لزوم پیروی از حق در حکومت و مدیریت

بخش نهج البلاغه تبیان

از جمله قواعد ضرورى در مديريت، پايبندى مديران به پيروى از حق در هر شرايطى و درباره هر كسى است؛ و اين كه در حقوق و بهره‌هاى عمومى، و در برابر قانون، مساوات را پاس بدارند و هيچ‌گونه تبعيضى قائل نشوند، چنان‌كه امام على(علیه السلام) در عهدنامه مالك‌اشتر بر آن تأكيد كرده و فرموده است:
«أَلْزِمِ الْحَقَّ مَنْ لَزِمَهُ مِنَ الْقَرِيبِ وَ الْبَعِيدِ» نهج البلاغه ، نامۀ ۵۳
حق را درباره هر كس از كسان دور و نزديك كه بايد اجرا شود به اجرا درآور .
مساوات در حقوق و بهره‌هاى عمومى و در برابر قانون، حقّى همگانى است، و كسى را در آن بر كسى امتيازى نيست. امام على(علیه السلام) در نامه‌اى به سران سپاه خود اين حقيقت را چنين يادآور شده است : «وَ أَنْ تَكُونُوا عِنْدِي فِي الْحَقِّ سَوَاءً.» همان ، نامۀ ۵۰
و [ نيز حقّ شما بر من اين است كه ] همه شما را در حق برابر دانم.
امام(علیه السلام) به كارگزاران خود فرمان مى‌داد كه چنين باشند و كار مردمان ـ در حقوق و بهره‌هاى عمومى و قانون ـ اعم از خويش و بيگانه، توانگر و نادار، توانا و ناتوان، نزدشان يكسان باشد، چنان‌كه در نامه‌اى به اَسْوَد بن قُطْبَه، سردار سپاه حُلْوان نوشت :
فَلْيَكُنْ أَمْرُ النَّاسِ عِنْدَکَ فِي الْحَقِّ سَوَاءً.» همان ، نامۀ ۵۹
بايد كار مردم در آن‌چه حق است، نزد تو يكسان باشد.
در نامه اميرمؤمنان على(علیه السلام) به محمدبن ابى‌بكر آن هنگام كه او را سرپرست مصر قرار داد چنين آمده است :
«وَ أَمَرَهُ أَنْ يَلِينَ لَهُمْ جَنَاحَهُ وَ أَنْ يُسَاوِيَ بَيْنَهُمْ فِي مَجْلِسِهِ وَ وَجْهِهِ، وَيَكُونَ الْقَرِيبُ وَ الْبَعِيدُ عِنْدَهُ فِي الْحَقِّ سَوَاءً.» تحف العقول ، ابن شعبۀ حرّانی ، ص ۱۱۹
او را فرمان داده است تا با نرمى و ملايمت پر و بال رحمتِ خود بر مردمان گشايد و در مجلس خويش همه را يكسان نشانَد و به يك چشم بنگرد و دور و نزديك (خويش و بيگانه) را در حقوق برابر شمارد.
بى‌گمان پاسداشت مساوات در حقوق و بهره‌هاى عمومى و در برابر قانون، با مخالفت اشخاص و گروه‌هاى قدرت‌طلب، خودگزين و بهره‌كش روبه‌رو مى‌شود. نزديكان و وابستگانِ امتيازجوى زمامداران و مديران، و آنان كه در روابط و مناسبات بيرون از دايره قانون مى‌توانند به خواست‌هاى نادرست خود دست يابند، به شكل‌هاى مختلف به مقابله با مساوات در حق برمى‌خيزند، و زمامداران و مديران را در فشار قرار مى‌دهند؛ و آن‌چه حافظ پايبندى به مساوات در حق است، سلامت همه‌جانبه، استوارى، خداباورى و فرجام‌انديشى است، چنان‌كه امام(علیه السلام) به مالك‌اشتر يادآور شده است:
«وَ كُنْ فِي ذلِکَ صَابِرًا محْتَسِبًا، وَاقِعًا ذلِکَ مِنْ قَرَابَتِکَ وَ خَاصَّتِکَ حَيْثُ وَقَعَ، وَ ابْتَغِ عَاقِبَتَهُ بِمَا يَثْقُلُ عَلَيْکَ مِنْهُ، فَإِنَّ مَغَبَّةَ ذلِکَ مَحْمُودَةٌ» نهج البلاغه ، نامۀ ۵۳
و در آن كار پايدار باش، و اين پايدارى را به حساب خدا بگذار. در اجراى حق به نزديكان و ويژگانت هر چه مى‌خواهد برسد. و در برابر پيامدهاى سنگينى كه دچار مى‌شوى، خواستار سرانجام آن شو؛ زيرا سرانجام آن ستوده است .
امام(علیه السلام) در پاسداشتِ مساوات در حق، به استوارى فرمان داده و فشارهاى ناشى از چنين پاسداشتى را سنگين معرفى كرده است. به ويژه آن‌كه نزديكان و ويژگان، به چنين چيزى خو ندارند يا اين را نمى‌پسندند و با خواست‌ها و انتظارات خود در تضاد مى‌بيند.
در اين‌جا منطق امام(علیه السلام) چنان است كه اين روش به هر كجاى آنان برمى‌خورَد، بربخورَد؛ پاسداشت حق از هر چيز بالاتر و برتر است، و آن است كه بر همه چيز مقدّم است. و امام(علیه السلام) لازمه اين‌گونه دريافتن و بر سر چنين دريافتى ايستادن را، خداباورى و فرجام‌انديشى مى‌داند.

---

منبع:
کانال استاد دلشاد