استفاده نکردن از ظرفیت‌های اقتصادی، کفران نعمت است

خداوند در قرآن درباره کفران نعمت مردم یک جامعه می‌فرماید: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ؛ آیا ندیدی کسانی را که نعمت خدا را به کفران تبدیل کردند، و قوم خود را به سرای نیستی و نابودی کشاندند؟!»[1]

کفران نعمت‌هایی که خداوند در اختیار مردم قرار داده، گاهی در قلب یا زبان و گاهی هم در عمل صورت می‌گیرد. کفران کردن نعمت، یعنی ضایع کردن آن و ناچیز دانستن آن نعمت. هر نعمتی که در اختیار ما قرار دارد باید از آن به بهترین شکل ممکن استفاده شود؛ بنابراین اگر امروز ما از ظرفیت‌های موجود کشور استفاده نکنیم کفران نعمت کرده‌ایم و مطابق آیه «ثم لتسئلنّ یومئذ عن النّعیم؛ که در آن روز شما را از نعمت‌های دنیوی بازخواست می کنند.»[2] در روز قیامت باید پاسخگوی ضایع کردن نعمت‌هایمان باشیم.

متأسفانه در کشورمان شاهد کفران نعمت‌های زیادی هستیم که بخشی از آن به مسئولین برمی‌گردد و بخش دیگر آن به مردم جامعه. 

مدیرانی که با غل و زنجیر محشور می‌شوند

گرچه ایران در زمینه‌هایی مثل کشاورزی، انرژی و صنعت و معدن در جهان رتبه‌دار است، و حتی در شاخص‌های بین‌المللی تولید ناخالصی داخلی، یعنی ظرفیت‌های موجود و بالفعل اقتصادی رتبه هجدهم را داریم، اما در بسیاری از زمینه‌ها نیز دچار خلأهایی هستیم که مستقیماً به کم‌کاری مسئولین برمی‌گردد.
به‌طور مثال وقتی ایرانی که ظرفیت‌های بالای محیط زیستی آن را کمتر کشوری دارد، در گزارش 2018 شاخص جهانی عملکرد محیط‌زیست EPI رتبه 80 از بین 180 کشور را کسب می‌کند، یعنی عملکرد مسئولین در این نقطه ضعیف بوده؛ وقتی در زمینه ایجاد اشتغال از بین 140 کشور رتبه 138 را کسب می‌کند، یعنی نعمت نیروی کار جوان، منابع طبیعی و ظرفیت‌های اقتصادی همه در حال پایمال شدن است.
فساد مالی که مانند خوره به جان اقتصاد ایران افتاده و کشور و جامعه را از درون متزلزل کرده، کفران نعمت انقلابی است که برای تحقق و حفظ آن هزاران نفر کشته شدند.
فرار مغزها و نخبگانی که وجود آن‌ها برای ارتقای کشور لازم و ضروری است، در غفلت خواب و مسئولین رخ داده و کفران نعمت وجود دانشمندان است.

مدیران و مسئولین خرد و کلان کشور باید بدانند وقتی تصدی مجموعه‌ای را بر عهده می‌گیرند، در قبال خروجی آن مسئولند و باید روزی پاسخگوی آن باشند. پيامبر اكرم(ص) فرمود: «هیچ‌کس بر ده نفر يا بيشتر اميرى و رياست نمی‌کند مگر اينكه در روز قيامت با دستان غل و زنجير شده آورده می‌شود پس اگر (در زمان رياستش) نيكوكار بوده و غل و زنجير از او برداشته می‌شود و اگر بدكار بوده و بر غل و زنجيرش افزوده می‌گردد.»[3]

همه ما متهمیم!

اما از طرفی مردم هم آن‌طور که شایسته است، قدر نعمت‌های امروز کشور را نمی‌دانند. اسراف مواد غذایی و اتلاف انرژی در بین خانواده‌های ایرانی سر به فلک گذاشته و سبک زندگی مصرف‌گرا و تجمل‌طلب در حال گسترش است.

از پيامبر(ص) وارد شده كه: «نِعْمَتانِ مَكْفُورَتانِ الاْمنُ وَالْعافِيَةُ؛ دو نعمت است كه (همواره) مورد ناسپاسى واقع مى‌شوند: سلامتى و امنيّت»[4]؛ نعمت امنیتی که مقدمه و پیش‌نیاز هر پیشرفتی است، آن‌هم در منطقه‌ای ناامن که ما در آن حضور داریم و نعمت استقلالی که از کشورهای بیگانه داریم و دست آن‌ها را از چند قرن نفوذ کوتاه کرده‌ایم، به‌خوبی درک نمی‌شود.

نوجوانان و جوان‌ها به‌درستی از نعمت تحصیل و در دسترس بودن معلمین و اساتید مدارس و دانشگاه‌ها استفاده نمی‌کنند و ده‌ها نمونه از این موارد وجود دارد که ما در استفاده از داشته‌هایمان کوتاهی می‌کنیم.

بنابراین اگر مدیران و مسئولان کشور و همه افراد جامعه در استفاده از ظرفیت‌های موجود کشور کوتاهی کنند، در حقیقت دربرابر نعمت‌ها ناسپاسی کرده‌اند و باید به جرم ضایع شدن این سرمایه‌های الهی مجازات شوند؛ همان‌گونه که خداوند فرمود: «اگر شکرگزاری کنید(نعمت خود را) بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است.»[4]

پی‌نوشت‌ها:
[1] سوره ابراهیم، آیه 28
[2] سوره تکاثر، آیه 8
[3] وسائل‌الشیعه، کتاب جهادالنفس 
[4] بحارالانوار، ج 81، ص 170

---