نقش های جمله ی پیرو

اهداف یادگیری:

•         آشنایی با نقش های جمله ی پیرو
•          پیاده کردن این نقش ها در مثال

شرح درس:

در این طرح دانش آموزان با نقش های مختلفی که پیرو می پذیرد، آشنا شده و نحوه ی پیاده کردن این قواعد را در نمونه ها فرا می گیرند. در طرح گذشته با جمله ی پیرو و اقسام آن آشنا شدیم، اکنون در این طرح قصد داریم انواع نقش هایی را که جمله ی پیرو می پذیرد فراگیریم.

جمله ی پیرو در جمله های مرکب می تواند یکی از نقش های زیر را بپذیرد:

1)    نقش نهادی

-          آن که شد گوهر جان دو جهان پامالش             کاش یک بار نگاهی به ته پا می کرد( صائب، ص 1630)

جمله ی پیرو در جایگاه نهاد جمله ی پایه

2)    نقش مفعولی

-         من از آن حسن روزافزون که یوسف داشت دانستم          که عشق از پرده ی عصمت برون آرد زلیخا را

                                      ( حافظ ص 23)

( کل مصراع دوم پیرو اسمی در نقش مفعول است)

من از آن حسن روزافزون که یوسف داشت، بیرون آوردن زلیخا را از پرده ی عصمت دانستم.

-         من گمان می کردم

دوستی همچون سروی سرسبز

          چهارفصلش همه آراستگی است ( مصدق، ص 53)

من ( دوستی ...) را گمان می کردم.

3)    نقش متممی

-         می ترسم که قبول نشوم ( قبول نشوم: پیرو )

در تاویل: از قبول نشدن می ترسم.

4)    نقش متمم قیدی

-          به کتابخانه رفتم تا کتاب سر نی را بگیرم. ( تا کتاب سر نی را بگیرم : پیرو )

در تاویل: برای گرفتن کتاب سر نی به کتابخانه رفتم.

5)    نقش بدلی

-          شما که بهترین دوست من هستی نباید درباره ی من چنین فکری کنی ( بهترین دوست من هستی : پیرو )

در تاویل: شما، بهترین دوست من، نباید درباره ی من چنین فکری کنی.

6)    نقش مضاف الیهی

-          ماه کنعان من مسند مصر آن تو شد                وقت آن است که بدرود کنی زندان را

( حافظ ص 34) ( بدرود کنی زندان را : پیرو )

در تاویل: وقت آن بدرود کردن زندان است.

7)    نقش مسندی

-         او بود که در شادی را بر من گشود ( که در شادی را بر من گشود : پیرو )

در تاویل: او گشاینده ی در شادی بر من بود.

نکته:

جمله ی پیرو با آن که در ساخت مانند یک جمله ی کامل است اما معنا و مفهوم آن بدون همراهی با جمله ی پایه ناقص است. پس به جمله های پیرو که در درون سازه های نحوی جمله ی دیگر به کار می روند، جمله ی درونه ای و از لحاظ ارتباط دستوری آنها با جمله ی دربرگیرنده یا اصلی، جمله ی وابسته گفته می شود.

تست:

کدام گزینه نادرست است؟

الف) نقش فعلی یکی از نقش هایی است که جمله ی پیرو می پذیرد.

ب) معنا و مفهوم جمله ی پیرو بدون همراهی با جمله ی پایه ناقص است.

ج) به جمله های پیرو که در درون سازه های نحوی جمله ی دیگر به کار می روند، جمله ی درونه ای گفته می شود.

د)  در جمله ی « می ترسم که قبول نشوم » پیرو نقش متممی گرفته است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه : فاطمه شیرزاده