تکنیک‌هایی برای فریب دادن ذهن

در بعضی مواقع، پاشیده شدن رنگ‌ها به شیوه‌ای خاص، ابتدا چشم و سپس ذهن ما را فریب می‌دهد. سلول‌های مغز در پاسخ تلاش می‌کنند دید ما نسبت به آن چه حقیقت ندارد را تصحیح کنند و در همین حین، آن منظره ناپدید می‌شود. در برخی صحنه‌های دیگر، یک مرغابی داخل تصویر در صورت تمرکز روی عکس، شبیه به خرگوش به نظر خواهد رسید! شاید متداول‌ترین روش فریب دادن ذهن که برای برخی افراد یک نوع تفریح محسوب می‌شود، نگاه کردن به همین نوع عکس‌ها و تلاش برای تشخیص اشیا و جانداران مختلف درون آن‌ها است.

مغز انسان اجازه نمی‌دهد به صورت همزمان، مرغابی و خرگوش را با هم مشاهده کنید. برای میسر شدن این اتفاق، باید ابتدا برای مغز خود یک داستان تعریف کنید. فریب دادن ذهن انسان منحصر به روش‌های مرتبط با قوه بینایی نیست. برخی مواقع می‌توان از طریق پخش یک سری امواج صوتی خاص، ذهن را فریب داد تا هر مرتبه، از یک منبع صدای مشخص، صدایی متفاوت بشنود.

وب سایت Live Science برخی از تکنیک‌های محبوب فریب دادن ذهن که در سال 2019 توجه بسیاری را به خود جلب کردند، گردآوری کرده است.

سفر در زمان

این تکنیک توهم‌زا، شما را به اندازه‌ای که اشتباه‌های گذشته‌تان را جبران کنید، به عقب برنمی‌گرداند، اما می‌تواند با فریب دادن ذهن، انسان را برای یک ثانیه به سفر در زمان ببرد! ویدیوی زیر مفهومی با نام Postdiction را نشان می‌دهد که به معنی پیش‌بینی بعد از فرا رسیدن آینده است. بر اساس این ایده، مشاهده یک محرک جدید می‌تواند ادراک فرد از یک محرک دیگر که مدتی قبل اتفاق افتاده است را تغییر بدهد.

به عبارتی وقتی یک محرک ذهن، همچون یک فلاش در تاریکی، نمایان می‌شود، در صورت دیدن یک محرک جدید مثل یک فلاش دیگر چند ثانیه بعد از نخستین مورد، با فریب دادن ذهن، دید و برداشت مغز نسبت به نخستین محرک عوض خواهد شد. برای درک بهتر، ویدیوی زیر را با تمرکز نگاه کرده و در هر مرحله طبق دستور‌العمل، تعداد درخشش‌های آنی نمایان شده را بشمارید.

جهت پیکان

جهت پیکان بالا رو به سمت راست است. بعد از چرخاندن 180 درجه‌ای آن، توقع داریم جهت به سمت چپ تغییر پیدا کند، اما در کمال تعجب، پیکان همچنان به سمت راست اشاره دارد! با تکرار این کار و چرخاندن 180 درجه‌ای پیکان، جهت آن همچنان تغییر نمی‌کند.

این یک توهم از نوع اپتیکی بوده و توسط یک ریاضی‌دانی به نام کوکیچی سوگیهارو (Kokichi Sugihara) طراحی شده است. مغز انسان در حالت کلی تمایل به یافتن زاویه‌های راست دارد، حتی اگر یک شی با چنین جهت‌گیری وجود نداشته باشد. به عبارتی، ذهن انسان انحناها را می‌بیند، اما وانمود می‌کند آن‌ها زاویه‌های در جهت راست هستند. این تکنیک فریب دادن مغز انسان با نام «توهم سیلندر مبهم» (Ambiguous Cylinder Illusion) شناخته می‌شود.

طی این پدیده، مغز تلاش می‌کند نظم را از هرج و مرج موجود بسازد، اما در مسیر انجام این کار، سبب می‌شود چیزی متفاوت از آن چه حقیقتا در مقابلتان قرار دارد مشاهده کنید.

گفته می‌شود این اتفاق به خاطر تلاش مغز برای دستیابی به کارایی بیشتر رخ می‌دهد. در واقع مغز ما کار مشابهی را هر روز انجام داده و به عنوان نمونه کمک می‌کند وز وز و صدای آزاردهنده یک کولر را تحمل کنید. در غیر این صورت به خاطر وجود صداهای مزاحم در اطراف، تا زمان برقراری سکوت، قادر به انجام هیچ کاری نمی‌بودید. به عبارتی ذهن انسان به کمک مفهوم Troxler Effect کمک می‌کند به وسیله محرک‌های ثابت و یکنواخت تحت تاثیر قرار نگرفته و بتوانیم با آن‌ها خو بگیریم. به این ترتیب تمرکز روی دیگر افکار با وجود مزاحمت‌های موجود در محیط پیرامون، امکان‌پذیر می‌شود.

ایگنز پائول وایتال تراکسلر (Ignaz Paul Vital Troxler)، دانشمند سوئیسی، برای نخستین مرتبه این افکت را برای فریب دادن ذهن کشف کرد و نام آن نیز بر اساس اسم همین دانشمند انتخاب شده است. وی متوجه شد وقتی یک فرد، به نقطه‌ای خاص، ثابت و بدون تغییر برای مدت زمانی طولانی خیره می‌شود، جزئیات مربوط به نمای جانبی آهسته آهسته محو می‌شوند. اگر این جزئیات همانند تصویر بالا حالتی کدر و مات داشته یا دارای کنتراست پایینی باشند، با سرعت بیشتری محو خواهند شد.

جنگ ستارگان

یکی دیگر از روش‌های جالب سرگرم کردن خود به وسیله فریب دادن ذهن، تماشای ویدیوی بالا است، جایی که نوشته‌های زرد رنگ داخل پس‌زمینه مشکی، از نقطه شروعشان دور می‌شوند و فاصله‌شان را همینطور افزایش می‌دهند. اگر این رشته متن را کپی کرده و آن را در سمت راستش در همان جهت رشته‌ نوشته‌های اورجینال قرار دهیم، به نظر خواهد رسید یکی به سمت راست و دیگری به سمت چپ در حال حرکت است، با این که در واقعیت، هر دو یک جهت دارند. این افکت با عنوان توهم اسکرول جنگ ستارگان (Star Wars Scroll Illusion) شناخته می‌شود.

نسخه‌ای غیر متحرک از این افکت نیز با نام توهم برج کج (The Leaning Tower Illusion) وجود دارد. در این افکت دو نسخه‌ای برج کج پیزا، با سمت و سویی مشابه، کنار هم قرار گرفته‌اند، اما به نظر می‌رسد هر یک جهت‌گیری‌های متفاوتی دارند. فریب دادن ذهن در این افکت بر اساس نحوه‌ای که مغز، نقاط انتهایی مسیر یا نقاط ناپدیدشونده را درک می‌کند، امکان‌پذیر می‌شود. به دلیلی ناشناخته، وقتی دو رشته متن در حال اسکرول نظیر به نظیر کنار هم قرار می‌گیرند، مغز ما، دو نقطه انتهایی را متفاوت از موقعیت واقعی آن‌ها مشاهده می‌کند. با مشاهده ویدیوی بالا، بهتر نحوه فریب دادن ذهن بر اساس این تکنیک را درک خواهید کرد.

در سال 2019، تکنیک‌های محبوب فریب دادن ذهن تنها مربوط به قوه بینایی نبودند. در پنجمین ماه سال گذشته میلادی، یک ویدیوی کوتاه بین کاربران زیادی به اشتراک گذاشته شد و همه در تلاش بودند قوای شنیداری دوستان خود را با استفاده از آن به چالش بکشانند. این ویدیو Yanny/Laurel نام داشت.

اما چرا این دو واژه مغز بسیاری از کاربران را متلاشی کرد و سبب شد ساعت‌ها به یک کلیپ چهار ثانیه‌ای گوش بدهند؟ بر اساس گفته‌های متخصصان، Yanny و Laurel، به عنوان دو کلمه، زمان تلفظ و محتوای انرژی یکسانی دارند، به همین دلیل به جای یکدیگر شنیده می‌شوند. در واقع هیچ کلمه صحیحی در ویدیو از بین این دو وجود ندارد و نمی‌توان پاسخی درست برای سوال چالش پیدا کرد. به همین دلیل فقط مجموعه‌ای از فرکانس‌ها برای تفسیر به مغز فرستاده می‌شوند.

بر اساس یک نظریه، ذهن انسان یکی از این دو کلمه را انتخاب کرده و خود را درباره صحت پردازش صحیح آن قانع می‌کند، به همین دلیل در نهایت آن کلمه خاص را خواهید شنید. از طرفی تجربه قبلی و انتظار کلی که از ویدیو ممکن است داشته باشید، تاثیر زیادی روی چیزی که در نهایت می‌شنوید خواهد داشت. به عنوان دیگر فاکتورهای تاثیرگذار در برداشت یک کلمه از صوت بالا می‌توان به سن، شکل ظاهری گوش و حتی نوع اسپیکری که صدا از طریق آن پخش می‌شود اشاره کرد.

---

منبع: گجت نیوز