الو دكتر دلم درد مي‌كند !
الو دكتر دلم درد مي‌كند !
پخش برنامه‌هاي پزشكي از شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني يكي از برنامه‌هايي است كه اين روزها در ميان مخاطبان به‌ويژه بينندگان عام، طرفداران بسياري دارد.
به‌نظر مي‌رسد همين موضوع يكي از مهم‌ترين عواملي است كه توجه برنامه‌سازان شبكه‌هاي مختلف سيما را هم به‌خود جلب كرده است اما اينكه اين برنامه‌ها چقدر نياز بيننده را پاسخ مي‌دهد و بازخورد اين برنامه‌ها چيست؟ موضوعي است كه در اين گزارش بررسي شده است.
به گزارش همشهري ، در شرايطي كه عده‌اي از كارشناسان معتقدند كه بعضي از برنامه سازان تلويزيون براي جلب مشتري تلاش مي‌كنند نه براي بالا بردن كيفيت برنامه‌هايشان، تهيه‌كنندگان برنامه‌هاي پزشكي از نگاه جديدشان به اينگونه برنامه‌ها سخن مي‌گويند. اشرف موسي‌خاني، نويسنده برنامه تصوير زندگي با تاكيد بر اينكه بخش‌هاي پزشكي اين برنامه با ديگر برنامه‌هاي تلويزيون متفاوت است، مي‌گويد:«آنچه مسلم است در هر جامعه‌اي پيشگيري از درمان بيشتر اهميت دارد، به همين دليل سعي‌مان براين است كه بدون مطرح كردن بيماري‌هاي مختلف، به موضوع سلامت نگاه مثبتي داشته باشيم.»
موسي‌خاني كه مدتي به‌عنوان كارشناس ارزشيابي برنامه‌هاي گروه خانواده سيما فعاليت مي‌كرده است در ادامه مي‌گويد:«آشنا كردن مخاطب با اصول اوليه سلامت از نظر جسمي و روحي از مهم‌ترين اهداف برنامه تصوير زندگي است، زيرا با توجه به اينكه در بيشتر برنامه‌هاي پزشكي بيشتر بيماري‌ها و عوارض آن مطرح مي‌شود عده‌اي از مخاطبان از اين وضعيت ناراضي هستند و معتقدند احساس بيماري و كسالت در افراد ايجاد مي‌كند.»
او درباره موضوعات پزشكي كه در برنامه تصوير زندگي مطرح مي‌شود‌مي‌گويد:«براي انتخاب نوع مسائل پزشكي، در مرحله نخست نظر مخاطبان و پاسخگويي به نياز‌هاي آنها اهميت دارد. پرداختن به مسائل بهداشتي كه در تقويم جاي گرفته است مانند روز دندانپزشكي و روانشناسي هم در برنامه قرار دارد كه بعداز بررسي‌هاي لازم توسط كارشناسان برنامه، موضوع با شوراي سلامت سازمان در ميان گذاشته مي‌شود و پس از تاييد، برنامه تهيه خواهد شد. البته اگر برنامه‌اي زمان پخش، مخاطبان بيشتري به‌خود جلب كند و تماس‌هاي تلفني با برنامه افزايش يابد در برنامه‌هاي بيشتري به آن موضوع پرداخته مي‌شود.»
طبق آماري كه نويسنده برنامه تصوير زندگي ارائه مي‌دهد پرداختن به مسائل روانشناسي مانند شاد زيستن، روابط درست همسران و رفتار درست با كودكان از پرمخاطب‌ترين برنامه‌هاي بخش‌هاي پزشكي برنامه تصوير زندگي است، به همين دليل در اين برنامه به چنين موضوعاتي توجه ويژه‌اي دارند.
سلامت شهروندان مهم است
يكي از تخصصي‌ترين برنامه‌هاي پزشكي كه مدتي است پا به عرصه تلويزيون گذاشته است برنامه پزشكي «سلامت باشيد» است كه روزي يك ساعت از شبكه 3 سيما پخش مي‌شود. تهيه‌كننده اين برنامه در اين‌باره مي‌گويد:«برنامه سلامت باشيد تخصصي‌ترين برنامه سيما است كه براي ارتقاي سلامت جامعه و در سازمان صدا وسيما پيش‌بيني شده و نسبت به برنامه‌هاي پزشكي ديگر زمان زيادي در اختيار دارد.» علي زهرايي، با اشاره به سياست‌هاي كلي شوراي‌عالي سلامت هيأت دولت مي‌گويد:«طبق تعهداتي كه سازمان براي بالا بردن آگاهي مردم در زمينه سلامت دارد مسائل پزشكي طبق سياست‌هاي اين سازمان اولويت‌بندي مي‌شوند و بعد از بررسي در شوراي سلامت سازمان صدا و سيما به موضوعات به‌صورت جزئي پرداخته مي‌شود.»
زهرايي در پاسخ به اين سؤال كه آيا در مطرح كردن مسائل پزشكي خط قرمزي هم وجود دارد؟ مي‌گويد: «اولويت، سلامت شهروندان است و هيچ خط قرمزي در زمينه اطلاع رساني وجود ندارد. اما نكته قابل تاملي كه اينجا وجود دارد اين است كه نبايد اين اطلاع رساني باعث ترس و اضطراب در ميان مردم شود يا به گروه خاصي آسيب برساند. متأسفانه گاهي اوقات بعضي از نشريات به‌ويژه نشريات زرد درباره موضوعي بهداشتي يا پزشكي اطلاعات نادرستي در جامعه پخش مي‌كنند طوري كه باعث نگراني مردم مي‌شود.»
اين تهيه‌كننده سيما با بيان اينكه در برنامه سلامت باشيد از مجرب‌ترين و با تجربه‌ترين پزشكان استفاده مي‌شود ادامه مي‌دهد: «پزشكاني كه در اين برنامه از آنها استفاده مي‌شود آن‌قدر با تجربه و شناخته شده هستند كه نه با آمدن به اين برنامه معروف مي‌شوند و نه نگاه كاسب كارانه به مسائل پزشكي دارند.»
بدون شك بيشتر افرادي كه در برنامه‌هاي پزشكي مسائل‌شان را مطرح مي‌كنند شهرونداني هستند كه در مراجعه حضوري به پزشكان مختلف بهبود نيافته‌اند و اميدوارند با مطرح كردن بيماري‌شان در اين برنامه به نتيجه برسند، در حالي كه در چنين برنامه‌هايي اطلاعات پزشك فقط به علائم ظاهري بيماري محدود است. زهرايي در اين باره توضيح مي‌دهد:«پزشكاني كه در برنامه سلامت باشيد حضور دارند بيمار را درمان نمي‌كنند بلكه به افراد مشاوره مي‌دهند. البته شايد همين مطالب در روزنامه يا كتاب‌هاي تخصصي پزشكي نوشته شده باشد، اما با توجه به اين رسانه ديداري تاثير بيشتري دارد و مردم بيشتر اعتماد مي‌كنند.»
از ويژگي‌هاي برنامه سلامت باشيد، زنده بودن تماس‌هاي تلفني است؛ به اين صورت كه مخاطب تا پايان زماني كه به او اختصاص دارد و پزشك به سؤالش پاسخ مي‌دهد پشت خط تلفن مي‌ماند تا اگر سؤال ديگري براي او پيش بيايد يا پزشك بخواهد براي تكميل اطلاعاتش سؤال ديگري بپرسد، بتواند با مخاطب ارتباط برقرار كند.
به كجا چنين شتابان
اين روزها علاوه بر رسانه‌هاي مختلفي كه به‌صورت تخصصي به مسائل پزشكي مي‌پردازند بخشي از برنامه تلويزيون و راديو و حتي نشريات به مسائل پزشكي اختصاص پيدا كرده كه در نگاه كلي قابل نقد نيست، اما رشد روزافزون آن خيلي از پزشكان را نگران كرده است. دكتر ملك منصور اقصي پركردن وقت برنامه را يكي از اصلي‌ترين دلايل روي‌آوردن خيلي از برنامه سازان به برنامه‌هاي پزشكي مي‌داند و معتقد است اكنون ديگر اين برنامه‌ها به تكرار رسيده و بازخورد لازم را ميان مخاطبان ندارند. اين متخصص زنان‌و‌زايمان كه در نوشتن نقد فيلم مجرب است در ادامه مي‌گويد:«درست است كه اين برنامه‌ها براي بالا بردن اطلاعات عمومي مردم طراحي شده و اين وضعيت در همه رسانه‌هاي دنيا مرسوم است، اما در اين ابعاد گسترده در هيچ جاي دنيا ديده نمي‌شود.»
اقصي، تكراري شدن را يكي از معضلات برنامه‌هاي پزشكي مي‌داند و معتقد است تكرار بعضي از مسائل از اهميت آن مي‌كاهد و در نهايت به ضرر جامعه تمام مي‌شود. اين منتقد سينما در ادامه مي‌گويد:«متأسفانه در موارد بسياري مشاهده شده كه تهيه‌كنندگان اين برنامه‌ها براي حل معضل تكرار و ايجاد تنوع، مسائل جزئي و تخصصي پزشكي را كه در دانشكده‌هاي پزشكي تدريس مي‌شود، مطرح مي‌كنند كه اين براي مخاطب عام نه تنها فايده ندارد بلكه او را دچار سر در گمي مي‌كند.»
اطلاع رساني ناقص درباره فعاليت‌هاي تخصصي كه به‌صورت آزمايشي در كشورهاي پيشرفته دنيا و ايران انجام مي‌شود يكي ديگر از مسائلي است كه اقصي به آن اشاره مي‌كند:«گاهي اوقات همكاران جوان ما در برنامه‌هاي پزشكي، كارهاي تخصصي را كه به‌صورت آزمايشي در كشورهاي پيشرفته دنيا يا حتي ايران در حال انجام است چنان معمولي و عادي مطرح مي‌كنند كه بينندگان فكر مي‌كنند هم‌اكنون مي‌توانند از اين دستاوردهاي پزشكي استفاده كنند، حتي از پزشك معالجشان مي‌خواهند كه آن آزمايش يا كار ويژه پزشكي را براي آنها انجام دهد در شرايطي كه آن كار هنوز براي عموم قابل انجام نيست.»
انتقاد ديگري كه اقصي از برنامه‌هاي پزشكي دارد، تجويز دارو و تاكيد بر عوارض داروها است؛ «بدون شك بخشي از درمان بيمار به‌نظر طبيب درباره آن بيمار معين است و گاهي اوقات پزشك صلاح مي‌داند كه داروي خاصي را براي بيمارش تجويز كند يا او را از خوردن دارويي منع كند، اما بعضي از بيماران به تشخيص پزشكشان اعتماد نمي‌كنند و بر تجويز دارويي كه در تلويزيون از آن نام برده شده تاكيد دارند يا از خوردن بعضي از داروهايي كه عوارض سوء آن را شنيده‌اند امتناع مي‌ورزند در حالي كه پزشك تلويزيون فقط شرح حال مريض را شنيده و هيچ اطلاع دقيقي از وضعيت او ندارد.» راهكاري كه اين پزشك براي حل اين مشكلات ارائه مي‌دهد استفاده از پزشكان با تجربه در برنامه‌هاي تلويزيوني است. او معتقد است پزشكاني كه به اين برنامه‌ها دعوت مي‌شوند بايد مسائلي را مطرح كنند كه براي عموم مردم قابل درك باشد.
تنظيم براي تبيان : مسعود عجمي