قرآن پر از پرسش‏هاي راز‏آميزي است که پاسخ آنها را در خودش مي‏توان يافت

راز عدد هفت در قرآن

تعارف  که ندارد، سراغ ذهن هر کسي مي‏آيد. کوچک و بزرگ هم نمي‏شناسد. به علم و سواد کسي نگاه نمي‏اندازد. اجازه نمي‏گيرد تا وارد شود. گاهي بسياري را درگير مي‏کند و گاه مي‏شود مهم‏ترين مساله يک نفر؛ «سوال».

پرسش‏هاي کوتاه و بلند ما- حتما- در هر حوزه‏اي سرک مي‏کشند. به خصوص اگر صاحب ذهني پويا باشيد، سوال‏ها، موضوعات متنوعي را در برمي‏گيرند. براي ذهن‏ها که نمي‏شود ديوار و حصار تعريف کرد. معمولاً سوال‏هاي ديني و قرآني، ابهامات و شبهات ايجاد شده از نمونه‏هاي چالش برانگيز و جذابي است که مطرح مي‏شود. به همين دليل از اين پس، در ويژه‏نامه «همشهري آيه» پرسش‏هايي را مشاهده مي‏کنيد که در حوزه علوم قرآني- اسلامي مطرح مي‏شوند و پاسخ‏هايي را مي‏خوانيد که شايد روزي روزگاري به دردتان بخورد. البته اگر در اين بين پرسشي جا ماند يا سوال ناگفته‏اي به ذهنتان رسيد، بي‏کار نمانيد! منتظر نظرات شما هستيم.

علت تکرار عدد هفت در قرآن چيست؟ اين عدد 24 بار به بهانه‏هاي مختلف در قرآن تکرار شده.

ابتدا بد نيست بدانيد که عدد هفت از گذشته‏هاي دور مورد توجه اقوام مختلف جهان بوده و در تاريخ هم نمونه‏هاي آن بسيار مطرح شده؛ مثلا قوم « سومر» قديمي‏ترين قومي بودند که به اين عدد توجه خاص داشتند. آنان متوجه سيارات هفتگانه شدند- آنچه امروز هم از کرات منظومه شمسي با چشم غيرمسلح ديده مي‏شود. و به پرستش آنها پرداختند.

از جمله مواردي که عدد هفت در آنها به کار رفته و شما هم حتماً شنيده‏ايد، مي‏توان به اينها اشاره کرد؛ تقسيم جهان به هفت اقليم، هفت طبقه زمين، هفت طبقه آسمان، هفت طبقه جهنم، هفت فرشته مقدس در بني‏اسرائيل و... همه اينها به علاوه بعضي افسانه‏ها نشان مي‏دهند که عدد هفت هميشه مورد توجه بشر بوده است.

معادل هفت در عربي واژه‏هاي «سبع» و «سبعه» است که در احاديث و روايات هم کثرت قابل اعتنايي دارد؛ هفت سلام قرآني، هفت بار طواف بر گرد خانه کعبه، هفت طبقه جهنم، هفت بار تطهير در قوانين طهارت، هفت عضوي که در سجده بايد روي زمين باشد، هفت شبانه روز بلاي قوم عاد، بازخواست مردم از هفت چيز در قيامت و تقسيم‏بندي عمر فرزندان به سه هفت سال. (دوره اول: دوره سيادت و سروري، دوره دوم: دوره اطاعت و فرمانبرداري و دوره سوم: دوره مشورت و همراهي)

در قرآن هم 20 بار واژه «سبع» و چهار بار واژه «سبعه» به کار رفته و به بعضي از عددها مانند سه، هفت، 70 و 40 توجه ويژه‏اي شده است. به اعتقاد کارشناسان، کاربرد هر يک از اين عددها حکمتي  دارد که بعضي را قرآن و روايات يادآور شده و بعضي را هم علوم جديد کشف کرده است.

در کتاب‏هاي لغت عربي عدد هفت را (همچون عدد هزار در فارسي) نمادي از کثرت و فراواني مي‏دانند. شايد انتخاب عدد هفت براي کثرت به خاطر بسياري از امور هفتگانه ثابت در جهان هستي باشد؛ همچون يک دوره کامل هفت روزه زمان (يک هفته). به همين دليل اين شماره صرفا يک عدد رياضي نيست، بلکه نشانه کمال يک چيز است.

با يکي دو مثال، مي‏توان نشانه اکمال بودن اين عدد را در قرآن بيشتر و بهتر بشناسيم؛«ولو انّما في الارض من شجره اقلام و البحر يمدّه من بعده سبعه ابحر ما نفدت کلمات‏الله انّ‏الله عزيز حکيم»‏(لقمان،‏27)

« و اگر آنچه درخت در زمين است، قلم باشد و دريا را هفت درياي ديگر به ياري آيد، سخنان خدا پايان نپذيرد. قطعاً خداست که شکست‏ناپذير حکيم است». در اين آيه، قرآن به جاي اينکه بگويد؛ مخلوقات خداوند در پهنه هستي عددي بسياربسيار بزرگ دارند، مي‏گويد؛ اگر تمام درختان روي زمين، قلم  و همه درياها مرکب شود، تمام قلم‏ها مي‏شکند و از بين مي‏رود ولي حقايق عالم هستي و معلومات پروردگار هستي پايان نمي‏پذيرد. عظمت سخن آنگاه روشن‏تر مي‏شود که عدد هفت نمادي از کثرت باشد. در اين آيه براي مجسم ساختن عدد بي‏نهايت و نزديک ساختن معناي علم بي‏پايان خدا و گستردگي فوق‏العاده جهان هستي به افکار ما، از عدد زنده‏اي مانند هفت استفاده شده است.

«و ان جهنم لموعدهم اجمعين لها سبعه ابواب لکلّ باب منهم جزء مقسوم» (حجر، 43- 44)

«و قطعا وعده‏گاه همه آنان دوزخ است، (دوزخي) که براي آن هفت در است و از هر دري بخش معيني از آنان (وارد مي‏شوند).»

در اين آيات آمده که جهنم هفت در دارد. به عقيده کارشناسان علوم قرآني، بعيد نيست که عدد هفت در اينجا هم براي کثرت باشد؛ يعني جهنم درهاي بسيار و فراوان دارد و واضح است که اين تعداد در، در حقيقت به عوامل گوناگوني که انسان را به جهنم مي‏کشاند، اشاره دارد. هر چند روايات هم به اين «هفت در» اشاره کرده‏اند ولي ظاهراً درهاي جهنم به هفت در محدود نمي‏شود.

- هفت سلام قرآني

اهميت ويژه عدد هفت را برشمرديم. بد نيست بدانيد که در قرآن کريم هم هفت «سلام» مطرح شده. با آنها آشنا شويد:

- سلام قولا من ربّ رحيم (يس، 58)

- سلام علي ابراهيم (صافات، 109)

- سلام علي نوح في العالمين (صافات، 79)

- سلام علي موسي و هرون (صافات، 120)

- سلام علي ء‏ال ياسين (صافات، 130)

- سلام عليکم طبتم (زمر، 73)

- سلام هي حتي مطلع الفجر (قدر، 5)

منابع: لغت‏نامه دهخدا، خصال(شيخ صدوق)، سفينه البحار(شيخ عباس قمي)، لسان العرب(ابن منظور)، تفسير نمونه(آيت‏الله مکارم شيرازي و ديگران)، تفسيرالميزان(علامه طباطبائي).

سيد مهرزاد موسوي