بیماری سل ریوی مسری است

این بیماری برای بار اول در سال 1882، توسط پزشک آلمانی به نام روبرت کخ شناسایی شد.

سال های قبل، درمان موفقیت آمیزی برای این بیماری وجود نداشت، اما امروزه با آنتی بیویک درمان می‌شود.

علت

علت سل ریوی، یک باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) است.

این بیماری با تنفس هوای آلوده به سرفه و یا عطسه فرد بیمار، به دیگران منتقل می‌شود، ولی در اثر تماس با لباس بیمار و یا دست دادن با او، این بیماری سرایت نمی‌کند.

یک نوع دیگر بیماری سل در اثر نوشیدن شیر غیرپاستوریزه بوجود می آید. این نوع بیشتر در کودکان شایع است.

این بیماری ممکن است سالیان سال، پنهان باقی بماند و در برخی افراد واکنش نشان دهد.

افراد در معرض خطر

- سالمندان

- نوزادان

- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف مانند: بیماران ایدزی، افراد تحت شیمی درمانی، افراد دیابتی و یا افرادی که از داروهای خاصی استفاده می‌کنند.

- افرادی که با فرد بیمار ارتباط دارند.

- افراد دارای سوء تغذیه

- زندگی در محل‌های شلوغ و عدم رعایت بهداشت

- افراد بی خانمان

- افراد مقاوم نسبت به داروهای سل

- زندانی ها

- الکلیسم ها و استفاده کنندگان از مواد مخدر تزریقی

هنوز هیچ مدرک قطعی دال بر ارثی بودن این بیماری وجود ندارد.

هنگامی که باکتری سل وارد بدن شد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

هنگامی که باکتری سل از طریق هوای دم وارد ریه‌ها گردید، تکثیر می یابد و باعث ایجاد عفونت ریوی (پنومونی و یا ذات الریه) می گردد.

گره های لنفاوی مرتبط با ریه‌ها نیز ممکن است عفونی شوند و بزرگ گردند. غالبا، گره های لنفاوی نزدیک به قلب (در بخش مرکزی قفسه سینه) درگیر می‌شوند.

بیماری سل در تمام بدن انتشار می یابد، ولی سیستم ایمنی بدن می تواند از انتشار عفونت جلوگیری کند. سیستم ایمنی بدن با تشکیل بافت زخمی در اطراف باکتری سل، آن را آلوده کردن سایر نقاط بدن بازمی دارد.

تماس اولیه با باکتری سل را به نام "سل اولیه" می خوانند.

اگر بدن قادر به تشکیل بافت زخمی در اطراف باکتری سل باشد، عفونت غیرفعال (پنهان) باقی می ماند، مانند افرادی که هیچ نشانه ای از بیماری سل در آنها نیست و این عفونت را به افراد دیگر انتقال نمی دهند.

در نهایت با ته نشین شدن کلسیم در بافت زخمی، بافت زخمی و گره های لنفاوی ممکن است سخت شوند.

در برخی مواقع، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود و باکتری سل، بافت زخمی را پاره می‌‎کند و در نتیجه عفونت به حال فعال برمی گردد و "سل ثانویه" به وجود می آید.

کلیه ها، استخوان و پرده پوشاننده مغز و نخاع (مننژ) محل های شایعی هستند که باکتری سل در خارج از ریه روی آنها اثر می گذارد.

علائم

- سرفه خلط دار

- سرفه خونی

- عرق کردن شدید، به خصوص در شب

- خستگی

- تب

- کاهش وزن بدون دلیل

- مشکل تنفسی

- درد قفسه سینه

- خس خس سینه

- تنگی نفس

- ضعف

آزمایشات لازم

- ضربه زدن به انگشتان دست و یا پای بیمار توسط پزشک

- بررسی ورم و حساس شدن گره های لنفاوی در گردن و یا سایر مناطق

- بررسی وجود مایع در اطراف ریه بیمار

- شنیدن صداهای غیرطبیعی ریه بیمار

- بیوپسی از بافت مبتلا (ندرتا)

- برونکوسکوپی

- سی تی اسکن و رادیوگرافی از قفسه سینه

- آزمایش خون

- بررسی خلط

- تست پوستی

درمان

با درمان سریع و به موقع می توان از انتشار بیماری جلوگیری کرد.

شایع ترین داروهای مورد استفاده عبارتند از: ایزونیازید، ریفامپین، پیرازینامید و اتامبوتول.

اگر داروی مورد نیاز خود را تحت نظر پزشک مصرف نکنید، ممکن است بیماری سخت تر درمان شود.

باکتری سل ممکن است نسبت به درمان مقاوم باشد و در برخی مواقع، دارو نتواند عفونت را درمان کند.

ممکن است نیاز باشد 2 تا 4 هفته در بیمارستان بستری شوید تا از سرایت این بیماری به دیگران جلوگیری شود.

اغلب علائم طی 2 تا 3 هفته بهبود می یابند.

عوارض

اگر بیماری عفونی سل ریوی به خوبی درمان نشود، منجر به آسیب دائمی ریه می‌شود.

داروهای مورد استفاده برای درمان ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. این عوارض شامل مشکلات کبدی، تغییرات بینایی، ادرار نارنجی یا قهوه ای و بثورات پوستی است.

قبل از شروع درمان، باید چشم بیمار معاینه شود. با این کار پزشک می تواند هر گونه تغییری را در سلامت چشم ها متوجه شود.

پیشگیری

- تست پوستی در افراد در معرض خطر و یا کارکنان بخش سلامت لازم است. افرادی که در معرض بیماری سل قرار دارند، باید بلافاصله تست پوستی را انجام دهند. حتی اگر جواب تست در این افراد منفی باشد، باید یک تست پوستی دیگر را در زمان بعدی انجام دهند. اگر جواب تست پوست، مثبت بود یعنی شما در تماس با باکتری سل ریوی هستید.

- در برخی کشورها که شیوع سل ریوی بالاست، واکسن BCG (ب ث ژ) برای جلوگیری از ابتلای به سل ریوی تزریق می‌شود. افرادی که این واکسن را می زنند نیز باید تست پوستی را انجام دهند.

- در هفته های اول این بیماری، از خانه بیرون نروید و در یک اتاق مجزا، تنها بخوابید.

- باکتری سل به راحتی در هوای راکد منتقل می‌شود. پس بهتر است پنجره های خانه را باز کنید و یا فن را روشن کنید.

- هنگامی که می خندید، عطسه و یا سرفه می کنید، با یک دستمال تمیز، جلوی دهان خود را بگیرید و یا با ماسک، دهان خود را بپوشانید.