آیا قصاص کفاره گناه است ؟

دادگستری جایگزین معاد نیست و احکام جزایی نیز ما به ازای مجازات اخروی نمی‌باشند.

مسأله‌ی آخرت، مسأله‌ی «وجود و مراتب آن» است که انسان در طی رشد خود در کدام مرتبه قرار گرفته است؟ آیا هبوط کرده و در اسفل السافلین (پایین‌ترین) حدّ وجود قرار گرفته یا رشد و صعود کرده و به اعلی علیین و یا مراتب نزدیک به هر کدام با ویژگی‌هایی که دارند رسیده است؟

بهشت و جهنم نیز جایگاه استقرار هر مرتبه‌ی وجودی است. مجازات‌های اخروی از بیرون داده نمی‌شوند، بلکه بروز حقیقت اعتقادات و اعمال انسان است و پاداش‌های بهشتی نیز چنین است، اما به اضافه فضل و کرم الهی. لذا فرمود: مجازات دقیقاً به اندازه جرم است و به کسی حتی به اندازه نخ خرمایی ظلم نمی‌شود، اما پاداش اضافه و جایزه هم دارد. چرا که بهشت مکان استقرار و نعمات بهشتی پذیرایی محبوب از محبّ خود است و معشوق کریم برای اکرام حبیبش ترازو و چرتکه نمی‌آورد. لذا فرمود هم هر چه خودشان بخواهند در بهشت هست و هم از نزد خود به آن اضافه می‌کنیم:

«ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَلِكَ یَوْمُ الْخُلُود * لَهُم مَّا یَشَاۆُونَ فِیهَا وَ لَدَیْنَا مَزِیدٌ» (ق، 34 و 35)

ترجمه: (به بهشتی‌ها می‌گویند) به سلامت [و شادكامى] در آن درآیید [كه] این روز جاودانگى است * هر چه بخواهند در آنجا دارند و پیش ما فزونتر [هم] هست.

اما بحث حقوق و احکام قصاص یا جزا مربوط به دنیا و تنظیم روابط فردی و اجتماعی دنیاست و نه جزای عمل.

بدیهی است که دزدی، سرقت، قتل، شرب خمر ... و آن چه برای آن حدّ قذف، قصاص، جزیه یا هر گونه مجازاتی تعیین شده است، اخلال در نظام زندگی سالم و امن اجتماعی ایجاد می‌کند و شدت احکام نیز برای بازدارندگی بیشتر است، نه این که مرتکب شده و سپس معترض شوند چرا جزایش سخت است؟! مثل این که می پرسند: چرا جزای زنای محصنه در اسلام این قدر سنگین است؟ خوب برای این که کسی مرتکب نگردد.

البته در همه قوانین همین هدف لحاظ می‌شود. اگر گفتند جریمه نقدی فلان جرم این مبلغ است، یا مجازات زندان، زندان انفرادی، زندان طویل المدت، زندان با اعمال شاقّه، حبس ابد، توقیف اموال، تبعید یا اعدام برای برخی از جرایم تعیین شده است، برای این است که مرتکب نگردند.

بی‌تردید همان طور که نمی‌شود قدر و اندازه‌ی کار خوب و اثر آن را در دنیا محاسبه کرد و اجر داد، قدر و اندازه‌ی گناه را نیز نمی‌شود محاسبه نمود و کیفر داد. چطور می شود زیان های وارده از یک سرقت، یک زنا یا یک قتل به قربانی، وابستگان، اطرافیان و جامعه را محاسبه کرد و چگونه می توان کسی را یک نفر، یا ده نفر یا هزاران نفر را به عمد کشته است، یا با توزیع مواد به اعتیاد کشانده است، مجازات نمود؟ آیا می‌شود هزار بار اعدام کرد؟ وقتی دادگاه حکم می دهد که فلان مجرم به خاطر کثرت جرائمش به 625 سال زندان محکوم شد، یعنی چه؟ آیا قابل اِعمال است؟

پس تمامی مجازات‌ها به دنیا و بدن تعلق دارد و جایگزین کیفر آخرت نیست. هر چند که در مواردی موجب کاهش مجازات اخروی نیز می‌گردد. و توبه بیش از مجازات دنیوی، عذاب اخروی را بر طرف می‌نماید.

آیات متعددی در قرآن کریم به جدا بودن مجازات دنیوی از مجازات اخروی تصریح نموده و تأکید می‌نماید که عذاب اخروی بسیار سخت‌تر از مجازات‌های دنیوی است. از جمله:

«إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ» (المائده، 33)

ترجمه: سزاى كسانى كه با خدا و پیامبر او (توحید، اسلام و مسلمین) مى‏جنگند و در زمین به فساد مى‏كوشند جز این نیست كه كشته شوند یا بر دار آویخته گردند یا دست و پایشان در خلاف جهت‏ یكدیگر بریده شود یا از آن سرزمین تبعید گردند، این رسوایى آنان در دنیاست و در آخرت عذابى بزرگ خواهند داشت.

البته تردیدی نیست که وعید به عذاب خداوند، نافی بخشش نیست. او ارحم الراحمین است و فرد می‌تواند با توبه عذاب آخرتی خود را بردارد و شاید یکی از علت‌های وضع مجازات‌های دنیایی متنبه شدن افراد و توبه کردن آنها برای منتهی نشدن کار آنها به عذاب‌های عظیم آخرتی است.

شاید برخی بگویند که آیه فوق مربوط به کفاری است که از یک سو هیچ اعتقادی به خدا و آخرت ندارند و از سوی دیگر اقدام به تهاجم و جنگ علیه مسلمانان نیز می‌نمایند، اما ممکن است مسلمانی مرتکب جرم شده و در دنیا مجازات گردد، او چطور؟ آیه ذیل دلالت دارد که او نیز عذابی در دنیا و عذابی در آخرت دارد و عذاب دنیوی او ما به ازای عذاب اخروی او نیست. هر چند می‌تواند موجب تخفیفش باشد:

«إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» (النور، 19)

ترجمه: كسانى كه دوست دارند كه زشتكارى در میان آنان كه ایمان آورده‏اند شیوع پیدا كند براى آنان در دنیا و آخرت عذابى پر درد خواهد بود و خدا[ست كه] مى‏داند و شما نمى‏دانید.

«وَمِنَ النَّاسِ مَن یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدًى وَ لَا كِتَابٍ مُّنِیرٍ * ثَانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَ نُذِیقُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَذَابَ الْحَرِیقِ» (الحج، 9)

ترجمه: و از [میان] مردم كسى است كه در باره خدا بدون هیچ دانش و بى‏هیچ رهنمود و كتاب روشنى به مجادله مى‏پردازد * [آن هم] از سر نخوت تا [مردم را] از راه خدا گمراه كند در این دنیا براى او رسوایى است و در روز رستاخیز او را عذاب آتش سوزان مى‏چشانیم.

بخش قرآن تبیان

منبع :ایکس شبهه