جهاد اقتصادی با کارآفرینی و خوشه‌بندی

عباس سلیمیان استادیار عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا همدان، مبحث جهاد اقتصادی را که سال جاری به آن عنوان نامگذاری شده را در مقاله‌ای با عنوان  جهاد اقتصادی به روش کارآفرینی و خوشه‌بندی صنایع مورد کنکاش قرا داده است.

خلاقیت و کارآفرینی در ادبیات معمول آن امری فردی است و افراد خلاق در دایره کارآفرینی منشاء حرکات اقتصادی سودآور و ماندگار می شوند و طبقه بندی هایی مثل کارآفرینی سازمانی جنبه ظهور غیر فردی آن است.

کارآفرینی توده‌ای

امری که امروزه در ادبیات کار و تولید در جهان مطرح است، بحث کارآفرینی توده ای است که برای سیاستگذاری توسعه‌ای اشتغال و کار باید این مفهوم را عملیاتی کرد. این مفهوم در حقیقت بهره برداری عظیم از مجموع ظرفیت های کارآفرینی فردی همه اعضا یک جامعه و حتی مردم جهان است و از همین نقطه می تواند با فلسفه جهاد اقتصادی رابطه پیدا کند. به طوری که به عنوان یک مفهوم از پیاده سازی جهاد اقتصادی به این صورت باید عمل کرد، تا در سطح تکنولوژی امروز دنیا و و به موازات آن باید به نحوی سیاست گذار کرد، تا باعث ظهور یک نوعی از پدیده کارآفرینی شد که از هویت یک فرد یا سازمان کارآفرین گذشته و به قابلیت های وی در بهره برداری از این فضای توده ای کارآفرینی توجه پیدا کرد.

پدیده کارآفرینی توده ای محصول حضور وسیع IT در زندگی انسان ها است. امروزه شبکه اجتماعی و تجاری اینترنتی به جایی رسیده است که در کنار مصرف انبوه انسان، مصرف کننده را به ایده پرداز و پیشنهاد دهنده ویژگی کالای مصرفی خود تبدیل کرده است، به گونه‌ای که دائمأ از طرف آنان به سمت تولید کنندگان سفارش های خلاقانه می رسد و تولید کننده بدون وجود سازمانی که بتواند در این سطح از تنوع و اطلاعات محصول عمل کند، قابلیت ماندگاری ندارد. این مسئله در کنار آزادی انتخاب که برای مصرف کننده وجود دارد، باعث آن می شود که یک تحقیق و توسعه R&D وسیع روی خصوصیات مشترک زیست انسان ها به عنوان یک الزام برای تولید کننده ظاهر شود. این R&D باید بتواند به صورت دینامیک به این سوال جواب بدهد که آدم ها چگونه زندگی می کنند؟ و چگونه زندگی خواهند کرد؟ و تغییرات این زندگی تحت تاثیر چه عواملی است؟.

امر یکپارچه سازی فرع بر امر کارایی آموزش ها است و این کارایی حاصل نمی‌شود مگر سفارش بر این سیستم حاکم شود و سفارش فراهم نمی شود، مگر پیشفراولان کسب وکار جریان عمومی و توده ای تقاضای تخصص را فراهم آورندو متقابلا سیستم آموزش فنی حرفه ای هم بتواند با سفارشی سازی به این سطحی از نیازرا پاسخ دهد.

ظهور چنین پیشقراولان کسب وکار در قالب یک فرد و خصیصه ها و استعدادهای یک فرد ممکن نیست، بلکه یک مجموعه حقوقی و فنی مشتمل بر تخصص ها و استعدادهای متفاوت و مکملی را می طلبد که می توان آن ها را شرکت های مشاوره و توسعه کارآفرینی نامید. خود این شرکت های مشاوره ای برای اینکه دچار مشکلات ساختاری رایج و معمول همه واحدهای کوچک نشوند، خود باید تحت یک نظام مجموعه ای و خوشه ای قرار گیرند. این مجموعه ها که می توان آنها را شبکه کارآفرینی نامید، قابلیت آن را دارندکه در یک نظام معماری شده متکی به IT و D&R خدمات وسیعی شامل ارزیابی اهلیت کارآفرین، ارزابی طرح کسب وکارکارآفرین و اصلاح و بهبود آن، آموزش کارآفرین و کارکنان مورد نیاز وی، اتصال کارآفرین به سرمایه گذار و دارندگان منابع مالی، نطارت بر کارکرد و عملکرد کارآفرین، و... فارغ از نهادهای خدماتی دولتی موجود ولی تحت سیاستگذاری ها و نظارت های هوشمند دولتی برای توسعه کار و کارآفرینی به وجود آورده و عرضه کنند.

مهمترین شرط لازم برای شکل گیری چنین شبکه ای قبول چنین تفکری و داشتن باور به فلسفه وجودی آن ها نزد سیاستگذاران اشتغال در همه سطوح اداری و اجرایی کشور و شرط کافی آن حمایت واقعی تا استقرار کامل چنین نظامی است.

خوشه‌ها برای یکپارچه‌سازی بنگاههای کوچک و متوسط

با فرض وجود باور به ایجاد شبکه کارآفرینی، قدم الزامی بعدی، بکارگیری فلسفه و ابزار خوشه های تولیدی برای توسعه اشتغال است. خوشه ها را از نظر توان و نقش فوق العاده ای که در یکپارچه سازی و مجموعه سازی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط روی تیراژ تأمین و همچنین روی تیراژ عرضه و بزرگ کردن این دو مقیاس به سمت اقتصادی بودن می توانند ایفا کنند، باید مورد توجه قرار گیرند. لذا، استراتژی حرکت به سمت تحول اقتصادی توسط پیشقراولان کسب و کار باید عمدتا در سطح خوشه ها اعمال شود و خود واحدهای مشاوره ای و توسعه کارآفرینی نیز در قالب های خوشه ای عملیاتی شوند.

یک شرط اساسی درشکل گیری خوشه ها را وجود نزدیکی جغرافیایی مطرح کرده است و توسعه آن ها را اولا منوط به وجود ریشه های اجتماعی همکاری و بعضی روابط اولیه آن ها (سرمایه اجتماعی اولیه به عنوان محمل همکاری های اولیه) و سپس شرط نزدیکی کرده است، لیکن تعریف خصیصه و قابلیت IT روی خوشه به راحتی این امکان را می دهد که پراکندگی جغرافیایی را به عنوان عنصر محدود کننده خوشه، به راحتی کنار گذاشت. در این صورت حوزه فراگیری و پوشش خوشه از یک فضای جغرافیایی خاص گذر می کند و قابلیت آن را پیدا می کند تا پوشش خود را در سطح یک منطقه یا استان و یا یک محیط همگن جمع شدنی گسترش بدهد. چنین خوشه ای می تواند به یک موتور توسعه تبدیل شود ( مدل خوشه ای که در شرکت فناوری اطلاعات زاگرس طراحی و توسعه پیدا کرد).

 از سوی دیگر اگر چه خوشه ها می توانند باعث حصول به مقیاس اقتصادی برای هر واحد عضو خوشه شوند، ولی عضویت و جذب هر واحد متجانس با هویت خوشه به آن به راحتی صورت نمی گیرد، زیرا ورود هر عصو به خوشه خود ظرفیت های خاصی می طلبد و باید آمادگی ورود به آن برای داوطلب وجود داشته باشد . این آمادگی در وحله اول به تناسب سطح تکنولوژی با سطح فرهنگ زندگی و کار به عنوان شرط لازم بستگی دارد و اگر چنین شرطی برای عضو داوطلب وجود ندارد باید شرایط آن در توسط پیشقراول کسب وکار از طریق آموزش و تربیت داوطلب فراهم شود.

به همین دلیل شرط کافی حصول به نتیجه، به وجود و قابلیت های عامل توسعه که همان پیشقراول کسب و کار است بستگی دارد، به این معنی که پیشقراول کسب و کار اولأ باید دانش و تجربه هدایت کار گروهی را داشته باشد و ثانیأ تخصص فنی و برنامه ریزی را در سطحی بالاتر از سطح فضای عمومی خوشه و نیز تک تک اعضاء، باید مسلط باشد.

وزارت جدید خود را درگیر مسایل ریز بنگاه نکند

اینجا است که وزارت کار ، تعاون و رفاه به جای حرکت های بی فایده همیشگی و سنتی وزارت کار و امور اجتماعی قبلی، که در بسیج ظرفیت های مختلف برای درگیر شدن با معضلات فرد فرد واحدهای تولیدی کوچک و متوسط هر زمان درقالب شکل و فرمی به ظاهر متفاوت با شکل و فرم قبلی صورت می گرفت، باید سنت شکنی کرده و همه توان و انرژی خود و امکانات کشوری قابل استخدام برای توسعه اشتغال را صرف تعداد معدودی عناصر و واحد های توسعه کارآفرینی نماید و در قالب یک ساختار خوشه‌ای یعنی شبکه کارآفرینی از آن ها حمایت نماید تا بتواند موج های هدایت شده تولید را با کارایی تمام راه اندازی نماید.

وزارت کار ، تعاون و رفاه به جای حرکت های بی فایده همیشگی، باید سنت شکنی کرده و همه توان و امکانات کشوری قابل استخدام را صرف واحد های توسعه کارآفرینی نماید و در قالب یک ساختار خوشه‌ای از آن ها حمایت نماید تا بتواند موج های هدایت شده تولید را راه اندازی نماید..

مشکل سرمایه نیست

در ایران مشکل سرمایه هیچ وقت نبوده و مشکل سرمایه به وجود آمده فعلی در بانک ها ناشی از تخصیص ناکارای سرمایه ناشی از تحمیل جریان توسعه تسهیلات به بانک ها بدون توجه به اهلیت متقاضی بوده است .

خوشه ایرانی باید براساس فرض قابل حصول بودن جمع منابع سرمایه ای از یک سو و توسعه رفاه اعضاء از سوی دیگر متمرکز شود و تکنولوژی را متناسب با ساختارها و ویژگی های جمعیتی فراتر از آنچه که از نگاه ساده به زندگی افراد می توان یافت به آن تزریق کرد. زیرا کافی است که یک عضو خوشه قابلیت آن را پیدا کند که سفری به اروپا داشته باشد و برداشتی از کار و زندگی آنجا بگیرد و در برگشت بلافاصله نظم خوشه را به نفع خود یا یک گروه فامیلی پیوسته به خود بر هم زند و به راحتی خود و یا گروهی را از آن خارج کند. این تزلزل در خوشه حتی در بازدید از یک نمایشگاه بین المللی صنعتی و بازرگانی که تا قبل از ادغام وزرتخانه ای به وفور در کشور ما توسط وزارت بازرگانی و فارغ از سیاست های صنعتی و هماهنگی های هدفمند با وزارت صنایع و معادن و غیره صورت می گیرد می تواند اتفاق بیفتد .

منبع:خبرگزاری اقتصادی ایران

لینک مرتبط:

به فرمایشات رهبری عمل شده است؟

جهاد اقتصادی و افق 14 سال پیش رو

بازار سکه و شعار جهاد اقتصادی

کسب روزی حلال نوعی جهاد

جهاد اقتصادی و پیشرفت بومی

جهاد اقتصادی با تکیه بر مبانی دین

ملزومات تحقق جهاد اقتصادی

آیا شرایط حاضر عادلانه است؟