قصد امام حسین علیه السلام از قیام، آزاد کردن دین از اسارت بود!

 مصاحبه از: مهری هدهدی

تبیان:  امام حسین علیه السلام در سخنرانی که در ایام عاشوراء داشتند فرمودند: اگر دین ندارید، آزاده باشید. سؤال اساسی که در اینجا مطرح می­شود این است که آیا آزادگی کمکی می­کند که به آن عاقبت به خیری و سعادت برسیم؟ اینکه فرمودند اگر دین ندارید آزاده باشید به چه معنایی است؟ آیا آزادگی موجب رستگاری خواهد شد حتی اگر دین نداشته باشیم؟

امام به این نکته اشاره می­کنند که دو چیز، جلوی ظلم را می­گیرد؛ در وهله اول، دین است. به حسب ظاهر هم دشمنان امام حسین خودشان را متدین می­دانند. ظهر عاشوراء همه آن­ها نماز خواندند. ولی آنطور که آن­ها رفتار کردند امام می­فرمایند اگر دین ندارید به حکم اینکه انسان هستید و خصائص انسانی، نوع‌دوستی را اقتضاء می­کند، نسبت به هم­نوعتان گرایش داشته باشید. اگر با او مخالف هم هستید حق این همه ظلم را ندارید. به نظر می­آید که این فرمایش امام به این مسأله اشاره دارد که اگر اخلاق در جامعه جریان پیدا بکند جلوی بسیاری از مفاسد و مظالم را می­گیرد و نکته بسیار مهمی هم هست.

تبیان:  علل به وجود آمدن واقعه عاشورا چیست؟
واقعیت مطلب این است ما نمی­توانیم واقعه سال شصت و یک هجری را صرفا تاریخی بررسی کنیم. باید از دو دیدگاه به این ماجرا نگاه شود؛ هم دیدگاه تقدیرات الهی و هم دیدگاه تاریخ؛ چون یک جاهایی ما نمی­توانیم بحث را جمع کنیم اگر هر دو دیدگاه وجود نداشته باشد. من از دیدگاه اجتماعی ـ تاریخی نگاه می­کنم که چرا واقعه کربلا اتفاق افتاد و از دیدگاه درون­دینی یعنی اسلام و مسلمان بودن نگاه می­کنم.

بیان امیرالمؤمنین که یکی از رهبران آسمانی دین ما است، این است که اگر یک انسانی خصلتی را داشته باشد، یک فضیلت را داشته باشد و بقیه فضائل را نداشته باشد من با او تعامل می­کنم؛ اما اگر یک خصلت خاص را نداشته باشد و بقیه فضائل را داشته باشد من با او تعاملی ندارم. پس در بین فضائل و خصائل، همه در یک رتبه نیستند. خصائل ارزشی به گونه­ای است که امام می­فرماید اگر یکی را داشتی و بقیه را نداشتی من با تو تعامل می­کنم و گاهی هم طوری است که اگر یکی را نداشتی و بقیه را داشتی من با تو تعاملی ندارم. امام علیه السلام بیان می­کنند که این دو خصلت چیست: مَنِ اسْتَحْكَمَتْ لِي فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْ خِصَالِ الْخَيْرِ احْتَمَلْتُهُ عَلَيْهَا وَ اغْتَفَرْتُ فَقْدَ مَا سِوَاهَا یعنی: کسی که بر یکی از صفات خوب استوار و پابرجا باشد می­پذیرم و از نداشتن صفات دیگر می­گذرم. یک فضیلت باشد و بقیه نباشد می­پذیرم.

بعد حضرت می­فرمایند: وَ لَا أَغْتَفِرُ فَقْدَ عَقْلٍ وَ لَا دِينٍ لِأَنَّ مُفَارَقَةَ الدِّينِ مُفَارَقَةُ الْأَمْنِ فَلَا يَتَهَنَّأُ بِحَيَاةٍ مَعَ مَخَافَةٍ وَ فَقْدُ الْعَقْلِ فَقْدُ الْحَيَاةِ وَ لَا يُقَاسُ إِلَّا بِالْأَمْوَاتِ یعنی: اما دو خصوصیت خاص هست که اگر نباشد و بقیه باشد امام نمی‌پذیرد. حضرت می­فرماید: این دو خصلت عقل و دین است.

اگر طرف عاقل نباشد و متدین نباشد و بقیه خصائل را داشته باشد من با او کاری ندارم. بعد هم دلیل می آروند و می­فرمایند: به خاطر اینکه بی­دینی و پشت سر گذاشتن دین، باعث از بین رفتن امنیت می­شود. امام، ضامن امنیت در نظام را دین می­داند. بعد می‌فرمایند: اگر امنیت نباشد ترس خواهد بود و زندگی با ترس خوش نخواهد بود. آن چیزی که ترس را از بین می­برد امنیت است و آن چیزی که امنیت را می­آورد دین است. اگر انسان متدین باشد به حقوق دیگران تجاوز نمی­کند؛ چه فقر باشد و چه نباشد. وقتی به حقوقی تجاوز نکرد امنیت وجود خواهد داشت. اگر هم عقل نباشد زندگی و حیاتی وجود ندارد و جامعه­ای که افراد آن عاقل نباشند جز با مردگان مقایسه نمی­شوند.
 من با یک بخش فرمایش حضرت کار دارم. حضرت می­فرمایند: مهم­ترین بخش خصلت بشری، تدین است. تدین یعنی چارچوب داشتن. مهم­ترین چارچوبی که در قالب شریعت آمده است شریعت اسلام است: (إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ) و در آیه دیگر می­فرماید: (وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرينَ). دین معتبر در نزد خداوند، اسلام است و اگر کسی غیر از اسلام از چیز دیگری پیروی کرد حضرت حق از او نمی­پذیرد. پس امنیت به واسطه دین است. دین معتبر در نزد خداوند، اسلام است.

حرف مهم: فرمایش حضرت امیر علیه السلام در نامه 53 به جناب مالک اشتر که والی و استاندار ایشان در مصر است این است. امام برای او نامه­ای نوشتند که وقتی رفت چه کارهایی را باید بکند. حضرت در این نامه، یک جمله نورانی دارند که خود انگیزه­ای برای قیام کربلا است. حضرت فرموده­اند: فَإِنَّ هَذَا الدِّينَ قَدْ كَانَ أَسِيراً فِي أَيْدِي الْأَشْرَارِ يُعْمَلُ فِيهِ بِالْهَوَى وَ تُطْلَبُ بِهِ الدُّنْيَا یعنی: همین دینی که اگر نباشد من با شخص بی­ دین کاری ندارم؛ همین دینی که اسلامش معتبر است و بقیه معتبر نیستند در دست اشرار و انسان­های شرور اسیر شده بود. با نام دین به هواپرستی پرداختند و دنیای خودشان را با آن به دست می ­آوردند. حضرت امیر علیه السلام هشدار می­دهند که وقتی مسیر غدیر تغییر پیدا کرد دین اسیر شد. آن گاه در طول این چند سال که مسیر تغییر پیدا کرده بود بنی امیه رشد کردند. فرمایش صریح امام با معاویه است. معاویه، دین را تغییر داده است. به نام جانشینی رسول خدا، دین را تغییر داده است.

---