رویکرد پژوهش محور در برنامه های درسی مدارس کشور

در میان رویكردهای آموزشی رویكرد دانش آموز محور ( student- centered) در حال حاضر از مهم ترین رویكردهای حاكم بر برنامه درسی است. این رویكرد انواعی دارد كه متداولترین آن در نظام آموزشی فعلی رویكرد فعال یا فعالیت - محور ( activity- centered ) می باشد. رویكرد فعالیت - محور هم اكنون به عنوان الگویی تازه سر لوحه كار كارشناسان دفتر برنامه ریزی و تالیف كتب درسی است .

در مقابل رویكرد یاد شده فوق، رویكرد پژوهش - محور ( inquiry-centered ) قرار دارد كه در آن فعالیت ها از بطن پرسش ها و علاقه مندی های دانش آموز بر می خیزد و طبیعتا نمی توان آنها را مانند رویكرد فعالیت - محور بسته بندی و فرموله كرد. این فعالیت ها برای دانش آموزان متفاوت نیز به ناچار یكسان نیست.

 در این رویكرد دانش آموز خود به دنبال الگوها و روابطی مرتبط با مشاهده هایش از جهان پیرامون است و به عبارت دیگر نقطه شروع ، مراحل كار و نقطه پایان فعالیت ها را خود تعیین می كند. در رویكرد پژوهش- محور هنگامی كه فعالیت ها از بطن پرسش های دانش آموز بر می خیزد و بر اساس تجارب او شكل می گیرد به وی فرصت داده می شود تا تجارب و مشاهده های خود را همزمان به كار گیرد . علوم برای او بسیار ملموس ، هیجان انگیز ، قابل دسترس و به عبارتی جزئی از زندگی روزانه او می شود .

ـ زمان :

برخلاف كلاس فعالیت - محور كه یك جلسه حدود پنجاه دقیقه است ، زمان كلاس پژوهشگرا طولانی است و گاهی بیش از پنج جلسه زمان لازم دارد .

ـ طراحی :

برنامه كلی مشخص است ولی جزئیات آن برخلاف كلاس فعالیت- محور كه از پیش دقیقاٌ مرحله به مرحله مشخص است ، انعطاف پذیر می باشد .

ـ نتایج :

1) نتایج را نه معلم می داند و نه دانش آموز و در كتاب درسی هم نیامده است .

2) نتایج پژوهش ها به بحث گذاشته می شود و در مورد آنها گفتگو می شود .

 مواد لازم :

مواد لازم مانند بسته های آموزشی از پیش آماده نیست بلكه بر اساس تقاضای دانش آموز تعیین می شود و معلم و دانش آموز هر دو در تهیه آن مسئولند

 تئوری كار :

تئوری كار از پیش مشخص نیست بلكه بر اساس پرسش دانش آموزان و تجارب خود آنها شكل می گیرد

 نقش معلم :

1) معلم و دانش آموز با یكدیگر كلاس را كنترل می كنند . معلم قدرت مطلقه در كلاس نیست .

2) معلم باید خود را با فضای كلاس همگون كند .

3) درگیری های ذهنی برای معلم وجود دارد

4) كلاس شلوغ است اما یادگیری زیاد اتفاق می افتد

5) معلم و دانش آموز در یادگیری مشاركت دارند و در مورد آنچه یافته اند با هم گفتگو می كنند .

6) كلاس پر جنب و جوش و بعلت تعاملهای ذهنی دانش آموزان شلوغ است .

 نقش دانش آموز :

1) دانش آموز خود روش كار و فهرست مواد و وسایل لازم را می نویسد .

2) نتایج به عنوان یافته های دانش آموزان است نه نسخه از پیش نوشته شده .

3) کار تدریس بر اساس پرسش فردی یا گروهی دانش آموزان ، دنبال می شود .

4) معلم لزوما پاسخ را نمی داند چون پرسش را دانش آموز خود طرح می كند .

5) ممكن است چندین پاسخ از سوی دانش آموزان وجود داشته باشد .

6) دانش آموز فعال است . از جمله های " من می خواهم " یا " ما می خواهیم كه جواب را پیدا كنیم " زیاد استفاده می كند .

7) كلاس شلوغ است .

8) درگیری های ذهنی بین دانش آموزان جریان دارد تا حالت تعادل برقرار شود .

 ارزشیابی :

1) مدت ارزشیابی محدود و كوتاه نیست .

2) ارزشیابی ناظر به فرایند كار است.

3) برای هر دانش آموز یا هر گروه به تناسب فعالیت فهرست ارزشیابی معینی تهیه می شود .

 آموخته های دانش آموزان :

1) مهارت های شناختی سطوح بالا مانند مهارت مشاهده در دانش آموزان تقویت می شود .

2) نتایجی كه با دلایل علمی و منطقی نمی خواند ، ریخته می شود .

3) از تفاوت ها و اختلاف نظر ها برای شروع كار استفاده می كند .

4) هر فردی را شایسته فهم ، علم و انجام كارهای علمی می دانند .

5) علم را به عنوان الگو و شكل دهنده جهان می شناسد .

6) علم را یك فرایند پیوسته ، در هم آمیخته و حتی قابل پیش بینی می داند .

7) دانش در حین انجام دادن و آموختن علم بدست می آید

 استفاده از فناوری اطلاعات

1) دانش آموزان خود متعهد به یادگیری می گردند.

2) دانش آموزان به جستجو سامان داده به تحلیل اطلاعات پرداخته و ایده های خود را با دیگران مبادله می كنند .

3) دانش آموزان در پروژه یادگیری درگیر می شوند .

4) فرصت های برابر آموزشی برای همه گروههای دانش آموزی قومی فراهم می شود .

5) مرزهای كلاسی با جامعه شیشه ای شده و ارتباط مستمر و پایداری شكل می گیرد .

6) درك اجتماعی دانش آموزان برای مشاركت در انجام پروژه های یادگیری افزایش یابد.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تنظیم: نسرین صادقی