چرا سرتان می‌خارد؟

خارش پوست سر معمولا به دلیل ابتلا به بیماری‏های پوستی سر، استفاده از مواد شوینده و آرایشی، رنگ مو، آلودگی و کثیف بودن پوست سر و آلوده‌شدن به شپش سر ایجاد می‏شود.

برای آشنایی با مشکل خارش سر و باورهایی که در این زمینه وجود دارد، با دکتر رامین طاهری، متخصص پوست و مو و استادیار دانشگاه علوم پزشکی سمنان گفت‏وگو کرده‌ایم.

چه عواملی باعث خارش سر می‏شوند؟

خارش پوست سر معمولا به دلیل ابتلا به بیماری‏های پوستی سر، استفاده از مواد شوینده و آرایشی، رنگ مو، آلودگی و کثیف بودن پوست سر و آلوده‌شدن به شپش سر ایجاد می‏شود.

از بین بیماری‏ها می‏توان به درماتیت سبورییک و پسوریازیس پوست سر اشاره کرد که یکی از علایم آنها خارش پوست سر است.

خارش ممکن است فقط در قسمتی از پوست سر یا در تمام آن وجود داشته باشد. استفاده نادرست از مواد شوینده، شامپوها، انواع رنگ مو و موادی که برای حالت دادن موها مصرف می‏شوند نیز ممکن است فرد را دچار حساسیت پوستی کند که در نهایت باعث خارش می‌شود. مشخصه اصلی این نوع خارش آن است که با تکرار استفاده از این مواد، خارش بیشتر می‏شود.

آیا استفاده از برخی غذاها و داروها هم می‏تواند ایجاد خارش کند؟

غذاها در ایجاد خارش سر خیلی تاثیرگذار نیستند و به همین دلیل افرادی که از این مشکل رنج می‏برند محدودیت غذایی خاصی ندارند، اما در مورد داروها این‌طور نیست.

مصرف برخی داروها می‏تواند عوارضی مانند خارش، التهاب و قرمزی نه‌تنها در پوست سر، بلکه در تمام پوست بدن ایجاد کند.

کدام یک از عواملی که ذکر کردید شیوع بیشتری دارند؟

شایع‌ترین علت خارش معمولا بیماری درماتیت سبورییک است که علایم نوع خفیف آن، شوره زدن یا چرب شدن پوست سر است و فرم شدید بیماری، خود را به‌صورت خارش، شوره و قرمزی نشان می‏دهد و گاهی حتی ممکن است صورت، ابروها و گوش‏ها را هم درگیر کند. علت شایع دیگر هم استفاده از مواد آرایشی و شامپوهاست.

شامپو باید چه خصوصیاتی داشته باشد تا با پوست سر سازگار باشد؟

هر فردی باید با توجه به نوع پوستی که دارد، از شامپوی مخصوص همان پوست استفاده کند، مثلا اگر کسی پوست خشکی داشته باشد و از شامپوی مخصوص موی چرب استفاده کند، تمام چربی محافظ پوستش به‌طور کامل از بین می‏رود و ایجاد خارش می‏کند. ولی اگر همین فرد از شامپوی مخصوص موهای خشک استفاده کند، خارش سرش از بین می‏رود.

در مورد سایر مواد آرایشی موی سر هم به همین شکل است. با قطع ماده‏ای که ایجاد خارش کرده، این مشکل از بین می‏رود.

این مشکل معمولا در چه نوع پوستی دیده می‏شود؟

خارش سر معمولا در همه نوع پوستی بین خانم‏ها و آقایان دیده می‏شود، ولی پوست‏های خشک بیشتر به آن مبتلا می‏شوند. پوست چرب به دلیل ماده چربی که دارد تا حدودی نسبت به این مشکل مقاوم‏تر است، بنابراین مواد شیمیایی، شوینده‏ها و موادی که برای حالت دادن موها استفاده می‏شوند، اثر تحریک‌کنندگی کمتری روی پوست چرب دارند، اما همین مواد در پوست‏های خشک و به‌خصوص در نیمه دوم سال که رطوبت هوا کمتر می‏شود، تحریک‌کننده‏تر هستند.

خارش همیشه به‌تنهایی دیده می‏شود یا ممکن است با علایم دیگری نیز همراه باشد؟

ابتدا بیمار فقط دچار خارش می‌شود، اما پس از مدتی ممکن است با قرمزی و پوسته‏ریزی یا شوره همراه باشد و گاهی حتی می‏تواند پشت گوش‏ها و گردن را هم درگیر کند.

اگر فردی در خانواده به این مشکل مبتلا باشد، می‏تواند سایر اعضا را هم مبتلا کند؟

مواردی که ذکر کردم هیچ‌کدام از شخصی به شخص دیگر واگیردار نیستند. فقط یک نوع خارش سر خیلی خاص و شدید داریم که به‌دلیل آلودگی به شپش است و به شدت واگیردار است و می‏تواند تمام اعضای خانواده را مبتلا کند.

شپش سر در کودکانی که به مهدکودک و مدرسه می‏روند زیاد دیده می‏شود و می‏تواند به‌راحتی سایر اعضای خانواده را آلوده کند.

برخی افراد از خارش سر قبل از حمام و برخی بعد از حمام شکایت می‏کنند. این دو گروه چه تفاوتی با هم دارند؟

خارش سر قبل و بعد از حمام، با توجه به نوع موها متفاوت است. این مشکل در افرادی که پوست خشکی دارند، با شستن بیش از حد موها و حمام رفتن مکرر بدتر می‏شود. افرادی که پوست چرب دارند زمانی از خارش سر شکایت می‏کنند که دیر‌به‌دیر حمام می‏روند.

یکی از سوالاتی که ما از مراجعان‌مان می‏پرسیم این است که وقتی سرشان را می‏شویند، خارش بهتر می‏شود یا بدتر. پاسخ به این سوال نشان‌دهنده نوع بیماری است.

نظرتان در مورد استفاده از قر‏قروت برای بهبود خارش سر چیست؟

قره‌قروت باقیمانده آب جوشیده‌شده کشک است که از پوست سر جذب نمی‏شود. به هیچ‏وجه خاصیت ضدعفونی‌کنندگی ندارد. اتفاقا چون حالت چسبنده دارد به موها می‏چسبد و برای پاک کردن آن احتیاج به ماساژ زیاد و آب فراوان است که همین ماساژها ممکن است باعث ریزش بیشتر موها شود.

خوب کار نکردن کبد چطور؟ آیا می‏تواند باعث ایجاد خارش در سر شود؟

یکی از علایم چندگانه اشکال در کارکرد کبد ممکن است خارش پوست سر باشد، ولی کسی که به این دلیل دچار خارش پوست است، معمولا علایم دیگری مانند زردی پوست و چشم، تغییر رنگ ادرار و مدفوع و ... نیز دارد.

اگر فقط مشکل خارش سر وجود داشته باشد، اشکال در کار کبد می‏تواند به‌عنوان تشخیص‏های بعدی مطرح شود.

آیا این باور درست است که « اگر سرت خارش دارد، یعنی اینکه رنگ می‏خواهد»؟

نه! این باور به‌هیچ‏وجه پایه و اساس علمی ندارد، حتی رنگ‌کردن در برخی افراد، باعث ایجاد خارش و پوسته‏ریزی می‏شود و اگر این کار تکرار شود و ادامه‏دار باشد، خارش بدتر خواهد شد. به این افراد توصیه می‏کنم مقدار رنگ یا دفعه‌های رنگ کردن موهایشان را کمتر کنند.

این درست است که خارش سر در معتادان به دلیل موادی که استفاده می‏کنند زیادتر دیده می‏شود؟

بله! مواد شبه تریاکی که به‌صورت سوء‌مصرف در معتادان دیده می‏شود، می‏تواند در پوست بدن و سر ایجاد خارش کند.

برای درمان خارش سر چه باید کرد؟ آیا حتما باید به پزشک مراجعه کرد، یا درمان‌های خانگی هم وجود دارد؟

خارش سر درمان خانگی مهمی ندارد. ما با توجه به نوع پوستی که فرد دارد توصیه‏هایی به او می‏کنیم؛ مثلا افراد با پوست خشک باید کمتر موهایشان را بشویند و از شامپوهای ملایم استفاده کنند.

اگر پوست چرب است و مختصری شوره دارد، باید شستشوی پوست کمی بیشتر باشد. در این صورت بیماری تخفیف می‌یابد و علایم کمتر می‏شود.

اما کسی که به‌طور مداوم دچار خارش سر است، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک باید علت را بررسی کند و بر اساس آن درمان درستی انجام دهد، زیرا هر کدام از علت‏ها درمان خاص خود را دارد.

اگر کسی در چنین مواقعی برای درمان به پزشک مراجعه نکند ممکن است در اثر خاراندن زیاد پوست، آن را زخمی کند و عفونت‏های میکروبی مانند زردزخم هم به مشکل اضافه شود و آن را بدتر کند.

بخش سلامت تبیان