گروه های خونی ای که نادر هستند
گروههای خونی ای که نادر هستند
گروه خونی انسانها محدود به گروههایی مانند A، AB، B و O نمیشود. این گروهها را باید گروههای اصلی خونی نامید، زیرا بر اساس اطلاعات انجمن بینالمللی انتقال خون، تا کنون 31 سیستم خونی شناسایی و دستهبندی شده، در حالی که برای انسانها 360 گروه خونی شناخته شده وجود دارد. در تعریف گروه خونی نادر میتوان گفت، افرادی که گروه خونی آنها در میان پنج تا ده هزار نفر مشابهی نداشته باشد، گروه خونی نادر دارند.
افراد دارای گروه خونی نادر فقط می توانند خون خود را در اختیار فرد مشابه خود قرار دهند و نمی توانند خونشان را به گروه های خونی شناخته شده اهدا کنند.
هر چند در ایران تعداد افرادی که گروه های خونی نادر دارند بسیار کم است، اما باید بدانند که در صورت نیاز به خون، تنها می توانند از خون خود استفاده کنند.
در میان حدود 80 میلیون ایرانی، گروه خونی حدود 40 نفر متفاوت است. گروه خونی این افراد به نام بمبئی شناخته می شود، چون برای اولین بار در بمبئی هندوستان شناسایی و شناخته شد. در بررسی ها مشخص شد افرادی که گروه خونی بمبئی دارند، آنتی ژن H را ندارند.
چلانو، نام گروه خونی نادر دیگری است که تا مدتی پیش، حدود هشت نفر در کشورمان با این گروه خونی در کشور شناسایی شده اند.
گروه خونی RH NULL را نیز باید یکی دیگر از گروه های خونی نادر دانست، چراکه بجز یک خواهر و برادر در کشورمان، شخص دیگری این گروه خونی را ندارد.
علاوه بر این، گروه خونی دیگری به نام لوترن بی منفی نیز در کشور شناسایی شده است.
گروه خونی KPB منفی را باید نادرترین گروه خونی در کشورمان دانست.
سازمان انتقال خون برای رفع مشکلات احتمالی افرادی که گروه خونی نادر دارند، بانک ملی خون های نادر را ایجاد کرده است. در کشورمان بیش از 700 نفر عضو این بانک شده اند.
اطلاعات این افراد در این سامانه ثبت شده و شماره تلفن مشخصی نیز به آنها اختصاص دارد تا در صورت نیاز، به شکل شبانه روزی بتوانند از خدمات سازمان انتقال خون استفاده کنند.
سازمان انتقال خون برای افرادی که گروه خونی نادر دارند، پلاکی تهیه کرده که همیشه همراه این افراد است تا چنانچه حادثه ای برای آنها اتفاق افتاد، بموقع خون مناسب برای آنها تهیه شود.
گروه های خونی نادر چطور شناسایی می شوند؟
برای شناسایی افرادی که گروه خونی نادر دارند، سازمان انتقال خون روش های متفاوتی دارد.
یکی از این روش ها، آزمایش تصادفی خون افرادی است که برای اهدای خون به سازمان انتقال خون مراجعه می کنند. به این شکل هر سال خون حدود پنج تا ده هزار نفر تحت آزمایش قرار می گیرد.
راز گروه خونی عده ای دیگر نیز کاملا اتفاقی فاش می شود؛ به عنوان مثال، مدتی قبل در اتاق عمل مشخص شد، گروه خونی مرد جوانی بمبئی است، زیرا پزشکان در حال عمل آپاندیس او بودند که مرد جوان به خون نیاز پیدا کرد، اما پزشکان نتوانستند خون سازگار برایش پیدا کنند. در نتیجه پس از انجام آزمایش های تخصصی، گروه خونی واقعی او مشخص شد.
سقط جنین مکرر در زنان نیز می تواند نشانه ای از گروه خونی نادر باشد، زیرا وقتی خون مادر نسبت به خون جنین حساس باشد، جنین سقط می شود. متخصصان زنان و زایمان، وقتی متوجه چنین مشکلی در بیماران خود می شوند، آنها را به سازمان انتقال خون معرفی می کنند تا برای تشخیص گروه خونی آنها، آزمایش های تخصصی انجام شود.
دکتر مصطفی مقدم، رئیس آزمایشگاه ایمونوهماتولوژی سازمان انتقال خون با اشاره به برنامه ملی خونهای نادر در کشور عنوان کرد:
«سازمان انتقال خون به صورت رندوم و سیستماتیک نمونههای خونی اهداکنندگان را تست میکند و اگر از این طریق افراد دارای گروه های خونی نادر شناسایی شوند، با آنها تماس و پلاک شناسایی کننده در اختیارشان قرار میگیرد.
ضمن آموزشهایی که به این افراد داده میشود، ارتباطشان با سازمان حفظ شده تا در مواقع نیاز بتوانیم خون مناسب را برایشان فراهم کنیم.
پیش از این بیمارانی داشتیم که به دلیل برخورداری از یک گروه خونی نادر، عمل جراحیشان به تعویق افتاده، اما پس از هماهنگیهای لازم، خون سازگار از مرکز برایشان ارسال شده است.
شناسایی گروههای خونی نادر زمانی اهمیت پیدا می کند که خون یک زن باردار با همسرش مشابه نباشد.
اگر جنین خصیصه گروه خونی را از پدرش دریافت کرده باشد، در صورت بروز حادثه خونریزی، بدن مادر به خون جنین واکنش نشان داده و ممکن است جنین سقط شود. در این گونه موارد با شناسایی و کنترل شرایط دارندگان گروه های خونی نادر میتوان از سقط جنین پیشگیری کرد.
اطلاعات گروه های خونی نادر کشور ما در بانک جهانی نیز به ثبت رسیده است و در صورت نیاز کشورها، بیمارانی که نیاز به گروه های خونی نادر دارند، اگر این امکان در کشور خودشان میسر نشود، میتوانند از طریق بانک جهانی اقدام و خون مورد نیاز خود را دریافت کنند.
ممکن است تغییرات ژنتیکی ناشی از ازدواجهای فامیلی و یا تغییرات محیطی که به دنبال شرایط جغرافیایی ویژه حاصل میشوند موجب گردد گروه خونی نادر در یک خانواده و در یک نژاد بیشتر شود؛ به عنوان مثال در برخی جزایر آسیای شرقی، تمامی افراد دارای گروه خونی O هستند و یا در برخی مناطق امریکای لاتین، قبایلی هستند که تنها گروه خونی A دارند.
دلیل به وجود آمدن گروه خونی بمبئی نیز همین شرایط و تغییرات ژنتیکی است. این گروه خونی همان O منفی یا مثبت است که فاقد آنتیژن H است. دلیل این نامگذاری هم آن است که اولین شخصی که با این گروه خونی مشاهده شد، ساکن بمبئی بوده است.»
دکتر مقدم با اشاره به شناسایی 13 گروه خونی نادر در ایران اظهار کرد:
«طی چهار سال گذشته نمونه خون 35 هزار اهداکننده آزمایش شد. همچنین در بانک اطلاعاتی برنامه ملی خون نادر هم نزدیک به هزار نفر اهداکننده که صاحب گروههای خونی نادر متفاوت هستند وجود دارد.
بالای 170 کیسه خون هم به صورت منجمد در دمای منفی 80 درجه برای روز مبادای این افراد ذخیره شده است.
تا کنون 13 گروه خونی نادر در ایران شناسایی و در بانک اطلاعات جهانی ثبت شده است. از این 13 گروه خونی جدید، 44 نفر از گروه خونی بمبئی، 8 نفر چلانو، 9 نفر دی دش دش، 2 نفر کل نال، 2 نفر RHNOL و یک نفر کی پی بی هستند.
هر فردی قبل از عمل جراحی باید گروه خونی خود را مشخص کند. اغلب افراد وقتی برای عمل جراحی به بیمارستان مراجعه میکنند، اگر دارای خون نادر باشند، بیمارستان با سازمان انتقال خون تماس برقرار کرده و درخواست خون میکند.
در بسیاری از موارد هم سقطهای مکرر زنان باردار دلیل بر ناسازگاری خون جنین و مادر است و البته گفتنی است سالیانه ده هزار نفر به صورت تصادفی از میان اهداکنندگان برای آزمایش خون نادر انتخاب میشوند.
در صورتی که افراد تمایل داشته باشند که شخصا موضوع نادر بودن خون خود را پیگیری کنند، میتوانند به سازمان انتقال خون مراجعه کرده و بعد از تشخیص، یک گردنبند نقرهای ضد حریق که تمامی مشخصات فردی بر روی آن نوشته شده است و یک لوح آموزش پزشکی دریافت کنند.»
بخش سلامت تبیان
منابع:
جام جم - مهدی آیینی
بیتوته
ایسنا
باشگاه خبرنگاران جوان
مطالب مرتبط:
درباره خون و گروههای خونی چه میدانید؟
کدام گروه خونی بیشتر بیمار می شود؟
ناسازگاری Rh جنین و مادر چه عوارضی دارد؟
گروه خونی زنان در بارداریشان موثر است
25 نکته لازم برای اهدای خون