ساختمان فعل2

اهداف یادگیری:

• آشنایی با انواع فعل کمکی
• آشنایی با بن فعل

برای ساختن فعل های ماضی بعید، ماضی التزامی، ماضی نقلی، ماضی مستمر، مضارع مستمر، آینده و همه ی فعل های مجهول از فعل های خاصی استفاده می شود که به آن ها فعل کمکی می گویند.

مانند : گفته بودند، ایستاده است، دارد می نشیند، خواهی دانست، انجام شده باشد، داشت می خواند.

افعال کمکی و وندهای « نـ »، « می »، « بـ » از نظر ساختمان در فعل تغییری ایجاد نمی کند چون در همه ی فعل های ساده و مرکب وپیشوندی می آیند، بنابراین اگر فعل ساده ای این وندها و فعل کمکی را بگیرد باز هم ساده است و نوع آن تغییر نمی کند.

تمرین :

اکنون به انواع فعل کمکی در جملات زیر دقت کنید :

کاش پیغامم به دست دوستم رسیده باشد تا از حالم باخبر گردد: رسیده باشد  باشد: فعل کمکی

برای رسیدن به مقصد لحظه شماری می کردم تا این که سخن پدرم در ذهنم تکرار شد: تا دو ساعت دیگر به مقصد خواهی رسید: خواهی رسید خواهی : فعل کمکی

• طبق گزارشاتی که به دست ما رسیده است برای بهتر نمودن شرایط زیست محیطی باید از درختان و طبیعت به بهترین شکل ممکن محافظت کنیم: رسیده است است: فعل کمکی

• علی داشت به مدرسه می رفت که ناگاه در مسیر خود به کیف پولی برخورد که یک چک یک میلیارد تومانی در آن موجود بود: داشت می رفت  داشت : فعل کمکی

• او پیش از آن که به مدرسه برود دوره ی یکساله ی پیش دبستانی را گذرانده بود: گذرانده بود بود: فعل کمکی / برود: « بـ» وند

• مادرش نگرانش شده بود زیرا هیچ گاه این گونه تاخیر نداشت، او تا وسط کوچه رفت تا این که دید از انتهای کوچه دارد می آید: نگرانش شده بود فعل کمکی / « نـ » در فعل نداشت  وند / دارد می آید  دارد : فعل کمکی

بن فعل

هر فعل دو بن دارد : بن ماضی و بن مضارع

• برای به دست آوردن بن مضارع فعل های ساده یک روش ساده وجود دارد و آن این است که فعل امر مفرد را بدون « بـ » در نظر می گیریم مانند : رو، بین

• بن مضارع فعل های پیشوندی همان فعل امر مفرد است مانند: بایست، بخور، برگرد

• بن مضارع فعل های مرکب همان فعل امر مفرد بدون « بـ » است مانند: حرف بزن، مهربان باش

برای شناخت ساختمان هر فعل بن مضارع آن فعل را در نظر می گیریم مانند :

داریم می آییم  آ  فعل ساده                گذشته باشد  گذر فعل ساده

بازگشته آید بازگرد پیشوندی              بازآمده اند بازآ پیشوندی

انجام داده اند  انجام ده  مرکب            سازش کرده باشی سازش کن مرکب

• بن ماضی نیز با حذف حرف « نـ » از انتهای مصدر به دست می آید مانند: دوید « ن » ،دید«ن» ، گفت«ن»

تمرین: اکنون به افعال زیر و بن آن ها دقت کنید:

• حکومت شاه خبر درگذشت یکی از وزرایش را از طریق رادیو و روزنامه ها به اطلاع مردم رسانده بود :

 رسانده بود بن مضارع: رسان   فعل ساده ( بن ماضی: رساند)

• اگر به سخنان آقای معلم خوب گوش فرا داده باشی متوجه می شوی که موفقیت در امتحانات پایان ترم مرهون تلاش در طول ترم است : گوش فرا داده باشی فرا ده  فعل پیشوندی ( بن ماضی : فرا داد ) / متوجه می شوی متوجه شو  فعل مرکب ( بن ماضی : متوجه شد )

• اگر به اماکن تاریخی رفته باشی، آثار گذر زمان را بر روی دیواره های آن به خوبی مشاهده می کنی و در می یابی که این آثار چه قدمتی دارند: رفته باشی  رو  ساده ( بن ماضی : رفت ) / مشاهده می کنی  مشاهده کن  مرکب( بن ماضی : مشاهده می کند ) / در می یابی   دریاب   پیشوندی ( بن ماضی : در می یابد )

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاد - تنظیم: یگانه داودی