لطائف و اندرزها

استاد اخلاق

همه نيازمند به استاد اخلاق هستند.

امام زين‌العابدين (عليه‌السلام) فرمودند: هلك من ليس له حكيم يرشده.

هر كس عالم و حكيمي نداشته باشد كه او را ارشاد كند هلاك مي‌شود. انسان بايد در دو چيز استاد داشته باشد. يكي اخلاقيات و ديگري عرفيّات.

امّا اخلاقيات:

اگر درس بخواني و استاد اخلاق نداشته باشي، بر فرض آية الله هم بشوي، نفس تو هم آية الله مي‌شود. آن وقت بي‌چاره مي‌شوي. همان‌طور كه به دكتر مي‌روي و دستور رژيم غذايي مي‌گيري، بايد پيش استاد بروي و دستور اخلاق بگيري، بايد استاد باشد كه نزد او بروي كه باد كبر و غرور تو را خالي كند، فكر نكني حالا اين كتاب‌ها را مي‌خواني به جايي رسيده‌اي و حتماً مورد تأييد امام زمان (عليه‌السلام) قرار گرفته‌اي.

سالك نرسد بي مدد پير به جايي

بي زور كمان، ره نبرد تير به جايي

بي پير مرو تو در خرابات

هرچند سكندر زماني

در ميان نافله، به نافله شب سفارش شده است. اگر هيچ نافله‌اي نمي‌خواني لاقل نافله شب را ترك مكن، سحر بلند شو، مانند خروس‌ها كه براي ذكر خدا بيدار مي‌شوند، اگر حال نداري يازده ركعت بخواني لااقل يك ركعت آخر را بخوان. اگر باز هم حال نداري، بلند شو، و يك ياربّ بگو و بخواب، سحرها بلند شو و استغفار كن و قرآن بخوان.

جواني در مسجد گوهرشاد به من رسيد و پرسيد اگر لباس چربي بگيرد با صابون يا چيز ديگري آن را پاك مي‌كنيم اگر قلب ما زنگار گرفت چگونه آن را جلا بدهيم. گفتم سحرها قرآن بخوان و استغفار كن. حضرت رسول اكرم (صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله) فرمودند: بدرستي كه قلب‌ها زنگ مي‌زند، همان‌طور كه آهن زنگ مي‌گيرد، و همانا جلاي آن‌ها را قرائت قرآن است..

كم زخروسي مباش، مشت پري بيش نيست

از سر شب تا به سحر ذكر خدا مي‌كند.

شبي مقدّس اردبيلي (رحمه‌الله) براي نماز شب بيدار شد و ديد به غسل نياز دارد، لذا بر سر چاه رفت تا براي غسل آب بكشد وقتي سطل را بالا كشيد ديد درون سطل پر از طلا و جواهر است، آن‌ها را در چاه ريخت و گفت: خدايا مقدّس، از تو آب مي‌خواهد تا به نماز شب برسد، نه طلا. مردان خدا اين چنين هستند.

امام صادق (عليه‌السلام) فرمودند: إنّ العمل السيّيء أسرع في صاحبه من السكّين في اللّحم. گناه سريع‌تر و اثر كننده‌تر است در صاحبش از چاقو در گوشت.

كسي كه حمام رفته است و لباس تمييز پوشيده است همين كه يك سياهي روي صورت يا لباسش بنشيند مي‌فهمد، ولي كسي‌كه مثلاً در مكانيكي كار كرده و سياه شده هر قدر هم خاك بخورد و سياه شود متوجّه نمي‌شود و گناه هم همين‌طور است، كسي كه تزكيه كرده و خودش را تميز كرده مي‌فهمد يك گناه چه‌قدر اثر دارد ولي كسي‌كه غرق گناه است هر چه‌قدر گناه كند، ككش هم نمي‌گزد.

ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي استاد حضرت امام (رحمه‌الله) در مجلس حضور داشتند كه غيبتي صورت گرفت، ايشان دفاع كردند ولي سودي نبخشيد؛ از مجلس بيرون آمدند و فرمودند: اين مجلس چهل روز مرا عقب انداخت.

بله ايشان مي‌فهميدند كه يك گناه چه‌قدر اثر دارد، چون خودشان را تزكيه كرده بودند.

بندگي كن تا كه سلطانت كنند

تن را رها كن تا كه جانانت كنند

بازاري‌ها هر شب به حساب دفترشان مي‌رسند.

سود و ضرر و طلب‌كاري و بده‌كاري را مي‌نويسند اگر هر شب حساب و كتاب نكنند يك‌ دفعه مي‌بينند مقدار قابل توجهي ضرر كرده است و حواسش نبوده است گاهي هم بر اثر نداشتن حستب و كتاب ورشكست مي‌شوند. انسان هم بايد هرروز به حساب نفسش برسد تا خداي نكرده يك‌دفعه ضرر نكند و يا ورشكست و عاقبت به شرّ نشود. شب، موقع خواب بنشين ببين چه كار كرده‌اي، چشمت كجاها نگاه كرده، زبانت چه‌ها گفته، كجاها رفته‌اي، چه كارها كرده‌اي. اگر كار بدي كرده بودي، خودت را سرزنش كن، به خودت بگو. ألم يأن للذين ءآمنوا أن تخشع قلوبهم لذكر الله. و تصميم بگير آن كار را نكني، صبح‌ها با خودت شرط بگذار كه اگر آن كار را كردي نَفْسَت را يك جريمه‌اي بكني و در طول روز مراقب باش كه آن كار را انجام ندهي.

حضرت اميرالمؤمنين علي (عليه‌السلام) فرمودند: خفض الجناح زينة العلم. زينت علم، تواضع و خفض جناح است. وقتي حضرت حجة الاسلام و المسلمين مرحوم فلسفي از رهبر انقلاب حضرت آية الله خامنه‌اي (دامت بركاته) تعبير به رهبر كبير انقلاب كردند ايشان فرمودند: به من آية الله العظمي نگوئيد و رهبر كبير امام بود، لذا مردم ايشان را دوست دارند امام را كه مردم دوست دارند، يك علّتش همين تواضع ايشان است.

بايد خودت را طوري بسازي كه در آينده خودت را گم نكني، تواضعت را از دست ندهي .

بايد با اهل علم و عمل در ارتباط باشي تا مبادا تكبّر تو را بگيرد و احساس كني از همه عالم‌تر هستي.

افتادگي آموز اگر طالب فيضي

هرگز نخورد آب زميني كه بلند است

شخصي كه دوستان نااهلي داشت نزد امام صادق عليه السلام آمد و عرض كرد مرا موعظه‌اي بفرماييد حضرت فرمودند: رفقايت را كم كن، رفت و بعد از مدتي آمد، و باز تقاضاي موعظه كرد حضرت فرمودند : بقيه را هم رها كن. حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و آله والسلّم فرمودند: أقل ما يكون في آخر زمان أخ يوثق به أو درهم من حلال. كم‌ترين چيزي كه در آخرالزمان يافت شود دو چيز است يكي برادر و رفيق كه مورد اطمينان باشد و ديگري پول حلال اگر رفيق خوب پيدا نكردي تنها باش و اگر رفيق خوب پيدا كردي با او رفيق شو كه از تنهايي بهتر است در حديث است كه حضرت رسول اكرم(صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله) فرمودند: الوَحدَةُ خيرٌ من جليس السّوء و جليس الصالح خيرٌ من الوحدة. تنهايي بهتر از هم‌نشين و رفيق بد است و هم‌نشين خوب بهتر است از تنهايي

با بدان منشين كه صحبت بد

گرچه پاكي تو را پليد كند

آفتاب بدين بزرگي را

لكّه‌اي ابر ناپيدا كند

استاد ما حضرت آية الله حاج شيخ علي اكبر برهان (رحمه الله) مي‌فرمودند: دو كيلو قند و يك كيلو زعفران را شب بگذار كنار پيت نفت،‌صبح كه شد ديگر نمي‌شود از آن‌ها استفاده كرد. رفيق بد هم همين‌طور، براي انسان ضرر دارد. پنبه را بگذار كنار آتش و بگو نسوز، مگر مي‌شود؟

....خوش‌بوي در حمام روزي

رسيد از دست محبوي به دستم

بدو گفتم كه مشكي يا عبيري

كه از بوي دلاويز تو مستم

بگفتا من ....ناچيز بودم

وليكن مدتي با گل نشستم

كمال هم‌نشين در من اثر كرد

وگرنه من همان خاكم كه هستم

اگر مي‌خواهي علمت بركت داشته باشد استاد را تعظيم كن و به او احترام بگذار. اگر خدايي نكرده غيبت استاد را بكني يا آن طوري كه اسلام فرموده است او را احترام و اكرام نكني ديگر به درد نمي‌خوري و علمت بركت نخواهد داشت. من هر موقع از قم به تهران مي‌آمدم سريع به ديدن استادم حاج شيخ علي‌اكبر برهان (رحمه الله) مي‌رفتم. كتاب منية الموريد نوشته‌ي شهيد ثاني (رحمه‌الله) را حتماً بگيريد و بخوانيد و عمل كنيد؛ در اين كتاب، آداب اساتيد و شاگردان، به طور مفصّل نوشته شده است.

امام رضا (عليه‌السلام) فرمودند: بر الوالدين واجب و إن كانا مشركين و لا طاعة لهما في معصيته الخالق. نيكي به پدر و مادر واجب است اگر چه مشرك باشند، و اطاعت كردن از آن‌ها در معصيت خدا سزاوار نيست.

بايد پدر و مادر از شما راضي باشند و إلّا به درد نخواهي خورد، بايد خيلي به آن‌ها احترام بگذاري. كاري كن پدر و مادر براي تو دعا كنند كه دعاي آن‌ها مستجاب است.

در خانه‌ي شخصي، مهمان بوديم. پسر بزرگ خانه، با ظاهري نامناسب جلوي پدر و مادر مي‌آمد و مي‌رفت، در هنگام سخن‌گفتن رعايت احترام آن‌ها را نمي‌كرد.

حرمت آن ها را نگه دار و حتّي سعي كن در مقابل آن‌ها مؤدّب بنشيني و جلوي آن‌ها پايت را دراز نكن و صدايت را بلندتر از صداي آن‌ها قرار مده، جلوتر از آن‌ها در راه رفتن حركت مكن؛ سعي كن با آن‌ها دوست باشي و با اين وسيله دل آن‌ها را به دست آوري، به نحوي كه با تو مأنوس باشند.