ارتباط حج و مهدویت؛ از وحدت تا درنوردیدن مرزهای جهانی

به مناسبت فرا رسیدن موسم حج و گردهمایی عظیم مسلمانان از سراسر جهان در سرزمین وحی و با توجه به آنکه امام روح حج است در نوشتار ذیل ارتباط «حج و مهدویت» بررسی شده است که بخش نخست آن به حضورتان تقدیم می شود:

جايگاه آموزه حج و مهدويت، بس بلند و خطير، و نقش آن دو در هدايت و ساماندهى جامعه اسلامى و مسلمانان، سرنوشت‌ساز و بى‌بديل است. تعامل اين دو با يكديگر نيز بسيار عميق و شديد است و از لحاظ تاريخى، قدمتى طولانى به درازاى عمر بشر دارند. انبياى پيشين درباره حج و مهدويت آموزش‌هايى به پيروان خويش داده‌اند و همه آنها به نوعى نويدگر آمدن موعود و ظهور او و تشكيل حكومت جهانى بوده‌اند.
اين دو باورداشت مهم كاركردهاى مشتركى ميان مسلمانان دارند؛ كاركردهايى نظير وحدت‌بخشى، بالندگى، عزت و اقتدارآفرينى، خدامحورى، اشاعه معنويت و عدالت‌خواهى، در پرتو مهدويت و حج دست‌يافتنى است. پس نقش تأثيرگذار مهدويت و حج در گستره وسيع زندگى مسلمانان، اعم از زندگى كنونى و آينده، نقشى بى‌بديل است؛ يعنى افزون بر اينكه زندگى كنونى مسلمانان را به شاخصه‌هاى عزت، اقتدار، نفى سلطه، عدالت و خدامحورى مزين مى‌كند، آينده زندگى مسلمانان را نيز با ايجاد وحدت و بالندگى جهت‌دهى كرده، اميد و نشاط را براى آنها تضمين مى‌كند.
افزون بر نقش‌آفرينى حج و مهدويت در زندگى فردى و اجتماعى مسلمانان، نقش آن دو نيز نسبت به يكديگر، نقش تأثيرگذار و دوسويه است؛ يعنى حج و مهدويت در رشد و تثبيت يكديگر مؤثرند. مثلاً حج با ايجاد وحدت و نفى تبعيض نژادى، زمينه‌ساز و تداعى‌گر وحدت سياسى و اتحاد مردم در زمان حكومت جهانى امام زمان(عج) است. همچنين مكه، محل ظهور امام زمان(عج)، محل تجمع ياران ايشان و محل آغازين نهضت جهانى حضرت(عج) به حساب مى‌آيد. از طرف ديگر، نقش مهدويت در تعالى‌بخشى حج، در قالب حضور همه ساله امام در مناسك حج، هدايت و نظارت ايشان بر حجاج و...، همچنين تحقق‌بخشى اهداف حج، نظير فراگيرى اسلام در سراسر جهان، گسترش معنويت و عدالت و... تبلور دارد.

رابطه كاركردگرايى

1. اتحاد و همگرايى
اميرمؤمنان على(ع)، بعد از اندرز مردم به ضرورت عبرت‌گيرى آنان از سرگذشت امت‌هاى پيشين اشاره مى‌كند و با بيان راهنمايى براى ساماندهى زندگى مسلمانان، اتحاد و همدلى ميان آنان را يادآور مى‌شود و با توجه به اهميت انسجام، منشور اتحاد را ترسيم مى‌كند و چنين مى‌فرمايد: «از كيفرهايى كه بر اثر كردار بد و كارهاى ناپسند بر امت‌هاى پيشين فرود آمد، خود را حفظ كنيد و احوال گذشتگان را در خوبى‌ها و سختى‌ها به ياد آوريد و بترسيد كه همانند آنان باشيد. پس آن‌گاه كه در زندگى گذشتگان مطالعه و انديشه مى‌كنيد، عهده‌دار چيزى باشيد كه عامل عزت آنان بود و دشمنان را از سر راهشان برداشت و سلامت زندگى آنان را فراهم كرد و نعمت‌هاى فراوان را در اختيارشان گذاشت و كرامت و شخصيت به آنان بخشيد كه از تفرقه و جدايى اجتناب كردند و بر وحدت و همدلى همت گماشتند و يكديگر را به وحدت واداشتند و به آن سفارش كردند.

و از كارهايى كه پشت آنان را شكست و قدرت آنان را در هم كوبيد، بپرهيزيد؛ كارهايى چون كينه‌توزى با يكديگر، پركردن دل‌ها از بخل و حسد، به يكديگر پشت كردن و از هم بريدن و دست از يارى هم كشيدن... .

در احوال مؤمنان پيشين انديشه كنيد كه چگونه بودند آن‌گاه كه وحدت اجتماعى داشتند، خواسته‌هاى آنان يكى، قلب‌هاى آنان يكسان، دست‌هاى آنان مددكار، شمشيرها ياري‌كننده، نگاه‌ها به يك‌سو دوخته و اراده‌ها همسو بود. در آن حال مالك و سرپرست سراسر زمين نبودند؟ و رهبر و پيشواى همه دنيا نشدند؟ پس به پايان كار آنان نيز بنگريد! در آن هنگامى كه به تفرقه و پراكندگى روى آوردند و مهربانى و دوستى آنان از بين رفت و سخن‌ها و دل‌هايشان گوناگون شد. از هم جدا شدند، به حزب‌ها و گروه‌ها پيوستند. خداوند لباس كرامت خود را از عبرت‌انگيز باقى ماند. 1

برخى از باورها در ايجاد همگرايى ميان مردم، نقش مهم و تأثيرگذارى دارند كه با شناخت و معرفى آنها، مى‌توان حركت مردم و جامعه را به سوى وحدت دوچندان كرد. حج و مهدويت نيز از جمله آن باورهاست كه نقششان در ايجاد بسترهاى لازم براى اتحاد، خطير و سرنوشت‌ساز است.

مسلمانان در مراسم حج با كنار گذاشتن آداب و رسوم ملى و قومى و آراستگى به آداب و رسوم اسلامى و بدون توجه به تفاوت‌هاى فرهنگى، نژادى و زبانى در كنار يكديگر، اجتماع ميليونى را تجربه مى‌كنند و به نوعى قدرت و توان عظيم اسلامى را به جهانيان نشان مى‌دهند.

بى‌شك، انديشه مهدويت نيز، انديشه‌اى فراگير و فرامذهبى است و همه گروه‌هاى اسلامى بدان اعتقاد قلبى دارند. ازاين‌رو دو گروه عمده اسلامى، يعنى اهل سنت و شيعه، انكار امام مهدى(عج) و ظهور او را كفر و خروج از دين اسلام مى‌دانند؛ چنان‌كه پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايد:

«مَن أنكرَ القائمَ مِن وُلدي فَقدْ انكرَني » 2؛ «هركسى كه قائم از فرزندان مرا انكار كند، در واقع مرا انكار كرده است».

همچنين در منابع اهل سنت آمده است كه پيامبر اكرم(ص) فرمود: «مَن كَذبَ بِالمهديِّ فَقدْ كَفرَ » 3؛ «هركس مهدى را تكذيب و انكار كند، به راستى كافر است».

همچنين حضرت(ص) فرمود: «مَنْ أنكرَ خُروجَ المَهديِّ فَقدْ كَفرَ بِما انزِل عَلى مُحمّدٍ (ص)». 4 «هر كس ظهور مهدى(عج) را انكار كند، به آنچه بر محمد(ص) نازل شده، كفر ورزيده است.»

اين‌گونه روايات در منابع روايى و تاريخى شيعه و اهل سنت فراوان است كه همه آنها حكايت از جايگاه بلند انديشه مهدويت از منظر مسلمانان و نقش محورى آن در ايجاد اتحاد و همگرايى ميان آنان دارد.

پی نوشت:
1) . نهج البلاغه، سيدرضى، ترجمه: محمد دشتى، خطبه 192.
2) . بحارالانوار، ج 51، ص 73.
3) . تحفة الاحوذى، مباركفورى، ج 6، ص 402.
4). ينابيع المودة، قندوزى، ج 3، ص 295؛ فرائدالسمطين، حموينى، ج2، ص 334.

*برگرفته از «حج و مهدویت»، نوشته حسین الهی نژاد

---

منبع: خبرگزاری شبستان