آموزش فصاحت در سخنراني (4)

حتما شما هم بارها و بارها وصف برخي کلمات را شنيده‌ايد که از زبان برخي سخنرانان خارج شده که انسان به محض شنيدن، نوعي انزجار در وجودش حاصل مي‌شود و نسبت به سخنران، بد بين مي‌شود. گاهي هم در حد بدبيني نيست، بلکه جايگاه سخنران، در ذهن انسان بسيار پايين آمده و از اثر سخنش کاسته مي‌شود.

همانطور که استفاده از لغات فصيح و زيبا، به سخنراني شما جذابيت مي دهد، به همان اندازه، يک واژه زشت، مي‌تواند جايگاه فعلي شما را تا حد بسيار زيادي تنزل دهد.

متكلم فصيح بايد مراقبت كند كه در كرسى خطابه، سخنانش به لغات زشت و الفاظ قبيح آلوده نگردد و كلماتى كه بر خلاف ادب است، به زبان نياورد. چه، زشتگويى در شنوندگان اثر بد مى‏گذارد و گاهى آنان را از گوينده سخن منزجر مى‏نمايد. سخنران، هر قدر فصيح باشد، با گفتن كلمات ركيك و خلاف ادب، قدر و منزلت اجتماعى‏اش كاهش مى‏يابد و افراد وزين او را ترك مى‏گويند. على (عليه السلام) در اين باره فرموده است:

اياك و ما يستهجن من الكلام فانه يحبس عليك اللئام و ينفر عنك الكرام.(1)

از سخنان قبيح و مستهجن پرهيز نما، كه زشتگويى، فرومايگان را در اطرافت نگاه مى‏دارد و عناصر شريف و بزرگوار را از گردت پراكنده مى‏سازد.

آثار سوء و نتايج بدى كه از سخنان زشت عايد سخنران مى‏گردد، منحصر به شنوندگان حاضر در مجلس نيست، بلكه اينان پراكنده مى‏شوند و آن چه در مجلس نيست، بلكه اينان پراكنده مى‏شوند و آن چه در مجلس گذشته است، با دگران در ميان مى‏گذارند و آنان نيز نسبت به گوينده بدبين مى‏شوند. خلاصه، به هر نسبت كه سخنان زشت سخنور بخش مى‏گردد، به همان نسبت، بر ضرر وى مى‏افزايد و بيش از پيش مورد انزجار مردم واقع مى‏شود.

عن على (عليه السلام) قال: عجبت لمن يتكلم فيما ان حكى عنه ضره و ان لم يحك عنه لم ينفعه.(2)

على (عليه السلام) فرموده است: عجب دارم از كسى كه در چيزى سخن مى‏گويد، كه اگر از وى حكايت كنند، زبان مى‏برد و اگر نقل نكنند، نفعى عايدش نمى‏گردد.

بنابر اين، اگر در مواردى ضرورت ايجاد كند كه خطيب اسلامى، در خلال بحث خود، به منظور پاره‏اى از احكام الهى، پيرامون روابط جنسى غير مشروع يا روابط جنسى غير طبيعى سخن بگويد و به مستمعين تذكراتى بدهد، بايد از كلماتى هم مانند: عمل منافى با عفت، آميزش‏هاى غير قانونى، روابط غير مشروع، انحراف جنسى، و ديگر الفاظى نظاير اين‏ها استفاده كند و زبان را به الفاظ زشت و كلمات قبيح نيالايد.

متكلم فصيحى كه مردم از شر زبانش در خوف و هراس‏اند. از او، بر عرض و شرف خود ايمنى ندارند، به مراتب بدتر از سخنرانى است كه زشت مى‏گويد و كلمات قبيح به زبان مى‏آورد.

زيان و ضرر زشت گويى، عايد گوينده آن مى‏شود و زشتگو، خود از آن آسيب مى‏بيند و به فرموده على (عليه السلام)، فرومايگان را در اطراف خود نگه مى‏دارد و عناصر شريف و بزرگوار را از گرد خود پراكنده مى‏سازد، ولى شر كسى كه مردم از زبان او خائف‏اند، دامن گير آنان مى‏شود.

عن النبى صلى الله عليه و آله قال: يا على من خاف الناس من لسانه فهو من اهل النار.(3)

از رسول اكرم صلى الله على و آله روايت شده كه فرمود: اى على، كسى كه مردم از زبانش بترسند، او اهل ذوزخ است.

سخنرانى كه بد زبان است و مردم از شر سخنان او خائف‏اند، براى آن كه دچار هتك و اهانت نشوند و عرض و شرفشان در معرض خطر قرار نگيرد، از وى احترام مى‏كنند، دستورش را اجرا مى‏نمايند، و مورد تكريمش قرار مى‏دهند. چنين اطاعت و تكريمى، نه فقط ارزش انسانى و اسلامى ندارد، بلكه موجب عذاب الهى است و به هر نسبتى كه بيشتر احترامش كنند، عذابش بيشتر خواهد بود.

عن النبى صلى الله و آله قال: ويل لمن تزكيه الناس مخافه شره ويل لمن اطيع، مخافه جوره ويل لمن اكرم مخافه شره.(4)

رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) فرموده است: واى بر آن كسى كه مردم از ترس شرش، او را به خوبى ياد مى‏كنند. واى بر آن كسى كه مردم از ترس جور و ستمش، از وى اطاعت مى‏نمايند. واى بر آن كسى كه مردم از خوف شر او، احترامش مى‏كنند.

و عنه صلى الله عليه و آله شر الناس عند الله يوم القيامه الذين يكرمون اتقاء شرهم.(5)

و نيز فرموده است: بدترين مردم نزد خداوند، در قيامت، كسانى هستند كه مردم براى مصون ماندن از شر آنان، احترامشان مى‏كنند.

فصاحت كلام و طلاقت زبان، از جهت آثار بد و عوارض ناروايى كه مى‏تواند به بار آورد، آن قدر خطرناك است كه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم)، ضمن حديثى، چنين فرموده است:

اما انه يعط احد فى دنياه شيئاً هو اضر له فى آخرته من طلاقه لسانه.(6)

به هيچ كس در دنيا چيزى عطا نشده است، كه براى آخرت وى زيان بار تر از طلاقت زبانش باشد.

منابع:

1. غررالحكم، ص 156.

2- غررالحكم، ص 497.

3- بحار، ج 74، ص 46.

4- مجموعه ورام، ج 2، ص 115.

5- ميزان الحكمه، ج 5، ص 37.

6- بحار، ج 22، ص 86.

7. سخن و سخنوري - محمد تقي فلسفي

تهيه و فرآوري: محمد حسين امين - گروه حوزه علميه تبيان