آینه‌ی تخت
آینه‌ی تخت
همه‌ی ما در اطراف خود به وفور آینه‌های تخت را مشاهده نموده‌ایم. آینه‌های تخت مسطح بوده و تصویر در این آینه‌ها ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد.
به طور کلی آینه وسیله‌ای است که به علت صافی و بازتاب بالای نور، تصویر اجسام را نشان می‌دهد. پرتوهای نور بازتابیده از رویه‌ی یک آینه در نقطه‌ایی به نام نقطه کانونی آینه به هم می‌رسد. بسته به دوری جسم تا آینه و نوع آینه، فاصله نقطه کانونی آینه از آن متفاوت است. ویژگی‌های تصویر در آینه‌ی تخت و فاصله‌ی کانونی آن‌ها را در این بخش توضیح می‌دهیم.
کهن‌ترین نشانه‌های آینه مربوط به 6000 سال پیش از میلاد است که در آناتولی در ترکیه یافت شده است. پس از آن در 4000 سال پیش از میلاد می‌توان تمدن‌های میانرودان را نام برد. در مصر باستان کهن‌ترین نشانه از آینه به حدود 3000 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. نمونه‌ای دیگر از وجود آینه به حدود 3000 سال پیش در ایران می‌رسد؛ در زمان هخامنشیان با صیقل دادن سنگ‌ها و فلزات، آن‌ها را به آینه‌هایی شفاف تبدیل می‌کردند که آثار آن در تالار آینه‌ی تخت جمشید باقی مانده است.
آینه‌های صیقل شده در آمریکای جنوبی و مرکزی به 2000 سال پیش از میلاد باز می‌گردد. در چین آینه‌های برنجی به 2000 سال پیش از میلاد باز می‌گردند و آینه‌های روکش شده از فلز در لبنان در سده‌ی یکم پس از میلاد یافت شده است.
آینه‌های شیشه‌ایی با روکشی از ورقه‌ی طلا در نوشته‌های پلینی مهتر در کتاب (تاریخ طبیعی پلینی) در سال 77 پس از میلاد نوشته شده است. در سده‌ی 12 میلادی شیشه در فرآوری آینه، به شکل گسترده به کار گرفته شد و نخستین آینه‌های شیشه‌ایی با ورقه‌های پوشیده شده از سرب، به وجود آمدند. زمانی بعد ماهیت سمی بودن سرب آشکار گردید و به همین دلیل استفاده از مخلوط جیوه و قلع جایگزین سرب آغاز شد.
ویژگی‌های تصویر در آینه‌ی تخت
آینه‌های معمولی كه سطح آن‌ها صاف است را آینه‌ی تخت می‌نامند. مشاهده‌ی منظره اطراف در سطح آب یك استخر، دیده شدن اشیای مقابل آینه در آن، به سبب بازتاب نور از سطح آینه و رسیدن پرتوهای بازتابی به چشم است.
آنچه در آینه دیده می‌شود همان تصویر شیء مقابل آینه می باشد. شكل سمت راست چگونگی دیده شدن تصویر یك شیء را در آینه تخت نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود تصویر در آینه‌ی تخت از برخورد امتداد پرتوهای بازتابی در پشت آینه تشکیل می‌گردد. همچنین با توجه به پرتوهای بازتابی می‌توان دریافت که آینه‌ی تخت فاقد کانون است.
تصویر در آینه‌ی تخت دارای ویژگی‌های ذیل می‌باشد:
- فاصله شیء تا آینه برابر فاصله تصویر تا آینه است.
- طول شیء برابر طول تصویر در آینه می‌باشد.
- تصویر پشت در آینه، مجازی و مستقیم است.
- تصویر نسبت به شیء وارونی جانبی دارد (قسمت راست و چپ) قرار می‌گیرد.
تصویر مجازی چیست؟
تصویر مجازی از امتداد پرتوهای واگرایی كه از سطح آینه بازتابش می‌شود (پرتوهای مجازی) در پشت آینه تشكیل می‌گردد. این تصویر را نمی‌توان روی پرده تشكیل داد. همان‌طور که در شکل مشاهده می‌شود، تصویر در پشت آینه تشکیل می‌گردد و مجازی است.
کاربردهای آینه‌ی تخت
آینه‌های تخت علاوه بر استفاده‌های خانگی کاربردهای زیاد دیگری نیز دارند. در سیستم‌های نوری و برخی دستگاه‌های حساس نوری از جمله لیزرها از این آینه‌ها استفاده می‌شود، آینه‌های شیشه‌ایی نیم بازتابان نیز از این نوعند. همچنین در مشاهده‌ی تصاویر مناظر به صورت غیر مستقیم می‌توان از ترکیب چند آینه‌ی تخت استفاده کرد.
انواع آینه‌ای تخت
آینه‌های شیشه‌ای:
این آینه‌ها حسب نوع کیفیت، صیقل بودن شیشه و مواد اندود کننده دارای کیفیت متفاوتی هستند.
آینه‌های فلزی:
آینه‌های فلزی را بیشتر از نوع تخت می‌سازند و در دندان پزشکی و قطعات ریز اپتیکی کاربرد دارند.
آینه‌های لایه گذاری شده:
آینه‌ایی با چند لایه اندود است که جهت بالا بردن ضریب بازتابش و اصلاح آینه‌ها شیشه‌ایی و جلوگیری کامل از شبح نوری ساخته شده‌اند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا