احتباس ادرار؛ علت‌ها و درمان

احتباس ادرار می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد که معمولاً ناشی از عوارض انسدادی‌اند. اما عفونت، التهاب، مشکلات نورولوژیکی و دارو‌ها نیز می‌توانند موجب احتباس ادرار شوند. طبق اطلاعاتی که در دسترس است، احتباس ادرار، شایع‌ترین وضعیت اورژانسی اورولوژیکی است که نیاز به بستری کردن بیمار دارد. در بیمارستان با استفاده از یک سوند موقتی، تخلیه‌ی ادرار تسهیل می‌شود.

احتباس ادرار چیست؟

همانطور که گفتیم احتباس ادرار به عدم توانایی در تخلیه‌ی ادرار گفته می‌شود. این ناهنجاری می‌تواند در هر زمانی از عمر فرد رخ دهد؛ اما در افراد بالای ۶۰ سال شایع‌تر است. در واقع، احتمال این عارضه با افزایش سن بیشتر می‌شود.
ده درصد از مردان بالای ۷۰ سال و سی درصد از مردان بالای ۸۰ سال به اختلال احتباس ادرار دچار می‌شوند. تخمین ‌زده می‌شود که احتباس ادرار در میان مردان شایع‌تر از زنان است.
احتباس ادرار می‌تواند کلی یا نسبی باشد. احتباس نسبی ادرار منجر به افزایش تکرر ادرار یا حتی بی‌اختیاری ادرار می‌شود.
مهم است که احتباس ادرار از آنوریا تشخیص داده شود؛ در آنوریا کلاً ادرار تولید نمی‌شود اما در مورد احتباس ادرار، ادرار تولید می‌شود اما بدن نمی‌تواند آن را خارج کند و در نتیجه ادرار در مثانه جمع می‌شود.

علت‌های احتباس ادرار

علت‌های احتباس ادرار به چهار دسته تقسیم می‌شوند: انسدادی، التهابی و عفونی، نورلوژیکی و فارماکولوژی. در ادامه به بررسی هر یک از این دلایل می‌پردازیم:
. احتباس انسدادی ادرار زمانی روی می‌دهد که یک عارضه‌ی آناتومیکال وجود دارد که جلوی عبور ادرار را می‌گیرد. معمولاً بزرگ شدن پروستات یا هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات در مردان، علت احتباس انسدادی ادرار می‌باشد. در زنان نیز معمولاً بیماری‌های زنان دلیل احتباس ادرار می‌باشد.
. احتباس ادرار ناشی از عفونت و التهاب در مردان با عوارضی مانند پروستاتیت حاد، التهاب میزنای، بیماری‌های منتقله از راه جنسی و تبخال تناسلی مرتبط است. در زنان نیز ضایعات واژن یا التهاب واژن دلیل احتباس ادرار ناشی از عفونت و التهاب می‌تواند باشد.
. احتباس ادرار با منشأء نورلوژیکی در اثر ضایعاتی در عصب محیطی اتونومیک (خودمختار)، مغز یا طناب نخاعی رخ می‌دهد که می‌تواند هم در زنان و هم در مردان دیده شود.
. احتباس ادرار با منشأء فارموکولوژی از عوارض جانبی مصرف برخی از داروهاست که معمولاً شامل آنتی‌کولینرژیک‌ها، ضدافسردگی‌های تری‌سیکلیک و دارو‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی می‌شوند.

علائم و تشخیص احتباس ادرار

علامت اصلی احتباس ادرار، مشکل در ادرار کردن است که می‌تواند به صورت جریان باریک و ضعیفی از ادرار، قطره قطره ادرار کردن، نشت ادرار طی روز، افزایش فشار در شکم، تلاش برای دفع ادرار، تکرر ادرار و نوکتوریا (تکرر ادرار در شب) باشد.
بیشتر وقت‌ها احتباس ادرار کلی نیست اما مثانه به سختی کاملاً تخلیه می‌شود. در نتیجه مثانه کسی که نمی‌تواند خوب ادرار کند، ملتهب شده و درد غیرقابل تحملی ایجاد می‌کند.
ضمنا احتباس ادرار، زمینه‌ای مناسب برای باکتری‌هاست و ریسک عفونت مجاری ادراری را بسیار افزایش می‌دهد. مایعات راکدی که در مثانه جمع می‌شوند، تکثیر میکروارگانیسم‌های عفونت‌زا را ممکن می‌سازند.
تشخیص اینکه فرد قادر به ادرار کردن نیست واضح است. در صورتی که احتباس ادرار نسبی باشد یک آزمایش می‌تواند مشخص کند بعد از ادرار کردن چه مقدار ادرار در مثانه هنوز باقیست. برای این کار پزشک سونوگرافی از مثانه انجام می‌دهد یا سوند در مثانه می‌گذارد.

درمان احتباس ادرار

در مورد فردی که دچار احتباس ادرار شده باید فوراً سوند‌گذاری انجام شود تا ادراری که تجمع کرده خارج شود. دو نوع سوند‌گذاری وجود دارد: سونداژ دائمی و سونداژ متناوب. سونداژ متناوب شامل وارد کردن لوله‌ی سوند و درآوردن آن بعد از رفع اختلال است و در مواردی که احتباس ادرار تکرار می‌شود، سونداژ نیز متناوباً انجام می‌شود. در سونداژ دائمی، لوله‌ی سوند باید برای مدت زمان طولانی‌تری در جای خود باقی بماند.
در نهایت، پزشک سعی می‌کند علت اصلی احتباس ادرار را مشخص نماید. تخمین‌ها حاکی از آن هستند که این مسأله در سی درصد از مواردی که علت اصلی، درمان نمی‌شود تکرار خواهد شد.

---