رهنمودهای اخلاقی امام در رمضان(٣)‏

روزه خالص

قلب انسان مانند آینه صاف و روشن است، و بر اثر توجه فوق‌العاده به دنیا و كثرت معاصی كدر می‏شود؛ ولی اگر انسان لااقل صوم را برای حق تعالی خالص و بی‏ریا انجام دهد (نمی‏گویم عبادات دیگر خالص نباشد، همه عبادات لازم است خالص و بی‏ریا انجام گیرد.)

این عبادت را كه اعراض از شهوات، اجتناب از لذات، و انقطاع از غیر خداست در این یك ماه بخوبی انجام دهد، شاید تفضل الهی شامل حال او شده آینه قلبش از سیاهی و كدورت زدوده گردد؛ و امید است كه او را از عالم طبیعت و لذات دنیوی منحرف و منصرف سازد؛ و آن گاه كه می‏خواهد وارد "شب قدر" شود، نورانیتهایی كه در آن شب برای اولیا و مۆمنین حاصل می‏شود به دست آورد.

و جزای چنین روزه‏ای خداست؛ چنانكه فرموده است: الصّوم لی و انا اجزی به. چیز دیگر نمی‏تواند پاداش چنین روزه‏ای باشد. جنات نعیم در مقابل روزه او بی‏ارزش بوده نمی‏تواند پاداش آن به حساب آید.

ولی اگر بنا باشد كه انسان به اسم روزه دهان را از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز كند و شبهای ماه مبارك رمضان، كه مجالس شب نشینی گرم و دایر بوده وقت و فرصت بیشتری است، با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر انجامد، چیزی عاید او نمی‏شود و اثری بر آن مترتب نمی‏گردد.

آداب مهمانی

بلكه چنین روزه‏داری آداب مجلس مهمانی حق را رعایت نكرده، حق ولی‏نعمت خود را ضایع نموده است- ولی‏نعمتی كه پیش از آفرینش انسان، همه گونه وسایل زندگی و آسایش را برای او فراهم كرده؛ اسباب تكامل را تهیه دیده است؛ انبیا را برای هدایت فرستاده؛

 كتابهای آسمانی نازل فرموده است؛ برای رسانیدن انسان به معدن عظمت و نور ابهج قدرت‏ داده؛ عقل و ادراك عنایت كرده؛ كرامتها فرموده است، و اكنون از بندگانش دعوت به عمل آورده كه به مهمانخانه او وارد شده بر خوان نعمت او بنشینند، و شكر و سپاس حضرتش را تا آنجا كه از دست و زبان آنان برمی‏آید ادا نمایند.

آیا صحیح است كه بندگان از خوان نعمت او بهره‏مند گردند، از وسایل و اسباب آسایشی كه در اختیار آنان قرار داده استفاده كنند، و با مولی و میزبان خود مخالفت ورزند و بر ضد او قیام نمایند؟ اسباب و وسایلی كه او به آنان ارزانی داشته علیه او و بر خلاف خواست او به كار برند؟

 آیا این ناسپاسی و نمك ناشناسی نیست كه انسان سر سفره مولای خویش بنشیند، و با اعمال و كردار گستاخانه و بی‏ادبانه خود نسبت به میزبان محترم كه ولینعمت او می‏باشد اهانت و جسارت كند، كارهایی را كه نزد میزبان زشت و قبیح است مرتكب گردد؟

مهمان باید لا اقل میزبان را بشناسد و به مقام او معرفت داشته باشد، و به آداب و رسوم مجلس آشنا بوده سعی كند عملی بر خلاف اخلاق و نزاكت از او سرنزند.

مهمان خداوند متعال باید به مقام خداوندی حضرت ذی الجلال عارف باشد- مقامی كه ائمه، علیهم السّلام، و انبیای بزرگ الهی همیشه دنبال معرفت بیشتر و شناخت كامل آن بوده‏اند و آرزو داشتند كه به چنین معدن نور و عظمتی دست یابند. و أنر أبصار قلوبنا بضیاء نظرها إلیك، حتّی تخرق أبصار القلوب حجب النّور فتصل إلی معدن العظمه.

ضیافة‌‌الله همان "معدن عظمت" است. خداوند تبارك و تعالی برای ورود به معدن نور و عظمت از بندگانش دعوت فرموده است، لیكن بنده اگر لایق نباشد نمی‏تواند به چنین مقام با شكوه و مجللی وارد گردد.

 خداوند تعالی بندگان را به همه خیرات و مبرّات و بسیاری از لذات معنوی و روحانی دعوت فرموده است، ولی اگر آنان برای حضور در چنین مقامات عالیه‏ای آمادگی‏ نداشته باشند، نمی‏توانند وارد آن شوند.

با آلودگی‏های روحی، رذایل اخلاقی، معاصی قلبیه و قالبیه، چه گونه می‏توان در محضر ربوبی حضور یافت و در مهمانسرای رب الارباب كه "معدن العظمة" می‏باشد وارد شد؟

لیاقت می‏خواهد؛ آمادگی لازم است. با روسیاهیها و قلبهای آلوده كه به حجابهای ظلمانی پوشیده شده است این معانی و حقایق روحانی را نمی‏توان درك كرد. باید این حجابها پاره گردد و این پرده‏های تاریك و روشنی كه بر قلبها كشیده شده و مانع وصال إلی‌الله گردیده كنار رود، تا بتوان در مجلس نورانی و با شكوه الهی وارد شد.

توجه به غیر خدا انسان را به حجابهای "ظلمانی" و "نورانی" محجوب می‏نماید. كلیه امور دنیوی اگر موجب توجه انسان به دنیا و غفلت از خداوند متعال شود، باعث حجب ظلمانی می‏شود. تمام عوالم اجسام حجابهای ظلمانی می‏باشد.

 و اگر دنیا وسیله توجه به حق و رسیدن به‌دار آخرت، كه "دار التشریف" است، باشد، حجابهای ظلمانی به حجب نورانی مبدل می‏گردد. و "كمال انقطاع" آن است كه تمام حجب ظلمانی و نورانی پاره و كنار زده شود، تا به مهمانسرای الهی كه "معدن عظمت" است بتوان وارد گردید.

 لهذا در این "مناجات" از خداوند متعال بینایی و نورانیت قلبی طلب می‏كنند، تا بتوانند حجب نورانی را دریده به معدن عظمت برسند: حتّی تخرق أبصار القلوب حجب النّور، فتصل إلی معدن العظمة.

ولی كسی كه هنوز حجابهای ظلمانی را پاره نكرده، كسی كه تمام توجه او به عالم طبیعت است و، العیاذ باللّه، منحرف عن‌الله می‏باشد، و اصولا از ماوراء دنیا و عالم روحانیت بیخبر بوده و منكوس إلی الطبیعه‏ است، و هیچ گاه در مقام [این‏] برنیامده كه خود را تهذیب كند، حركت و نیروی روحانی و معنوی در خویشتن ایجاد نماید، و پرده‏های سیاهی را كه روی قلب او سایه افكنده كنار زند، در اسفل سافلین كه آخرین حجب ظلمانیست قرار دارد: ثُمَّ رَدَدْناهُ اسْفَلَ سافلین.

در صورتی كه خداوند عالم بشر را در عالیترین مرتبه و مقام آفریده است: لَقَدْ خَلَقْنَا الانسانَ فی احْسَنِ تَقویمٍ.

كسی كه از هوای نفس پیروی می‏كند و از روزی كه خود را شناخته به غیر عالم ظلمانی طبیعت توجهی ندارد و هیچ‏گاه فكر نمی‏كند كه ممكن است غیر از این دنیای آلوده تاریك جا و منزل دیگری هم وجود داشته باشد، در حجاب ظلمانی فرو رفته، مصداق اخْلَدَ الی الارْضِ و اتَّبَعَ هواه گردیده است.

او با آن قلب آلوده به گناهی كه در پرده ظلمانی پوشیده شده و روح گرفته‏ای كه بر اثر كثرت گناه و معصیت از حق تعالی دور گشته، آن هوا پرستیها و دنیا طلبیهایی كه عقل و چشم حقیقت بین او را كور كرده است، نمی‏تواند از حجابهای ظلمانی برهد، چه رسد اینكه حجب نورانی را پاره كرده انقطاع إلی‌الله حاصل نماید.

 او خیلی معتقد باشد كه مقام اولیای خدا را منكر نشود؛ عوالم برزخ، صراط، معاد، قیامت، حساب، كتاب، بهشت و جهنم را افسانه نخواند.

 انسان بر اثر معاصی و دلبستگی به دنیا بتدریج این حقایق را منكر می‏گردد؛ مقامات اولیا را انكار می‏كند، با اینكه مقامات اولیا بیش از این چند جمله‏ای كه در دعا و مناجات وارد شده نمی‏باشد.

- معنای روزه فقط خودداری و امساك از خوردن و آشامیدن نیست؛ از معاصی هم باید خودداری كرد

- در این ماه شریف، كه به مهمانسرای الهی دعوت شده‏اید، اگر به حق تعالی معرفت پیدا نكردید یا معرفت شما زیادتر نشد، بدانید در ضیافة‌الله درست وارد نشدید و حق ضیافت را به جا نیاوردید

- خداوند تبارك و تعالی برای ورود به معدن نور و عظمت از بندگانش دعوت فرموده است، لیكن بنده اگر لایق نباشد نمی‏تواند به چنین مقام با شكوه و مجللی وارد گردد

منبع: روزنامه جمهوری اسلامی

تهیه و تنظیم: عبداله فربود، گروه حوزه علمیه تبیان