در روزهای پایانی ماه رجب چه اعمالی انجام دهیم؟

بر اساس این روایات برکات و عنایات ویژه خداوند، استجابت دعاها، آمرزش گناهان، قبولی اعمال، تأمین توشه آخرت و عاقبت‌ به‌ خیری و قرب به خداوند در این سه ماه حاصل می‌شود. تا حدی که امام صادق علیه‌ السلام می‌ فرمایند: «مَنْ لَمْ یغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَمْ یغْفَرْ لَهُ إِلَی قَابِلٍ إِلَّا أَنْ یشْهَدَ عَرَفَةَ، اگر کسی در ماه رمضان آمرزیده نگردد تا ماه رمضان بعدی آمرزیده نمی‌شود مگر آن‌که عرفات را درک کند.»[1]

از برکات این ماه‌ها دعاها و اعمال عبادی فراوانی است که وارد شده است و موجب تقویت روحی انسان و خروج وی از ظلمات می‌گردد به این صورت که انسان در ماه‌ های رجب و شعبان کم‌کم خودش را برای مهمانی خدا که ماه رمضان است آماده می‌کند.

در باقیمانده ماه رجب چه کنیم؟

روزه گرفتن
اعمال عبادی خاصی در رجب وارد شده است، از جمله روزه ایام البیض و شب‌ زنده‌ داری در شب نیمه رجب[2] و هم‌ چنین روزه روز اول و نیمه و آخر ماه رجب چنانچه حضرت امام باقر علیه‌ السلام فرمود: «هر کس روز اول و یا وسط و یا آخر ماه رجب را روزه بگیرد خداوند بهشت را برای او واجب می‌گرداند و او را در بهشت همنشین ما قرار می‌ دهد و...»[3]
در روایت دیگری امام رضا علیه‌ السلام فرمود: «خداوند حضرت محمد صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله را در بیست و هفتم ماه رجب به نبوت و پیامبری مبعوث نمود. از این‌ رو، روزه گرفتن در آن روز مانند هفتاد سال روزه گرفتن است.»[4]

از این‌ ها گذشته روایات عام فراوانی وجود دارد مبنی بر اینکه روزه همه روزهای ماه مبارک رجب دارای فضیلت و ثواب فراوان است مثلاً رسول اکرم صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله فرمودند: «کسی که یک روز از ماه رجب را از روی ایمان و اخلاص روزه بگیرد خداوند بین او و بین دوزخ در قیامت هفتاد خندق فاصله قرار می‌دهد که عرض هر خندق به‌ اندازه فاصله بین زمین تا آسمان است.»[5] و نیز می‌ فرمایند که: برای خدا شهرهایی است که تنها کسانی وارد آن‌ ها می‌شوند که [ماه] رجب را روزه بگیرند.[6]


در روایت دیگری علی بن سالم از پدرش نقل می‌کند که در روزهای پایانی ماه رجب به محضر امام صادق علیه‌السلام مشرف شدم. حضرت نگاهی به من کردند و فرمودند: «سالم! چیزی هم از این ماه روزه گرفته‌ای؟» عرض کردم: نه. حضرت به من فرمودند: «ثوابی را از دست داده‌ای ارزشش را کسی جز خدا نمی‌ داند.» بعد فرمودند: «این ماه را خداوند بر دیگر ماه‌ ها برتری داده و قدرش را بزرگ دانسته و کَرمش را بر روزه‌ داران این ماه ضروری کرده است».

سالم می‌گوید پرسیدم: «اگر در باقیمانده این ماه روزه بگیرم به بخشی از ثواب روزه‌داران این ماه دست پیدا می‌کنم؟»

حضرت فرمودند: «هر کس آخرین روز را روزه بگیرد از سختی جان دادن و ترس آغاز سفر قیامت و نیز از عذاب قبر در امان خواهد بود و هر کس دو روز پایانی این ماه را روزه بدارد اجازه‌ نامه عبور از صراط به او داده می‌شود و هر کس سه روز پایانی این ماه را روزه بدارد از ترس‌ ها و سختی‌ های روز قیامت در امان خواهد بود و به او نامه دوری از جهنم داده می‌شود.[7]
پس چه خوب است که در باقیمانده ماه رجب سعی کنم که فضیلت روزه‌ های آن را از دست ندهیم.

ثواب صدقه در ماه رجب
شخصی از حضرت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله پرسید که: «ای پیامبر خدا، اگر کسی به دلیل ضعف یا بیماری نتوانست ماه رجب را روزه بگیرد، یا زنی بود که پاک نبود، چه کند که به این ثواب‌ها که بیان کردید برسد؟» حضرت فرمود: «هر روز قرص نانی به بینوایان صدقه دهد. سوگند به آن‌کسی که جانم به دست اوست، اگر کسی هر روز این صدقه را بدهد، به تمام آنچه گفتم و به بیشتر از آن خواهد رسید و اگر همه خلق آسمان‌ها و زمین جمع شوند تا اندازه اجر او را اندازه بگیرند، از عهده اندازه‌گیری یک‌دهم آن فضایل و درجاتی که در بهشت به آن‌ها می‌رسد هم بر نخواهند آمد.»
در این‌ بین یک نفر دیگری پرسید: «ای رسول خدا، اگر کسی نتوانست این صدقه را بدهد چه کند که به این ثواب‌ها که بیان کردید برسد؟» فرمود: «در هر روز از ماه رجب تا روز سی‌ام صدبار  این تسبیح را بگوید:"سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لَا ینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَکرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ هُوَ لَهُ أَهْل"‌ »[8]

رجب ماه استغفار و دعا

از دیگر اعمال سفارش شده در ماه رجب استغفار یا همان طلب آمرزش و دعاست. چنانکه پیامبر خدا صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله فرمودند که: در ماه رجب، بسیار طلب آمرزش کنید؛ زیرا در هر ساعتی از این ماه، خداوند، عده‌ای را از آتش می‌ رهانَد.[9]

در روایت دیگری می‌ فرمایند که: «رجب، ماه استغفار امّت من است. پس در این ماه، بسیار استغفار کنید که خداوند، آمرزنده مهربان است... و از خداوند، درباره [گناهان] گذشته، پوزش و توبه بخواهید و برای باقی‌ مانده عمرتان، مصونیت [از گناه].[10]

---

پی نوشت:
[1]. فضائل الأشهر الثلاثة؛ ص 123
[2]. نهج الذکر، ج4، ص: 121
[3]. مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ یوْماً وَاحِداً مِنْ أَوَّلِهِ أَوْ وَسَطِهِ أَوْ آخِرِهِ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ وَ جَعَلَهُ مَعَنَا فِی دَرَجَاتِنَا [دَرَجَتِنَا] یوْمَ الْقِیامَةِ وَ مَنْ صَامَ یوْمَینِ مِنْ رَجَبٍ قِیلَ لَهُ اسْتَأْنِفْ فَقَدْ غُفِرَ لَک مَا مَضَی وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیامٍ مِنْ رَجَبٍ قِیلَ لَهُ غُفِرَ لَک مَا مَضَی وَ مَا بَقِی فَاشْفَعْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْ مُذْنِبِی إِخْوَانِک وَ أَهْلِ مَعْرِفَتِک [مَغْفِرَتِک] وَ مَنْ صَامَ سَبْعَةَ أَیامٍ مِنْ رَجَبٍ أُغْلِقَتْ عَنْهُ أَبْوَابُ النِّیرَانِ السَّبْعَةُ وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیةَ أَیامٍ مِنْ رَجَبٍ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجِنَانِ الثَّمَانِیةُ فَیدْخُلُهَا مِنْ أَیهَا شَاء/ فضائل الأشهر الثلاثة، ص: 19
[4]. بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً لِثَلَاثِ لَیالٍ مَضَینَ مِنْ رَجَبٍ فَصَوْمُ ذَلِک الْیوْمِ کصَوْمِ سَبْعِینَ عَاماً./ فضائل الأشهر الثلاثة، ص: 21
[5]. مَنْ صَامَ یوْماً مِنْ رَجَبٍ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً جَعَلَ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی بَینَهُ وَ بَینَ النَّارِ سَبْعِینَ خَنْدَقاً عَرْضُ کلِّ خَنْدَقٍ مَا بَینَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْض/فضائل الأشهر الثلاثة، ص: 18.
[6]. وإنَّ للّهِ مَدائِنَ لا یدخُلُها إلّا مَن صامَ [شَهرَ] رَجَبٍ./ کنز العمّال: ج 1 ص 481 ح 2101.
[7]. دَخَلْتُ عَلَی الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی رَجَبٍ وَ قَدْ بَقِیتْ أَیامٌ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَی قَالَ لِی یا سَالِمُ هَلْ صُمْتَ فِی هَذَا الشَّهْرِ شَیئاً قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ یا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ لِی لَقَدْ فَاتَک مِنَ الثَّوَابِ مَا لَا یعْلَمُ مَبْلَغَهُ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ هَذَا الشَّهْرَ قَدْ فَضَّلَهُ اللَّهُ «3» وَ عَظَّمَ حُرْمَتَهُ وَ أَوْجَبَ لِلصَّائِمِینَ فِیهِ کرَامَتَهُ قَالَ قُلْتُ لَهُ یا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَإِنْ صُمْتُ مِمَّا بَقِی شَیئاً هَلْ أَنَالُ فَوْزاً بِبَعْضِ ثَوَابِ الصَّائِمِینَ فِیهِ فَقَالَ یا سَالِمُ مَنْ صَامَ یوْماً مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ کانَ ذَلِک أَمَاناً لَهُ مِنْ شِدَّةِ سَکرَاتِ الْمَوْتِ وَ أَمَاناً لَهُ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مَنْ صَامَ یوْمَینِ مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ کانَ لَهُ بِذَلِک جَوَازٌ عَلَی الصِّرَاطِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیامٍ مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ أَمِنَ یوْمَ الْفَزَعِ الْأَکبَرِ مِنْ أَهْوَالِهِ وَ شَدَائِدِهِ وَ أُعْطِی بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ / فضائل الأشهر الثلاثة، ص: 18
[8]. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص، ص: 58
[9]. أکثِروا مِنَ الاستِغفارِ فی شَهرِ رَجَبٍ، فَإِنَّ للّهِ فی کلِّ ساعَةٍ مِنهُ عُتَقاءَ مِنَ النّارِ /کنز العمّال: ج 1 ص 481 ح 2101.
[10]. رَجَبٌ شَهرُ الاستِغفارِ لِامَّتی، أکثِروا فیهِ الاستِغفارَ، فَإِنَّهُ غَفورٌ رَحیمٌ، وشَعبانُ شَهرِی، استَکثِروا فی رَجَبٍ مِن قَولِ: «أستَغفِرُ اللّهَ»، وَاسأَ لُوا اللّهَ الإِقالَةَ وَالتَّوبَةَ فیما مَضی، وَالعِصمَةَ فیما بَقِی مِن آجالِکم./ بحار الأنوار: ج 97 ص 38 ح 24.