گذري بر فلسفه نام ماههاي ايران زمين(1)

فروردين

فروردين نام نخستين ماه و فصل بهار و روز نوزدهم هر ماه در گاه شماري اعتدالي خورشيدي است.در اوستا و پارسي باستان فرورتينام,در پهلوي فرورتين و در فارسي فروردين گفته شده که به معناي فروردهاي پاکان و فروهرهاي ايرانيان است.بنا به عقيده پيشينيان,ده روز پيش از اغاز هر سال فروهر در گذشتگان که با روان و وجدان از تن جدا گشته,براي سرکشي خان و مان ديرين خود فرود مي آيند و ده شبانه روز روي زمين به سر ميبرند. به مناسبت فرود آمدن فروهرهاي نيکان,هنگام نوروز را جشن فروردين خوانده اند. فروهران در ده روز آخر سال بر زمين هستند و بامداد نوروز پيش از بر آمدن آفتاب,به دنياي ديگر مي روند.

ارديبهشت

ارديبهشت نام دومين ماه سال و روز دوم هر ماه در گاهشماري اعتدالي خورشيدي است. در اوستا اشاوهيشتا و در پهلوي اشاوهيشت و در فارسي ارديبهشت گفته شده که کلمه اي است مرکب از دو جزء:

جزء اول «اشا» از جمله لغاتي است که معني آن بسيار منبسط است,راستي و درستي,تقدس,قانون و آئين ايزدي,پاکي....و بسيار هم در اوستا به کار برده شده است.جزء ديگر اين کلمه که واژه «وهيشت» باشد. صفت عالي است به معناي بهترين,بهشت فارسي به معني فردوس از همين کلمه است.در مجموع اين کلمه به بهترين راستي و درستي است. در عالم روحاني نماينده صفت راستي و پاکي و تقدس اهورامزداست و در عالم مادي نگهباني کليه آتش هاي روي زمين به او سپرده شده است. در معني ترکيب لغت ارديبهشت «مانند بهشت »هم آمده است.

خرداد

خرداد نام سومين ماه سال و روز ششم در گاهشمار اعتدالي خورشيدي است. در اوستا و پارسي باستان هئوروتات ,در پهلوي خردات و در فارسي خورداد يا خرداد گفته شده که کلمه اي است مرکب از دو جزء: جزء هئوروه که صفت است به معناي رسا.,همه,درست,و کامل.دوم تات که پسوند است براي اسم مونث,بنابراين هئوروتات به معناي کمال و رسايي است.ايزدان تيرو باد و فروردين از همکاران خرداد مي باشند. خرداد نماينده رسايي و کمال اهورامزداست و در گيتي به نگهباني آب گماشته شده است.

تير

تير نام چهارمين ماه سال و روز سيزدهم هر ماه گاهشماري اعتدالي خورشيدي است. در اوستا تيشريه,در پهلوي تيشتر و در فارسي صورت تغيير يافته آن يعني تير گفته شده که يکي از ايزدان است و به ستاره شعراي يماني اطلاق مي شود.فرشته مزبور نگهبان باران است و به کوشش او زمين پاک ,از باران بهره مند مي شود و کشتزارها سيراب ميگردد. تيشتر رادر زبانهاي اروپايي سيريوس خوانده اند.هر گاه تيشتر از اسمان سر بزند و بدرخشد مژده ريزش باران مي دهد. اين کلمه را نبايد با واژه عربي به معني سهم اشتباه کرد.

امرداد

امرداد نام پنجمين ماه سال و روز هفتم هر ماه در گاهشماري اعتدالي خورشيدي است. در اوستا امرتات ,در پهلوي امرداد و در فارسي امرداد گفته شده که کلمه اي است مرکب از سه جزء:

اول«ا» ادات نفي به معني نه,دوم «مرتا» به معني مردني,نيست و نابود شدني و سوم تات که پسوند و دال بر مونث است. بنابر اين امرداد يعني بي مرگي و آسيب نديدني يا جاوداني. پس واژه «مرداد» به غلط استعمال مي شود.در ادبيات مزديسنا امرداد يکي از امشاسپندان است که نگهباني نباتات با اوست. در مزديسنا شخص بايد به صفات مشخصه پنج امشاسپند ديگر که عبارتند از :

نيک انديشي,صلح و سازش,راستي و درستي,فروتني و محبت به همنوع,تامين اسايش و امنيت بشر مجهز باشد تا به کمال مطلوب همه که از خصايص امرداد است نايل گردد.

شهريور

شهريور نام ششمين ماه سال و روز چهارم هر ما در گاهشماري اعتدالي خورشيدي است. در اوستا خشتروئيريه,در پهلوي شتريور و در فارسي شهريور ميدانند. کلمه اي است مرکب از دو جزء:خشتر که در اوستا و پارسي باستان و سانسکريت به معني کشور و پادشاهي است و جزء دوم صفت است از ور به معني برتري دادن وئيريه يعني برگزيده و آرزو شده و جمعا يعني کشور منتخب يا پادشاهي برگزيده . اين ترکيب بارها در اوستا به معني بهشت يا کشور آسماني اهورامزدا آمده است. شهريور در جهان روحاني نماينده پادشاهي ايزدي و فر و اقتدار خداوندي است و در جهان مادي پاسبان فلزات .چون نگهباني فلزات با اوستاو را دستگير فقرا و ايزد رحم و مروت خوانده اند.روايت شده است شهريور آزرده و دلتنگ مي شود از کسي که سيم و زر را بد به کار اندازد يا بگذارد که زنگ بزند.

برگرفته از سايت زنده رود

تهيه براي تبيان : مريم امامي ، تنظيم براي تبيان : زهره سميعي