وقتی آنتی بیوتیک روی بیماری اثر نمی کند

بیماری های عفونی همواره یک تهدید جدی برای سلامت محسوب می شوند. با کشف آنتی بیوتیک، مرگ ناشی از بیماری های عفونی کاهش قابل ملاحظه ای داشته است، ولی با استفاده نابجای از آنتی بیوتیک ها و مقاوم شدن باکتری ها در برابر آن، این بیماری ها در حال بازگشت هستند.

آنتی بیوتیک به معنای ضدمیکروب دارویی است که با عفونت های باکتریایی مبارزه می کند. اولین آنتی بیوتیک یعنی پنی سیلین را الکساندر فلمینگ کشف کرد. پس از استفاده از آنتی بیوتیک ها در دهه 1940 ، بیماری ها و مرگ ومیر ناشی از عفونت ها به وضوح کاهش پیدا کرد.

مقاومت ضد میکروبی چیست؟

مقاومت ضد میکروبی (Antimicrobial resistance) به مقاومت یک میکروارگانیسم (شامل باکتری، قارچ، ویروس و انگل) در برابر داروها برای درمان عفونت ناشی از آن گفته می شود.

زمانی که این میکروارگانیسم ها نسبت به داروهای ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویروس مقاوم شوند، دیگر داروهای استاندارد بی اثر می شوند، عفونت در بدن باقی می ماند و به راحتی منتقل می شود.

تکامل گونه های مقاوم یک پدیده طبیعی است و زمانی رخ می دهد که میکروارگانیسم به اشتباه تکثیر شود و یا صفت مقاوم بین چند میکروارگانیسم رد و بدل شود.

مقاومت آنتی بیوتیکی چیست؟

مقاومت آنتی بیوتیکی، توانایی باکتری برای مقاومت در مقابل اثرات داروهای آنتی بیوتیک است.

مقاومت به آنتی بیوتیک وقتی ایجاد می شود که باکتری به گونه ای تغییر  کند که اثر دارو را کم کند یا کاملا از بین ببرد.

این باکتری تغییریافته زنده می ماند و آسیب های جدیدی به سیستم بدن وارد می کند.

علل مقاومت آنتی بیوتیکی

خوددرمانی یکی از عوامل مهم در ایجاد و ظهور باکتری های مقاوم ، زیرا نه  تنها درمان درست انجام نمی  گیرد، بلکه امکان ظهور باکتری مقاوم هم در میانه مسیر درمان به وجود می آید.

استفاده مکرر و نابجا از آنتی بیوتیک، یکی از مهم ترین دلایل افزایش باکتری های مقاوم به دارو است.

باید درنظر داشت که آنتی بیوتیک فقط قادر به درمان عفونت های باکتریایی است و به هیچ عنوان بر روی عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی، گلودرد ویروسی و آنفلوآنزا موثر نیست.

نشانه بیماری ممکن است دو یا سه روز پس از مصرف انتی بیوتیک از بین برود، اما این مسئله دلیلی بر خاتمه روند درمان با آنتی بیوتیک نیست.

اگر آنتی بیوتیک بدرستی مصرف نشود، تنها باکتری های حساس را از بین می برد و تعدادی را در محل درگیر باقی می گذارد که منجر به رشد باکتری های مقاوم به دارو و بروز عفونت ثانویه در همان محل می شود.

آنتی بیوتیک ها در صورت مصرف بی رویه، میکروب های مفید دستگاه گوارش را هم از بین می برند. از سویی اگر آنتی بیوتیک به میزان کافی هم مصرف نشود، غلظت آن در سرم خون کاهش می یابد و تنها میکروب های مفید یا کمتر مقاوم از بین می رود و در واقع اجازه رشد برای باکتری های مقاوم صادر می شود.

مشکلات ناشی از مقاومت آنتی بیوتیکی

باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک به سرعت در اعضای یک خانواده، همکلاسی ها و همکاران پخش می شوند و بعنوان یک بیماری عفونی جدید به نظر می آیند و از بین بردن آنها دشوارتر و پرهزینه تر است. به همین دلیل یک از دغدغه های مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، موضوع مقاومت به آنتی بیوتیک هاست.

مقاومت آنتی بیوتیکی حتی در عفونت های متداول نیز ممکن است خطرات و مشکلات فراوانی برای کودکان و بزرگسالان فراهم کند.

میکروب ها می توانند در مقابل داروها مقاوم شوند. اینکه بدن فرد به دارویی خاص مقاومت نشان می دهد تصور اشتباهی است. در واقع این میکروب ها هستند که مقاوم می شوند نه بدن انسان.

فرد مبتلا به عفونت مقاوم به یک داروی معین، می تواند بیماری  را به فرد دیگری منتقل کند. به این ترتیب یک بیماری که به سختی درمان پذیر است گسترش می یابد. در بعضی موارد، بیماری به ناتوانی های جدی یا حتی مرگ منجر می شود.

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، نسبت بالایی از باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک که سبب عفونت های شایعی مانند عفونت های دستگاه ادراری، ذات الریه و عفونت های خون می شوند، وجود دارند. ناکارا بودن دارو نسبت به عفونت به معنای افزایش نرخ ناتوانی و مرگ و تحمیل هزینه های هنگفت در حوزه بهداشت است.

آنتی بیوتیک را بجا مصرف کنید

با اینکه آنتی بیوتیک ها داروهای بسیار مفیدی هستند، اما برای عفونت های باکتریایی طراحی شده اند و روی عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا تأثیری ندارند.

در این مورد به خاطر سپردن نکات زیر مفید است:

- پیش از استفاده از آنتی بیوتیک حتما با پزشک مشاوره کنید.

- برای سرماخوردگی معمولی یا آنفولانزا از آنتی بیوتیک استفاده نکنید.

- آنتی بیوتیک را برای مصارف بعدی نگه ندارید. پس از تکمیل دوره ی درمان، داروهای باقیمانده را دور بریزید.

- دوره ی درمان با انتی بیوتیک (معمولا 10 روز است) را مطابق دستور پزشک تان دقیقا کامل کنید و اگر در بین دوره احساس بهبودی کردید، مصرف آنتی بیوتیک را قطع نکنید. اگر درمان را کامل نکنید مقداری از باکتری ها باقی می مانند و سبب عفونت دوباره می شوند.

- آنتی بیوتیکی را که دیگران به شما توصیه می کنند استفاده نکنید، زیرا ممکن است بر بیماری شما اثر نداشته باشد. داروی نامناسب ممکن است درمان را به تاخیر بیاندازد و سبب مقاوم شدن باکتری ها شود.

- اگر پزشک تان تشخیص داد که عفونت شما باکتریایی نیست، در مورد بهبود نشانه های بیماری از او راهنمایی بگیرید و او را مجبور به تجویز آنتی بیوتیک نکنید.

حقایقی در مورد مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک ها

- درمان بیماری های عفونی مانند سل و ذات الریه بر اثر افزایش مقاومت به آنتی بیوتیک ها بسیار دشوارتر از قبل شده است.

- مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از مهم ترین دلایل بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان است و بودجه سنگینی را به بیمار و جامعه تحمیل می کند.

- یک مطالعه جدید نشان می دهد عفونت های مقاوم در برابر دارو در حال افزایش هستند و پیش بینی می شود که قربانیان آن روز به روز افزایش یابد و تعداد مرگ و میر ناشی از آن در سال 2050 میلادی، بیشتر از سرطان باشد.

-عفونت های مقاوم در برابر دارو نه تنها بیماران بیشتری را به سمت مرگ هدایت می کند، بلکه در سطح جهانی هزینه هنگفتی در بر خواهد داشت.

جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی

- با توجه به افزایش مقاومت در برابر آنتی بیوتیک، جهان نیاز مبرمی به تغییر الگوی مصرف و تجویز این منبع با ارزش دارویی دارد. در صورتی که مصرف دارو با همین الگو باقی بماند، حتی تولید و توسعه داروهای جدید نیز نمی تواند مانع از افزایش مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک باشد.

- برای جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی علاوه بر عدم استفاده خودسرانه از آنتی بیوتیک ها، اقداماتی برای کاهش گسترش عفونت از طریق واکسیناسیون منظم، شستن مرتب دست ها و توجه به بهداشت مواد غذایی ضروری است.

- باید اطلاعات دقیقی در مورد درمان های رایج و اثربخشی آنها به دست آورد تا بتوان موارد نابجای استفاده از آنتی بیوتیک را تشخیص داد، زیرا مصرف نابجا یا خودسرانه آنتی بیوتیک، مهم ترین علت مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک است.

- استفاده از آنتی بیوتیک در مزارع و دامداری ها، یکی از مهم ترین روش های انتقال به انسان است. در بسیاری از کشورها راهکارهایی برای جلوگیری از آنتی بیوتیک در مزارع، دامداری ها و حوضچه های پرورش ماهی صورت گرفته است.

- در بیماری های انگلی، قارچی و ویروسی از داروهای آنتی بیوتیک استفاده نکنید.

- دوره درمان با آنتی بیوتیک که معمولا 10 روز است را کامل کرد، یعنی حتما 10 روز آن را مصرف کرد.

منابع:
ایرنا
مهر
سایت دانشگاه علوم پزشکی بوشهر