تیك چیست؟

آیا تا به حال با افرادی مواجه شده اید كه  در صحبت كردن ، مدام از كلمات یا واژه های بیجا و تكراری استفاده كنند؟ یا درصحبت كردن خود با دیگران آیا متوجه این موضوع هستید كه مرتب واژه ای را كه به هیچ وجه نیاز به گفتن آن نیست ، تكرا رمی كنید؟

به كار بردن مكرر واژه هایی مانند :  چیز؛  مثلاً ؛ به قول معروف ، و واقع  ،  به اصطلاح  و... را می توان از جمله مواردی ذكر كرد كه بارها در گفت وگوهای افراد شنیده می شود. به كار بردن تكراری واژه ها دربرخی موارد موجب واكنش های منفی افراد می شود ؛ اما اغلب موارد ، طرف گفت وگو توجه چندانی به آن نمی كند .

تكان دادن غیر ارادی پا، بازی كردن و كندن موهای سر و صورت و ... نیز از موارد " رفتاری " است كه برخی افراد از خود نشان می دهند.

بسیاری از والدین ومربیان تربیتی ، از پاره ای رفتارهای " شكلك گونه "  و یا  تكیه كلامهای تكراری و به اصطلاح تیك در فرزندشان شكایت دارند و از این مسئله ابراز نگرانی می كنند. باید گفت " تیك " نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی است كه می تواند به صورت مزمن یا زودگذر دركلام یا رفتار ظاهر شود.

به طور كلی در هر دوشكل تیك كلامی و رفتاری ، با انواع ساده  و مركب آن روبرو هستیم كه مشخصه ی اصلی آن تكراری ، كلیشه ای  و ناموزون بودن آن است.

" تیك " ساده مدت كوتاهی به طول می انجامد و به ندرت بیشتر از یك ثانیه تداوم می یابد كه در اغلب موارد بعد از چند هفته یاچند ماه خود به خود از بین می رود.

تیكهای حركتی درنوع ساده شامل : چشمك زدن ، حركات پرتابی كردن ، بالا انداختن شانه و حركتهای شكلك گونه ی ناحیه ی صورت و رفتارهایی چون قیافه گرفتن ، رفتارهای آرایشی ، خودزنی ، گاز گرفتن خود ، بالاپریدن ، لمس كردن ، پا به زمین كوبیدن و یا بوییدن چیزی است.

تیكهای آوایی هم در نوع ساده آن می تواند شامل : صاف كردن گلو، سرفه ، بالا كشیدن بینی ، خرناس و درنوع پیچیده شامل : بیان یك جمله یا یك تكیه كلام و یا  یك  ناسزا باشد.

رفتار تیك گونه بیشتر در بین كودكان شایع است ، بررسی های انجام شده توسط انجمن روان شناسان آمریكا نشان می دهد كه تقریباً سیزده  درصد از پسران و یازده  درصد از دختران به این عارضه دچار می شوند.

براین اساس كودكان در سنین هفت تا یازده  سالگی بیشترین میزان تیك را از خود نشان می دهند  و این حالت ممكن است تا سنین میانسالی ادامه پیدا كند.

اگرچه هنوز عواملی از قبیل نژاد ، وضعیت اجتماعی و اقتصادی ، در بروز و تشدید تیك ثابت نشده است . ولی بعضی از محققین معتقدند این اختلال در نژاد قفقازی و شرقی شایع تر است .

در مواردی دیده شده كه بعضی از مبتلایان ، دارای سابقه خانوادگی و یا فامیلی هستند، این موضوع نشان دهنده آن است كه احتمالاً یك عامل ژنتیك یا زیستی می تواند در بروز آن دخیل باشد .

عوامل محیطی ، عاطفی و هیجانی نیز از جمله مواردی شناخته شده اند كه در تشدید تیك مؤثرند ، به این شكل كه افرادی كه دارای تیك هستند ، در مواجهه با موقعیت های استرس زا و مشكلات اضطراب آور،  پرش عصبی آنها تشدید شده و برعكس ، در مواقعی كه محیط آرام است و ترس ، وحشت و نگرانی وجود ندارد این عمل به  حداقل می رسد.

وظیفه اطرافیان درقبال رفتار با افرادِ دارای تیك ، بسیارمهم است . نباید به این حركات اهمیت داد ، به روی بچه آورد و یا دائماً به وی گوشزد كرد كه چرا این كار را انجام می دهد. زیرا با آگاهی یافتن فرد از این مشكل ، رفتارش روی  آن متمركز می شود و درهمین موقع است كه تیك وی ،افزایش می یابد.

از عوارض و پیامدهای این عمل می توا ن به تحت الشعاع قراردادن وافت عملكرد شغلی و تحصیلی فرد ، كناره گیری از دیگران و پایین آمدن اعتماد به نفس ، به علت آگاهی ازنقص موجود در رفتار، شرم ، كمرویی ، خلق افسرده  و اضطراب از قرار گرفتن در موقعیت های جمعی اشاره كرد .

شرایط خانوادگی درایجاد و تشدید تیك بسیارحائز اهمیت است و رفتار والدین با یكدیگر روی كودك تأثیر مستقیم می گذارد. حتی درمواقعی كه والدین با یكدیگر قهر هستند ، این سكوت سنگین بر روی فرزندان استرس شدیدی وارد می كند كه در مواردی سبب افزایش تیك، شب ادراری و لكنت زبان فرزند می شود.

از سوی دیگر تغییرات ناگهانی محل زندگی ممكن است تا مدتی روی كودك تأثیر بگذارد كه این مسئله ، زود گذر و موقتی است و اصلاً جای نگرانی وجود ندارد ، بنابراین برای جلوگیری از تشدید تیك ، والدین باید از تنبیه، بازگو كردن مكرر و مسخره كردن ، اكیداً خودداری كنند.

درمان تیك

برای درمان این عارضه در درجه اول باید محیط خانواده مورد بررسی قرار گیرد و به اطرافیان باید این موضوع را گوشزد كرد كه انتظارت بیش از حد و فشار آوردن روی فرد برای ترك یا كاهش این رفتارها نه تنها مفید نیست ، بلكه نتیجه ی عكس می دهد وباعث تشدید آن می شود. لازم است  والدین درجریان تربیت فرزندان خود، سن و ظرفیت آنها را به دقت در نظر بگیرند و از شیوه تربیتی مبتنی برتشویق به جای تنبیه استفاده كنند. یعنی  در مواقعی كه كودك تیك ندارد به وی بیشتر توجه  و نگاه كنند  و بیشتر با او صبحت و یا او را مورد نوازش قرار دهند و برعكس در مواقعی كه حالتهای تیك را از خود نشان می دهد، بی اعتنایی كنند و وانمود كنند  كه این حركات او را نمی بینند .

وجود این عارضه گاهی مواقع ازچند هفته تا چند ماه به طول می انجامد ودر مواردی هم به چند سال می رسد. از جهت دیگر امكان دارد حالت  پرش " گونه " پیدا كند و ازنقطه ای به نقطه دیگر منتقل شود .

پیشنهاد

به افرادی  كه دارای این عارضه هستند توصیه می كنیم كه با توجه به غیر ارادی بودن این رفتارها ، از متمركز شدن روی آنها پرهیز كنند و درمواردی كه تیك دوام پیدا كرد حتماً به روان شناس مراجعه نمایند ، تا در جریان مشاوره و درمان قرار گیرند واحیاناً اگر روان درمانی پاسخ نداد،  به درمان دارویی بپردازند .