این ایده که افسردگی و سایر بیماری های مربوط به روان، به دلیل عدم تعادل هورمون ها مخصوصا سروتونین و نور اپی نفرین به وجود می آیند، آنچنان در ذهن همه ی ما جا افتاده است که زیر سوال بردن آن تقریبا غیرممکن به نظر می رسد و داروهای ضدافسردگی که بر اساس تئوری عدم تعادل هورمونی ساخته می‌شوند، فروش گسترده و چشمگیری دارند.

با اینکه این تئوری بسیار متداول و پذیرفته شده است، اما موارد جالب و معماگونه ای نیز در این میان مطرح است؛ مثلا:

- کاهش میزان نوراپی نفرین، سروتونین و دوپامین در انسان موجب افسردگی نمی‌شود، با اینکه در حیوانات چنین رابطه ای مشاهده شده است.

- با وجود اینکه برخی از بیماران مبتلا به افسردگی، سروتونین و نوراپی نفرین‌شان کم است، اما بیشترشان این گونه نیستند! مطالعات زیادی نشان می‌دهند که تنها 25 درصد از افسرده‌ها چنین کمبودهایی دارند.

- بعضی از بیماران مبتلا به افسردگی، میزان سروتونین و نوراپی نفرین‌شان به طرز غیرطبیعی بالاست و عده ای هم هستند که با وجود اینکه سابقه هیچ نوع افسردگی ندارند، اما میزان این هورمون‌های‌شان کم است.

اگر دلیل افسردگی ، عدم تعادل هورمونی نباشد چطور؟ یا اگر افسردگی به خودی خود یک بیماری نباشد، بلکه علامتی از یک مشکل پنهان باشد چه؟

این دقیقا همان چیزی است که تازه ترین تحقیقات درمورد افسردگی به ما می‌گوید. یک تئوری جدید به نام "مدل ایمنی سیتوکین" می‌گوید، افسردگی یک بیماری نیست، بلکه یک علامت چند وجهی از فعالیت مزمن سیستم ایمنی است. به طور واضح تر: افسردگی می‌تواند علامتی از التهاب مزمن باشد.

ارتباط بین افسردگی و التهاب

هم اکنون پژوهش های زیادی این نظر را دارند که افسردگی به واکنش التهابی مزمن با درجه ای پایین مربوط است که همراه با افزایش استرس اکسیداتیو می باشد.

شواهد زیادی در این تحقیقات ارائه شده که رابطه میان افسردگی و التهاب را ثابت می کند:

- افسردگی همیشه در بیماری های شدید التهابی وجود دارد.
- میزان بالاتری از التهاب، خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می دهد.
- یک چهارم بیمارانی که اینترفرون (دارویی که برای درمان هپاتیت سی استفاده می‌شود و موجب التهاب چشمگیری می‌گردد) مصرف می کنند، دچار افسردگی زیادی می‌شوند.
- فرونشانی افسردگی بالینی معمولا همراه با برگشت نشانه های التهابی به حالت طبیعی است.

طی یک واکنش التهابی، هورمونی به نام سیتوکین در بدن تولید می‌شود. دانشمندان در اوایل دهه هشتاد کشف کرده بودند که سیتوکین های التهابی، طیف وسیعی از علائم روانی و عصبی را ایجاد می کنند که کاملا ویژگی های بارز افسردگی را منعکس می نماید.

جالب اینجاست که معلوم شده داروهای ضدافسردگی می‌توانند تولید سیتوکین های پیش التهابی را کاهش دهند. همچنین می‌توانند نمایانی های ژنتیکی برخی از سلول های ایمنی درگیر در فرایند التهاب را تغییر دهند.

همه ی این ها یعنی داروهای ضدافسردگی، ضدالتهاب هایی هستند که اگر التهاب، دلیل اولیه افسردگی باشد، می‌توانند مکانیسم عمل شان را ارائه دهند.

حالا این سوال مطرح می‌شود؛ که اگر التهاب، دلیل افسردگی باشد، دلیل التهاب چیست؟
وجه ارتباطی این موضوع این است که سبک زندگی مدرن ما پر از عواملی است که التهاب برانگیزند و برای همین بیماری را ایجاد می کنند. اگر بتوانیم این عوامل را پیدا کرده و التهاب را کاهش دهیم، می‌توانیم از افسردگی پیشگیری کرده و یا حتی بیماری التهابی مزمن را که بخش ماندگار زندگی صنعتی ما شده است را برطرف نماییم.

موارد زیر، شایع ترین علل التهاب هستند که به افسردگی منتهی می‌شوند:

تغذیه

تغذیه امروزی ما مشکلات زیادی دارد، چون پراز خوراکی هایی است که موجب التهاب می‌شوند، مانند آرد سفید، قند فراوان، چربی های اکسیده شده، چربی های ترانس و طیف وسیعی از مواد شیمیایی و نگهدارنده ها. از آن طرف، غذاهایی که التهاب را کاهش می دهند، بسیار کم مصرف می کنیم، مانند چربی امگا 3، غذاهای تخمیر شده و فیبر.

چاقی

یکی از مضرترین پیامدهای سبک زندگی و تغذیه امروزی، افزایش چاقی است. چاقی یک وضعیت التهابی محسوب می‌شود. مطالعات نشان داده افراد چاق، سیتوکین های التهابی بالاتری دارند و کاهش وزن هم مربوط به کاهش این سیتوکین ها می باشد. چاقی ارتباط تنگاتنگی با افسردگی دارد و با این که این ارتباط تا حدودی چندعاملی و پیچیده است، اما ظاهرا التهاب نقش مهمی در این میان دارد.

سلامت دستگاه گوارش

اختلال در میکروبیوم روده و سندرم روده چکه کن، هر دو باعث التهاب شده و منجر به افسردگی می‌گردند، مثلا سندرم روده چکه کن، به اندوتوکسین هایی به نام اشرشیا کلی ( LPS) اجازه می دهد تا از روده فرار کرده و وارد جریان خون شوند. مطالعات زیادی نیز ارتباط تغییرات نامطلوب باکتری های ساکن در روده ما را با افسردگی شدید ثابت کرده اند.

استرس

استرس یکی از اصلی ترین علل افسردگی است، اما ارتباط بین استرس و التهاب معروفیت چندانی ندارد. پژوهش ها نشان داده اند که استرس روانی اجتماعی موجب تحریک شبکه ی سیتوکین های پیش التهابی می‌شود. این افزایش در سیتوکین های التهابی، همان طور که گفته شد، ارتباط نزدیکی با علائم افسردگی دارد.

فعالیت بدنی

شواهد بیشماری وجود دارد که نشان می دهد ورزش، شیوه ای موثر در درمان افسردگی است و حتی در بسیاری از موارد، موثرتر از داروهای ضدافسردگی می باشد. همچنین معلوم شده که ورزش در افراد سالم می‌تواند از ابتلا به افسردگی جلوگیری نماید.

جالب این جاست که، هنگام ورزش سیتوکین های التهابی که مربوط به افسردگی هستند تولید می‌شوند و فورا هم مواد ضدالتهابی ایجاد می‌گردند! این پدیده را" hormetic effect " می‌گویند، که در ابتدا یک استرسور موجب برانگیختگی یک واکنش کمکی در بدن شده و پیامدهای مثبت و ماندگار دربر دارد.

کمبود خواب

کمبود خواب مزمن می‌تواند حتی در افراد سالم هم، علائم التهابی را برانگیزد.

عفونت مزمن

عفونت های مزمن، التهاب های مداوم ایجاد می کند. بنابراین جای تعجب ندارد که افسردگی با انواع ویروس ها و عوامل بیماری زا در ارتباط باشد.

پوسیدگی دندان و بیماری های لثه

پوسیدگی دندان و بیماری های لثه، دلایل دیگری برای التهاب مزمن هستند و به همین علت، عاملی بالقوه برای افسردگی محسوب می‌شوند.

کمبود ویتامین د

کمبود ویتامین د در بسیاری از جوامع شایع است و شواهد هم نشان می دهند که افسردگی با این کمبود ارتباط دارد. ویتامین د، واکنش به عفونت را کنترل می کند، مثل کاهش علائم التهابی که مربوط به افسردگی هستند. مصرف مکمل ویتامین د می‌تواند علائم التهابی را در برخی موارد کاهش دهد.

حال اگر دچار افسردگی هستیم چه باید کنیم؟

- سبک زندگی و تغذیه ضدالتهابی در پیش بگیرید. یعنی تغذیه تان پر از مواد مغذی باشد، غذاهای طبیعی، خواب کافی، مدیریت استرس، انجام فعالیت های بدنی در حد متوسط و حفظ سلامت روده و گوارش.

- عوامل پنهان التهاب را شناسایی کنید. سعی کنید دلایل احتمالی و پنهان التهاب را پیدا کنید، عواملی که می‌توانند موجب افسردگی تان شوند.

- به جز مواردی که در بالا گفته شد، این ها را هم مدنظر داشته باشید: در معرض فلزات سنگین بودن، در معرض رطوبت و کپک یا سایر بیوتوکسین ها بودن، توقف موقتی تنفس در خواب و ... .