اشاره
در این خلاصه بر آن هستیم تا درونمایی از زندگی یکی از فرزانگان برجسته حوزه علمیه قم را که عمری را در راه تحصیل، تدریس و خدمات دلسوزانه به حوزه و مردم گذراند و نقش بسزایی در تأسیس حوزه علمیّه قم و نوسازی و گسترش آن با دعوت کردن از آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری(ره) از اراک به قم داشت. یعنی حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا محمد فیض(ره) ارائه دهیم، به امید آن که درس های سازنده علمی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی را از این گونه اسوه های علم و فضیلت بیاموزیم.
آیت الله میرزا محمد فیض قمی(ره) از نوادگان مرحوم عالم ربّانی، عارف صمدانی و محدّث کبیر، آیت الله العظمی ملّا محسن فیض کاشانی(ره) است، از این رو او را برخاسته از بیت چهارصد ساله فیض کاشانی می دانند.
ملّا محسن فیض(ره) از نخبگان تاریخ تشیع و فرزانه ای ممتاز از تبار علما و عرفای ربّانی (وفات یافته سال 1091ه. ق) بود. نظر به این که ملّا محسن فیض(ره) داماد صدرالمتألّهین ملّا صدرا، صاحب کتاب ارزشمند اسفار (وفات یافته سال 1050ه. ق) بود، مرحوم آیت الله فیض قمی از این جهت به ملّا صدرا(ره) نیز انتساب دارد.
مرحوم آیت الله فیض(ره) به نام آقا میرزا علی اکبر بن محمد، از نویسندگان، شاعران و خوش نویسان مشهور عصر خود بود. کتیبه ضریح منوّر حضرت معصومه(س)که به خط ثلث نوشته شده، از آثار او و به خط اوست.
وی تألیفات متعددی داشته که از جمله آنها عبارتند از:
جُنگ و تذکره (در ادبیات و حالات شعرای قم)
دیوان اشعار، این کتاب در بیش از هزار صفحه، به خط زیبای خودش نوشته شده و در کتابخانه شخصی نوه اش مرحوم عباس فیض موجود است.
وی در سال 1312ه. ق در کربلا درگذشت و در همان سرزمین مقدس به خاک سپرده شد. از جمله اشعار او است:
| چرا دل ببندم در این زندگانی |
| که این زندگانی دو روزی است فانی |
| به حق خداوند فرد یگانه |
| که بی مثل و شبه است و انباز و ثانی |
| همان صحبت دوستان است و یاران |
| اگر حاصلی هست در زندگانی
|
پدرش، آقا میرزا محمد فیض نام داشت و از شخصیت های برجسته عصر خود بود. در سال 1275درگذشت و قبرش در صحن عتیق، در درگاه بقعه فتحعلی شاه قرار گرفته است.
آیت الله فیض در سال 1293ه. ق در قم چشم به جهان گشود. پس از رشد و نمو در بیت علم و فضیلت، طبق معمول آن عصر به مکتب خانه رفت و پس از یادگیری، نوشتن و خواندن، به فرا گرفتن ادبیات و دروس حوزوی نزد استاد شیخ محمد حسین علامه پرداخت، سپس به اصرار برادرش، میرزا علی اصغر خان که در همدان سکونت داشت، به همدان رفت و در آنجا زبان انگلیسی و درس ریاضی را فرا گرفت. از آن پس به قم بازگشت و درس سطح را در محضر حاج آقا احمد قمی طباطبایی (برادر آیت الله العظمی حاج آقا حسین قمی طباطبایی) فرا گرفت، آنگاه برای تکمیل علوم گوناگون حوزوی مانند: فقه، اصول، حکمت و عرفان به تهران هجرت کرد. در آنجا در محضر درس آیت الله حاج میرزا حسن آشتیانی (صاحب حاشیه بر رسائل شیخ انصاری) به تحصیل و تکمیل علم فقه و اصول پرداخت و همزمان در محضر حجة الاسلام و المسلمین میرزا محمود قمی، و حجة الاسلام شیخ علی رشتی به تحصیل حکمت و علم کلام ادامه داد و به این ترتیب پایه های علوم حوزوی را با کمال اتقان آموخت و آماده آن شد که برای تکمیل دروس حوزوی به نجف اشرف عزیمت کند.
منابع:
1. کتاب آیت ایثار
2. کتاب گنجینه آثار قم
تهیه: گروه حوزه علمیه
