تازه‌های اندازه‌گیری قندخون

با این همه چیزهای مختلفی که قند را بالا یا پایین می‌آورند، چگونه باید قندم را در حد طبیعی نگه دارم؟

این سؤالی است که خیلی از دیابتی‌ها آن را می‌پرسند.

حتما در مورد شما هم اتفاق افتاده است که بعضی وقت‌ها قندتان بالا برود و بعضی وقت‌ها پایین، چون قند خون تحت تاثیر عوامل مختلفی بالا یا پایین می‌رود. خوردن غذا، قند را بالا می‌برد. انسولین، قند را پایین می‌آورد. استرس قند را بالا می‌برد و ورزش قند را پایین می‌آورد.

افراد در روزهای مختلف، غذا، فعالیت، استرس و شرایط گوناگونی دارند، بنابراین هر روز با معمای متفاوتی برای کنترل دیابت رو به رو هستیم. متاسفانه فرمول جادویی وجود ندارد که بگوید هر کدام از این عوامل چگونه و به چه میزان روی قند خون تاثیر می‌گذارند.

امروزه ثابت شده که نمی‌توان از حالت جسمی فرد، میزان بالا یا پایین بودن قند خون را حدس زد. تنها روش این است که از دستگاه اندازه‌گیری قندخون استفاده کنیم. پیشنهاد شده است کسانی که انسولین تزریق می‌کنند، سه تا چهار بار در روز در زمان‌های متفاوت قندشان را اندازه‌گیری و یادداشت نمایند. هر چه فرد دیابتی بیشتر یاد بگیرد که چگونه از این نتایج در جهت کنترل بهتر استفاده کند، در مدیریت دیابت خود موفق‌تر خواهد بود، بنابراین از تست کردن نترسید. اندازه‌گیری روزانه و مرتب قندخون با دستگاه‌های گلوکومتر، نقش بسیار کلیدی در کاهش عوارض دیابت، پیشگیری از افت قندخون و انعطاف بیشتر در زندگی دارد. این اندازه‌گیری زمانی موثر است که فرد دیابتی آموزش دیده، بتواند از نتیجه اندازه‌گیری برای تنظیم برنامه غذایی، تنظیم ورزش و تنظیم میزان انسولین (تحت‌نظر پزشک معالج) استفاده کند.

تست از نقاط دیگر

در برخی از دستگاه‌های جدید، این امکان وجود دارد که خون را از نقاط دیگری غیر از نوک انگشتان، مثلا بازو، ساعد و کف دست جمع‌آوری نمود. ولی این روش در مقایسه با روش نوک انگشتان از صحت کمتری برخوردار است. این اختلاف هنگامی که قندخون تغییرات سریع دارد، بیشتر می‌شود.

بعد از ورزش، بعد از خوردن غذا، هنگام افت قندخون یا در زمان بیماری استفاده از این روش توصیه نمی‌شود.

دستگاه‌های اندازه‌گیری مداوم قندخون

این دستگاه‌ها قادرند قند را به طور مداوم (هر پنج دقیقه) اندازه‌گیری کرده، در خود ذخیره کنند. این دستگاه شامل یک سنسور (حسگر) و یک مانیتور کوچک است. سنسور به کمک یک سوزن زیر پوست قرار می‌گیرد و قند بین بافتی را اندازه‌گیری می‌کند.

بعد از 72 ساعت می‌توان اطلاعات دستگاه را به کامپیوتر منتقل کرد و نوسانات قند خون را در طول چند روز به صورت نمودار مشاهده کرد.

اندازه‌گیری مداوم قند خون به فرد دیابتی و پزشک این امکان را می‌دهد تا تاثیر انسولین، ورزش، غذا، دارو و دیگر عوامل موثر را از نزدیک مشاهده کنند.

از این اطلاعات می‌توان به خوبی برای تنظیم دوز انسولین و یا داروها بر اساس مصرف غذاهای مختلف و نیز اصلاح قندخون بالا یا پایین در ساعاتی از شبانه‌روز که امکان اندازه‌گیری شخصی قندخون وجود ندارد (مثلا در طول خواب) استفاده کرد.

نوع جدید این دستگاه‌ها برای استفاده شخصی فرد دیابتی طراحی شده و فرد می‌تواند عدد قند خون خود را هم زمان روی صفحه مانیتور ببیند. با تعریف محدوده طبیعی قند برای دستگاه، در صورت افزایش و یا کاهش قند خون ، دستگاه با دادن هشدار فرد را از شروع افزایش یا کاهش آگاه می‌کند. این امر نقش بسیار مهمی در پیشگیری از عوارض کوتاه مدت دیابت مثل هیپوگلیسمی (افت ناگهانی قند خون) به خصوص در کسانی که هیچ‌گونه علایمی در این موارد ندارند، ایفا می‌کند. همچنین با مداخله به موقع، مدت زمان طبیعی بودن قند افزایش می‌یابد.

روند پیشرفت دستگاه‌های اندازه‌گیری قندخون

پیش‌بینی می‌شود در‌ آینده، دستگاه‌های اندازه‌گیری قند، غیر تهاجمی شوند. به این معنا که بدون نیاز به سوراخ شدن نقطه‌ای از بدن، میزان قند خون را اندازه‌گیری نمایند.

هم‌اکنون تحقیقات گسترده‌ای در ژاپن (به عنوان کشور پیشرو در صنعت اندازه‌گیری قندخون) و در دیگر نقاط جهان، در این خصوص صورت گرفته است.

اصولی مورد مطالعه و آزمایش قرار گرفته است که با استفاده از اشک چشم، عرق بدن و یا لیزر می‌توان قند خون را اندازه‌گیری نمود. به عنوان مثال، دستگاه GlucoWatch همانند یک ساعت مچی روی دست بسته می‌شود. بدون سوراخ کردن پوست دست، این دستگاه با جذب مقدار اندکی مایع از پوست و عبور آن از حسگر، میزان قندخون را مشخص می‌کند.

این روش‌ها محدودیت‌های زیادی از جمله قیمت بسیار بالا، عدم دقت کافی و نیاز به کالیبراسیون روزانه با دستگاه‌های گلوکومتر فعلی دارد.

دکتر سید حمید حسینی