانند چه زماني مثلا مقارنه يا اجتماع سيارات اتفاق مي‌افتد که بتوانند آنها را در موقعيت جغرافيايي يا تاريخي ويژه‌اي رصد کنند، فرصت ديدن آنها به مردم اجازه مي‌دهد آنچه را نياکان ما تا همين اواخر به عنوان بخشي از زندگي خود تجربه مي‌کرده‌اند، مشاهده کنند. من فکر مي‌کنم يکي از وجوه مهم اين پروژه اين است که به بهترين شکل به مردم کمک مي‌کند تا منابع فرهنگي را که تا زمان باقي مانده‌اند، در کنار زيبايي‌هاي آسمان ببيند و آنها را درک کنند، واقعا ديدن واکنش‌هاي مردم از تماشاي اين تصاوير، هيجان‌انگيز است. اين تصاوير در يک کلام چشم آنها را باز مي‌کند.

در پايان، نکته ديگري هست که بخواهيد با خوانندگان ما مطرح کنيد ؟