بیماری حركت، خاطره بد سفر

مسافرت با سرگیجه

تابستان از بهترین فصول برای مسافرت است. اصولا سفر پدیده‌ای خوشایند است، ولی گاهی ایجاد شرایطی در طول سفر، آن را به خاطره‌ای بد برای ما تبدیل می‌ كند. تا حالا شده كه در طول سفر، زمانی كه سوار اتومبیل، هواپیما، كشتی یا قطار هستید، به طور ناگهانی دچار سرگیجه و حالت تهوع و احتمالا استفراغ شوید؟ با خواندن این جمله شاید بسیاری از شماها به یاد چنین خاطرات ناگواری افتاده باشید؛ اتفاقاتی كه لذت سفر را تلخ می‌ كنند.

در اصطلاح عامه مردم به این وضعیت ماشین گرفتگی گفته می ‌شود، ولی در اصل نام این بیماری، "بیماری حركت" است.

بیماری حركت مشكل شایعی است كه در همه سنین بروز می‌كند و نوعی اختلال رایج گوش داخلی است كه از طریق حركات پی در پی كشتی روی آب، حركات ماشین، حركت هواپیما در هوا و غیره ایجاد می‌شود. این وضعیت در گوش داخلی روی حس تعادل تاثیر گذاشته و باعث سرگیجه و حالت تهوع در فرد می‌شود. بیماری حركت معمولا به طور ناگهانی با حالت تهوع و عرق سرد آغاز شده و منجر به تهوع و سرگیجه می‌شود.

سرمنشا بیماری حركت

حركت از چند طریق توسط مغز شناخته می‌ شود: 1) سیستم عصبی كه پیام‌ های ارسال شده از گوش داخلی را می‌ فرستد. 2) چشم ‌ها 3) بافت‌ های عمیق‌ تر سطح بدن 4) گیرنده ‌های پوستی در نقاطی مانند پاها و باسن كه احساس ساكن بودن را ارسال می ‌كند. 5) گیرنده‌ های عضلانی كه گزارش حركت را می ‌دهند.

زمانی كه به طور خودآگاه و دانسته حركت می ‌كنیم، مانند زمانی كه می ‌دویم، اطلاعات ورودی از تمام این چند راه با مغز هماهنگی دارد. ولی وقتی حركت ایجاد شده ناخواسته باشد، همانند حركت اتومبیل، مغز با اطلاعات ورودی هماهنگی ندارد و همین عدم هماهنگی میان اطلاعات ورودی موجب بروز بیماری حركت می ‌شود، یعنی پیغام‌ هایی فرستاده می ‌شود كه با اطلاعات ورودی تطابق ندارد. به طور مثال زمانی كه سوار بر قایق هستید، گوش داخلی حركت را دریافت می‌ كند، ولی چشم‌ های تان این احساس را ندارد یا زمانی كه نشسته‌ اید و تصویر متحركی را تماشا می‌ كنید، چشم‌ های ما علائم حركت را به مغز مخابره می ‌كنند، در حالی كه گوش داخلی حركتی را مبنی بر حركت ارسال نمی ‌كند یا به عنوان مثال، وقتی در اتومبیل مشغول خواندن كتاب هستید، گوش داخلی شما پیام حركت را به مغز ارسال می ‌كند، در حالی كه چشم‌های تان به كتاب نگاه می ‌كند، حركت نمی ‌كنند و عضلات شما هم پیام سكون را به مغز می ‌فرستند. در این وضعیت مغز به دلیل ناهماهنگی پیام‌ های ارسالی كمی گیج شده و احساس عدم تعادل در سر شما ایجاد می ‌شود.

علائم شایع این حالت هم، همان طور كه اشاره كردیم شامل حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، عرق سرد و احساس ناراحتی و كسالت است.

پیشگیری و به حداقل رساندن علائم

درست است كه بیماری حركت یا ماشین گرفتگی به طور ناگهانی بروز می‌ كند و گاهی از دست ما خارج است، ولی با رعایت نكاتی می ‌توانید مانع از بروز آن و حداقل كاهش علائم آن شوید.

1- سعی كنید در جایی بنشینید كه چشم های تان همان حركتی را دریافت كند كه بدن و گوش داخلی شما احساس می‌ كند.

در اتومبیل سعی كنید در صندلی جلو نشسته و به تصویری دور دست نگاه كنید، زیرا زمانی كه در صندلی عقب می‌ نشینید، چشم شما صندلی جلو را كه ثابت است می ‌بیند، در حالی كه گوش داخلی، پیام حركت را به مغز مخابره می‌ كند.

روی قایق، حتی‌ الامكان روی عرشه نشسته و افق را نظاره كنید.

در هواپیما، كنار شیشه نشسته و به بیرون نگاه كنید و نیز صندلی خود را روی بال ‌ها انتخاب كنید كه حركت به حداقل می ‌رسد.

2- موقع حركت و مسافرت مطالعه نكنید و روی صندلی‌ هایی كه به پشت قرار گرفته اند، ننشینید.

3- در طول سفر با كسی كه بیماری حركت دارد هم صحبت نشوید.

4- از خوردن غذاهای بودار، پرادویه و چرب كه با شما سازگار نیستند، قبل و هنگام سفر پرهیز كنید.

5- استفاده از آنتی‌ هیستامین‌ ها یك ساعت پیش از حركت می ‌تواند در كاهش تحریك گوش داخلی و بهبود علائم حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه و نیز پیشگیری از این حالات موثر باشد. از انواع آنتی‌ هیستامین ‌ها می ‌توان به مكلیزین، بونین و درامامین اشاره كرد.

6- از چسب ‌های پوستی اسكوپولامین كه حدودا 4 ساعت پیش از آغاز سفر به پشت گوش گذاشته می‌ شود، استفاده کنید. این دارو به آهستگی به داخل پوست جذب می ‌شود. ولی بلافاصله بعد از پایان سفر چسب را بردارید، چون استفاده بلند مدت آن توصیه نمی ‌شود.

7- زنجبیل به عنوان ماده‌ای ضد تهوع بسیار در این امر موثر است، به طوری كه مصرف آن یك ساعت پیش از حركت می ‌تواند علائم را كاهش دهد.

8- از حركات ناگهانی سر بپرهیزید. این كار می ‌تواند بیماری را تشدید كند. سر خود را به جایی ثابت تكیه دهید و به بیرون نگاه كنید.

9- خود را مشغول كاری كرده و ذهن خود را درگیر كنید تا از فكر بیماری دور شوید. حتی فكر كردن به حالت بیماری می ‌تواند باعث شروع علائم و تشدید آن شود.

10- هیچ وقت به شیشه كناری خیره نشوید. بلكه نگاه تان به مسیر پیش رو باشد و سعی كنید از شیشه ی جلو بیرون را نگاه كنید.

11- سیگار نكشید و نزدیك فرد سیگاری قرار نگیرید.

12- در صورتی كه در طول شب دچار چنین حالتی شدید یا در مكانی قرار داشتید كه فاقد شیشه بود، سعی كنید چشم‌های تان را ببندید و بخوابید. این كار تناقض میان پیام‌ های ارسالی از چشم‌ ها و گوش داخلی را برطرف می ‌كند.

13- هوای خنك و تازه هم می ‌تواند علائم را بسیار كاهش دهد. شیشه را پایین بكشید تا هوای خنك بیرون به صورت تان بخورد.

علائم آزاردهنده بیماری حركت معمولا با توقف، پایان می ‌یابد. ولی در بعضی از افراد تا چند ساعت یا حتی چند روز پس از آن طول می‌ كشد كه حالت شدید بیماری است.

در حالت عادی، این بیماری مشكل جدی را برای فرد ایجاد نمی‌ كند و لزومی به مراجعه به پزشك وجود دارد ولی اگر از آن دسته افرادی هستید كه با هر گونه حركتی دچار سرگیجه و تهوع می ‌شوید، حتما باید به پزشك مراجعه كنید. شاید دچار نوعی اختلال در گوش داخلی باشید.

به طور كلی 33 درصد از افراد، مستعد ابتلا به بیماری حركت هستند و حدود 66 درصد دچار نوع شدید آن می ‌شوند. به طور تقریبی حدود 50 درصد فضانوردان هم از این بیماری رنج می‌ برند.

پس به راحتی می ‌توان دید كه بیماری حركت یا ماشین گرفتگی چقدر شایع است! سعی كنید با راهكارهایی كه اشاره شد از بروز علائم جلوگیری و به كاهش آن ها كمك كنید.

ندا اظهری – جام جم