مهندسي بافت (قسمت سوم)

در قسمت¬ اول از اين مجموعه خوانديد که براي پرورش يک بافت در محيط آزمايشگاه به اجزايي نياز داريم تا فضاي طبيعي آن بافت را شبيه سازي کنيم. در قسمت دوم نيز به استراتژي¬ها و رويکردهاي توليد بافت و عواملي که بايد کنترل شود تا شرايط مطلوب براي...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مهندسي بافت (قسمت سوم)


در قسمت اول از اين مجموعه خوانديد که براي پرورش يک بافت در محيط آزمايشگاه به اجزايي نياز داريم تا فضاي طبيعي آن بافت را شبيه سازي کنيم. در قسمت دوم نيز به استراتژي ها و رويکردهاي توليد بافت و عواملي که بايد کنترل شود تا شرايط مطلوب براي پرورش بافت فراهم شود اشاره شد. در اين قسمت به معرفي اجز، نقش هر يک  و جزئيات کنترل کننده ي آنها مي پردازيم.

اجزاي اصلي مهندسي بافت

 

اجزاي اصلي مهندسي بافت عبارتند از:

Cell (سلول)

سلول ها به دليل اهميت فراوان، هميشه به عنوان اولين جزء در مهندسي بافت مطرح مي باشند زيرا سازنده بخش زنده بافت هستند و همچنين وظيفه انجام عملکردهاي خاص و رفع نيازهاي بافت بر عهده اين بخش مي باشد.

Scaffold (داربست)

اسکافولدها ها داراي نقش اساسي هستند. علت نيازمندي به داربست اين است که اين بخش ها نقش ماتريکس خارجي سلولي را ايفا مي نمايند. هرچقدر داربست ساخته شده بيشتر مشابه ماتريکس خارج سلولي باشد، آن داربست باعث شکل گيري درست بافت مورد نظر مي شود. براي مثال در نقايص غضروف و استخوان، اسکافولدي مناسب است که بتواند بافت هاي مورد نظر را به مناسب ترين شکل خود ايجاد نمايد. به علت اهميت فراوان اين جز، امروزه بحث ساختار سه بعدي داربست ها بسيار مهم مي باشد و طراحي آن توسط رايانه و نرم افزاهاي مخصوص صورت مي پذيرد. به علت اهميت اين موضوع در بخش بعدي مفصلاً  به آن پرداخته خواهد شد.

 

در هر حال اسکافولدها بايد داراي سه خصلت اصلي باشند

1. حتما بايد زيست سازگار باشند و مورد قبول بدن واقع شوند.

2.  در بدن قابل تجزيه باشند.

3. محصولات حاصل از اين تجزيه نيز سمي نباشند.

 Cell Signaling (پيام رساني سلولي)

بخش Cell Signaling نيز بخش مهمي است. پيام هاي سلولي داراي تقسيم بندي هاي مختلف هستند.

يک سري از پيام ها، مکانيکال (مکانيکي) مي باشند که نقش آنها ايجاد تنش هاي مورد نياز بين سلول و اسکافولد و يا سلول و سلول است تا عمل تمايز صورت گيرد.

يک سري از سيگنال ها بايومولوکولار مي باشند. البته سيگنال هاي بيوشيميايي هم وجود دارد. اصلي ترن اجزايي که اين سيگنال ها را برقرار مي نمايند همان فاکتورهاي رشد و سايتوکاين ها و... مي باشند.

همانطور که دي قسمت پيش نيز گفته شد پيام رساني و کنترل آن از طريق بيوراکتور درگير در پرورش بافت اعمال مي شود.

سلول در مهندسي بافت (Cell in TE)

در مهندسي بافت از چه سلول هايي بايد استفاده شود؟ و اين سلول ها چگونه انتخاب مي شوند؟

اول بايد بدانيم به چه نوع سلولي نيازمند مي باشيم. اين مطلب بسيار مهم است و حتماً براي هر بافتي بايد سلول مناسب آن بافت را مورد استفاده قرار داد. مثلاَ براي بافت هايي که داراي نقش تحمل بار (Load bearing) مي باشند و بار زيادي روي آنها تحميل مي شود، بايد حتماَ از بن ياخته ها استفاده نماييم که پس از ايجاد شرايط تمايز، حتماَ به همان رده سلولي مورد نظر متمايز شوند و ثانياً اين سلول بايد بتواند ماتريکس سلولي مورد نظر براي بافت استخوان را بسازد. اين کار با کمک حمايت هاي اسکافولد انجام مي شود.

 

منابع سلولي (Cell Sources)

 

منابع سلول ها به 4 دسته اصلي تقسيم مي شوند:

از حيوانات (xenograft)

سلول هايي که از حيوانات اخذ مي شوند (Xenograft) ناميده مي شوند. در اين حالت داراي بيشترين پس زدن پيوند مي باشيم زيرا اين سلول ها تحريک کننده سيستم ايمني هستند و در هنگام بکارگيري اين سلول ها دائماَ بايد از مواد  سرکوب کننده سيستم ايمني (Immunosuppression) استفاده نماييم. مشکل ديگر اين است که پذيرش يک سلول حيواني در بدن يک انسان از نظر بسياري از افراد نمي تواند خوشايند باشد.

 از يک انسان ديگر(allograft)

سلول هايي هستند که از يک انسان ديگر اخذ مي شوند. اين حالت از حالت قبل بهتر مي باشد. اما باز هم مشکل رد پيوند و تحريک سيستم ايمني وجود دارد.

" From self  " autograft

در اين حالت سلول ها ااز خود فرد گفته مي شوند. اين حالت بهترين و معقولانه ترين روش مي باشد. مشکل تحريک سيستم ايمني و رد پيوند نيزوجود ندارد. اما فقط داراي مشکل محدود بودن منبع (limited source) است، زيرا ممکن است خود بافتي که دچار آسيب شده است فاقد سلول هايي با کارکرد مناسب جهت استفاده باشد.

سلول هاي مهندسي ژنتيک شده (Genetically engineered cell)

اين سلول ها به کمک مهندسي ژنتيک ايجاد شده اند. اين حالت پرکاربردترين نوع آن مي باشد. به کمک اين روش نوعي عملکرد خاص روي سلول ايجاد مي شوند تا فرآيند مهندسي بافت بهبود داده شود.

در مورد سلول autograft اين ها نيز داراي انواع مختلف مي باشند.

نوع اول: سلول هايي که تخصص يافته هستند را استخراج مي نماييم مثلاً از بافت غضروفي کندروسيت ها را استخراج مي نماييم.

نوع دوم: از Stem Cell يا سلول هاي بنيادي استفاده مي کنيم. اين سلول ها دو نوع مي باشند سلول بنيادي بالغ و سلول بنيادي جنيني که داراي انواع حالت اهيي همه توان، پرتوان، چند توان و تک توان هستند.

 

 

سمانه سادات عنايتي

بخش دانش و زندگي تبيان


منابع:

Humphrey JD. Stress, strain, and mechanotransduction in cells. J Biomech Eng 2001;123:638 – 41.

 Langer R, Vacanti JP. Tissue engineering. Science 1993;260:920 – 6.

 Vacanti JP, Langer R. Tissue engineering: the design and fabrication of living replacement devices for surgical reconstruction and transplantation. Lancet 1999;354:S132

مطالب مرتبط مجموعه :
آخرین مطالب سایت