پوشاک مردم استان گيلان

پوشاک زنان گيلان

آثار باستاني به دست آمده در سراسر سرزمين گيلان، سوابق زندگي در اين منطقه را به بيش از چهار هزار سال مي رساند. اين آثار خود به عنوان بهترين رهنماي ما براي شناخت چگونگي زندگي پيشينيان ما در اين سرزمين عمل مي کنند. پوشاک مردم گيلان در گذشته هاي دور نيز از ميان اين اشياي به دست آمده قابل شناسايي است.

طرح چهره يک بانوي گيلک که بر روي يک جام پوسيده مفرغي به دست آمده است، نشان مي دهد که زنان گيلان روسري بزرگي بر سر مي گذاشتند و با پيشاني بندي که از روي پيشاني عبور مي کرد و در پشت سر گره مي خورد، روسري را روي سر نگاه مي داشتند.

اين جام مفرغي که از مارليک به دست آمده است، به بيش از سه هزار سال پيش باز مي گردد. همين تصوير نشان مي دهد که بقيه روسري روي دوش و سينه قرار مي گرفت و دنباله آن دوباره از زير چانه به طرف بالا کشيده و در کنار گوش به پيشاني بند متصل مي شد.

در مجسمه اي طلايي که از مارليک به دست آمده است، يقه ايستاده بر گردن مجسمه را در زير دو حلقه زينتي مي توان مشاهده کرد. دو نشان متقارن و نيز آويزي با زنجير بر سينه مجسمه به چشم مي خورد. موي سر تزيين شده است و حالتي شکوهمند دارد.

همين طرح هاي قلم زني روي آثار مفرغي، پوشاک مردان باستاني گيلان را نيز ارائه مي نمايد؛ کلاهي از جنس پارچه ضخيم يا نمد، پيراهن آستين کوتاه با دامن کوتاه با کمربندي پهن که بر کمر مرد بسته شده است.

در لباس امروز زنان گيلان با وجود گذر چند هزار ساله زمان، ردپاي پوشش ديرين مشهود است؛ نوار روي سينه پيراهن در لباس دختران نواحي کوهستاني، چادر کمري با نقش هاي ماقبل تاريخ که بر روي دامن بلند و پرچين بسته مي شود و سربندهايي که به اشکال مختلف بر روي سر و گردن و شانه زنان گيلان قرار مي گيرد، همه يادآور پوشاک نسل هاي باستان ايران است.

در غرب گيلان زنان تالش معمولاً روسري هاي پهن و سفيد را با پوشش بيشتري به کار مي برند.

در کوهپايه ها و نواحي کوهستاني شرق گيلان، نحوه بستن روسري متفاوت است و در هنگام کار به صورت × در پشت سر گره مي خورد و يا با عبور از روي چانه در بالاي سر به هم مي رسد. در اين نواحي معمولاً اول يک لچک سياه بر روي سر بسته مي شود و سپس روسري سفيد روي آن قرار مي گيرد.

لباس زنان کوهستان نشين براي حفاظت از سرماي منطقه، بيشتر از پيراهن بلند يا نيمه بلند بر روي شليته بلند و ليفه دار تشکيل مي شود.

اما زنان کوهپايه علاوه بر اين پيراهن ها، پيراهن کوتاه تري هم روي آنها مي پوشند و گاه بر روي اين پيراهن جليقه کوتاه تري به تن مي کنند. پيراهن هاي تابستاني نازک است و روي آن سوزن دوزي مي شود.

در دوره معاصر، لباس زنان شرق گيلان با پارچه ها و نوارهاي رنگين اضافي، زيبايي خاصي يافته است.

معمولاً در بخش غربي از اين تزيينات بهره گرفته نمي شود، بلکه شليته هاي داراي گل هاي درشت چشمگير و پرچين ليفه دار است و پيراهن هاي بلند و رنگين روي آن مي افتد. پر گل بودن و رنگ هاي بيشتر در انتخاب پارچه اين لباس ها بسيار داراي اهميت است.

بر روي اين دو قطعه اصلي لباس معمولاً جليقه هايي که با سکه هاي متعدد تزيين شده پوشيده مي شود. اين زنان گيلک براي تزيين از گوشواره هاي پياله زنگي و کشکولي و نيز روسري ساده سفيد بزرگ که روي سر و دور گردن را مي پوشاند استفاده مي کنند. جوراب پشمي يا ابريشمي دست باف و کفش "چوموش" مکمل پوشاک اين زنان بوده است.

در بخش ساحلي گيلان معمولاً لچکي بر سر مي نهند و زير گلو را با سنجاق سوزني از طلا به هم وصل مي کنند. در بسياري از مواقع دو گوشه جلوي لچک را از دو طرف به زير گوشه سوم آن در پشت گردن مي برند و با عبور از روي هم آن را روي سر گره مي زنند.

در اين نواحي پوشيدن شليته کوتاه و شلوار مشکي تا وسط ساق پا معمول است. از آنجا که شليته بلند براي کار در مزارع و باغ ها دست و پا گير است، مي توان پذيرفت که در نواحي مختلف، نوع نيمه بلند يا کوتاه آن مورد استفاده قرار گيرد.

پوشاک ساحل نشينان معمولاً با يک چادر نماز که به دور کمر بسته مي شود، همراه بوده است.

شهرنشينان گيلان در گذشته علاوه بر اين چادر نماز، يک چادر مشکي دو تخته که هر تخته آن به اندازه دو قد آدمي درازا داشت، بر سر مي نهادند و دو طرف آن را به گردن مي انداختند.

در گذشته زنان جا افتاده علاوه بر شلوار مخصوصي به نام نيمساق، از چادر سياه، نقاب و روبنده نيز استفاده مي کردند.

زنان جوان علاوه بر سکه دوزي جلوي جليقه، سربندهاي مشکي و کلاهک عرق چين خود را نيز سکه دوزي مي کنند.

جوراب پشمي گيلان که بالاي آن به وسيله ريسماني پشمي به دور پا بسته مي شود، هنوز بسيار مورد استفاده است.

پوشاک مردان گيلان

ردپاي پوشاک مردم گيلان از گذشته هاي دور تا سال هاي معاصر به سختي ممکن است و تنها کلاه نمدي و چوموش را مي توان بر جاي مانده از آن دوران دانست.

بوميان گيلان زمين، کت پشمين خشن بافتي به نام "چوخا" يا "چوخه" دارند، شلوار آنها معمولي و پشمي است که ليفه اي يا ميان ساق است و کلاه نمدي و چوموش مکمل لباس آنهاست.

يک شال نيز براي پيچيدن روي کمر استفاده مي شود که از پارچه دست بافت و با نقوش هندسي و رنگين است. اين شال بيشتر در جشن ها و عروسي ها به کار مي رود.  کلاه مردان نمدي و از پارچه زمخت بافت پشمي است.

گالشان (دامداران کوهستاني) کلاهي پوستي دارند و علاوه بر آن از شولا يعني بالاپوش نمدي و نيمه بلند استفاده مي کنند.

منبع :سازمان ميراث فرهنگي استان گيلان

تهيه و تنظيم: زهره پري نوش