در ستايش پايبندي به اصول اخلاقي

تهمينه ميلاني در اين فيلم تلاش کرده از زاويه نگاه خود و با توجه به چارچوب‌هاي اخلاقي که دارد به مشکلات جوانان در جامعه بپردازد و به خانواده‌ها درباره بحران‌هاي اخلاقي موجود هشدار بدهد.

 فيلمنامه "يکي از ما دو نفر" را چه زماني نوشتيد؟ بعد از "سوپر استار"؟ يا قصه مربوط به سال‌ها پيش است اما شرايط توليد آن پارسال فراهم شد؟

- تهمينه ميلاني: با ارتباط خوبي که با جوانان دارم و درد و دل‌ها و صحبت‌هايي که با آنها داشتم به اين نتيجه رسيدم که در سال‌هاي اخير ارتباط  جوانان دچار مشکلات مختلف شده است. محدوديت‌هايي که داشته‌ايم باعث شده ارتباط‌ها بيشتر خانگي شود، اين نوع ارتباط‌ها مشکلات و دردسرهايي به همراه دارد که نتايجش را اين روزها مي‌توانيم ببنيم.

مانيا (سمانه پاکدل) در فيلم به سارا (السا فيروزآذر) مي‌گويد چرا نبايد به خانه بابک که امن است، نرود. مانيا نمونه‌اي از اين جوان‌ها است. اين نوع روابط براي ازدواج نيست و فقط براي بعضي جوان‌‌ها جنبه وقت پر کردن و سرگرمي دارد. ارتباط خلاق با جوانان به اين منجر شد تا فيلمنامه‌اي بنويسم که به اصول زندگي بپردازد. به نظر من فارغ از اينکه در چه سيستمي زندگي مي کنيم و شرايط حاکم در جامعه ما چيست، هر يک از ما بايد اصولي براي زندگي داشته باشيم و اصول خاصي مطابق با طبيعت خودمان براي حفظ روح و جسممان انتخاب کنيم.

* گفتيد اصول برايتان مهم است، اين اصول شامل چه مواردي است؟ سارا دختري تحصيل کرده و اجتماعي است که سعي مي‌کند به قواعد دنياي خودش پايبند باشد.

- نام "يکي از ما دو نفر" اشاره‌اي است به اينکه شما يا متعلق به تفکري هستيد که سارا دارد يا دلبسته به نظر بابک (بهرام رادان) شيوه زندگي اين دو نفر کاملاً‌ متفاوت است.

* فيلم درباره موضوعي است که در سينماي ايران کمتر درباره‌اش صحبت مي‌شود، زمان ساخت "يکي از ما دو نفر" گرفتار مميزي نشديد؟

- فيلمنامه کنترل شد، موضوع حساس بود و با وجود کنترل‌هاي انجام گرفته،  من هنوز آن را دوست دارم چون پيام را به مخاطب مي‌رساند. البته بسياري از نکات فقط در حد ديالوگ در فيلم مطرح مي‌شود اما مخاطب به سادگي آن را در مي يابد.

* نوع رفتار بابک نسبت به سارا جالب است. اين بازي را بابک به راه انداخته و آشکارا سارا را دعوت مي‌کند وارد بازي شود.

- متاسفانه رک بودن و صريح بودني که ما در بابک مي‌بينيم، در جامعه مد شده است. بابک صراحتاً به سارا مي‌گويد مي‌خواهم فريبت بدهم و از اين صراحت به عنوان روشي براي جذب او استفاده مي کند. البته در نهايت تيرش به سنگ مي‌خورد، چرا که سارا شباهتي به دختراني که پيش از اين بابک مي‌شناخته ندارد، تا جايي که حتي بابک در صحنه آخر ارتباطشان همچنان فکر مي‌کند سارا با او بازي مي‌کند. تماشاگر مي‌داند اينطور نيست و رفتار سارا صادقانه و براساس اصولي است که با آن زندگي مي‌کند.

* روابط زن‌ها و مردها هميشه از موضوع‌هاي مورد علاقه شما بوده.

- بله، ريشه بسياري از مشکلات خانوادگي و اجتماعي ما در مسايلي است که در رابطه زن‌ها و مردها وجود دارد. در هر رابطه‌اي اگرچه دو طرف سهم دارند اما زنان لطمه بيشتري مي‌بينند. زن‌ در جامعه ما قضاوت مي‌شود و طبعاً صدمه بيشتري مي‌بيند.

* قهرمان "يکي از ما دو نفر" هم سارا است نه بابک.

- نه. هم سارا و هم بابک شخصيت‌هاي اصلي داستان هستند، اما بي آنکه قصد محکوم کردن بابک را داشته باشيم، با نمايشي از ارتباط اين دو، فضاي موجود در جامعه را به شما نشان مي‌دهم. مهرداد و مانيا هم در قصه بسيار مهم هستند و در نمايش اين روابط اجتماعي در جامعه بسيار موثرند.

* يکي از مايه‌هاي فيلم مثل بيشتر آثار شما تقابل سنت و مدرنيته است. چالش اساسي در فيلم تضادي است که بين انديشه‌هاي سنتي و مدرن وجود دارد.

- جامعه ما، جامعه‌اي نيمه مدرن است که سال‌ها است بين سنت و مدرنيته حرکت پاندولي دارد. مديران فرهنگي ما غالباً نگاه سنتي دارند، اين چالش‌ها را بيشتر مي‌کند. بعضي از مشکلاتي که ما داريم به همين چالش‌ها بر مي‌گردد.

* ارتباط بين پدر سارا (همايون ارشادي) و سارا خيلي تعيين کننده است، پدر حامي معنوي سارا است.

- حضور پدر به سارا دلگرمي مي‌دهد، بدون اينکه دخالت مستقيمي در روابط دختر داشته باشد. پدر به دختر اعتماد و اطمينان دارد. رابطه پدر و دختر بر عاطفه و اعتماد استوار است.

* شخصيت بابک را کاملاً منفي ديديد، چرا؟

- بابک منفي نيست، او را کاملاً ‌انساني ديدم بابک جواني تحصيل کرده، مهندسي موفق، خوش ظاهر و آراسته و آداب‌دان است. او شخصيت منفي فيلم نيست، شخصيت قابل نقد قصه است. مانند مانيا که در جستجوي خانه‌اي امن به سادگي به دام مي‌افتد، در واقع ، باور و فکر بابک با سارا تفاوت دارد، او با مستخدم و همکارانش رابطه خوبي دارد، اما متعلق به دنياي سارا نيست. بنابراين او داراي خصايل بسيار خوبي است اما در کنار آن نگاه ويژه‌اي به زنان جوان پيرامونش دارد که قابل نقد است.

* انتخاب بهرام رادان براي نقش بابک درست بوده، او خوب توانسته با نقش همراه شود.

- بله، بهرام رادان کاملاً گزينه مناسب براي نقش بابک بود.

* سارا خيلي ساده و معصوم است.

- سارا به دليل مرگ مادرش سياهپوش است. من عمداً او را سياهپوش و با صورتي بدون آرايش به تصوير کشيدم تا به تماشاگر بگويم آنچه سارا را جذاب مي کند، رنگ و لعاب ظاهري او نيست، بلکه خصايل انساني و اخلاقيات و اصول او است که با بازي ظريف السا اين امر ممکن شد.

* مثل همه زن‌هاي فيلم‌هاي شما قوي و با اعتماد به نفس است.

- نه، همه زن‌هاي فيلم من اعتماد به نفس او را ندارند. سارا قوي‌تر از ديگران است. او با سادگي و عمق خود به صراحت عقايدش را بيان مي‌کند ، حتي اگر به نفعش نباشد. پا روي احساسش مي‌گذارد، چرا که اصول اعتقادي خودش را در خطر مي‌بيند.با مشکلات با آنکه گاه غرورش خرد مي‌شود مقابله مي‌کند. انسان لجبازي نيست و هر کجا احساس مي‌کند شخص مقابلش قصد صدمه به او دارد، همانند نامزدش و بابک از کنار آنها مي‌گذرد و مقابله نمي‌کند.

*به دانيال عبادي چطور رسيديد؟

- مهرداد (دانيال عبادي) از کودکي با سارا بزرگ شده و رابطه‌اي برادرانه با او دارد. مهرداد ظاهر جذابي دارد اما معصوم و مهربان است. براي بازي در اين نقش، شخص مورد نظر بايد داراي ظاهري مناسب مي‌بود تا مورد حسادت بابک قرار گيرد. من براي اين نقش بازيگران مختلفي را ملاقات کردم چرا که روي اين نقش بسيار حساس بودم و خوشحالم که به عبادي رسيدم.

*سارا شبيه جواني شما است؟

- نه ... قصه زندگي من و سختي‌ها و مشکلاتي که پشت سر گذاشته‌ام و پيش رو دارم بسيار دراماتيک‌تر از اين قصه‌هاست. اما مي‌توانم بگويم فيلم "يکي از ما دو نفر" بيشتر به من نزديک است تا ساير فيلم‌هايم. مثلاً در "تسويه حساب"، من نقل زندگي زنان بزهکار را مي کنم و يا در "سوپراستار" فردي شباهتي به من ندارد، اما کافيست که زن باشيد، به سادگي مي توانيد با سارا هم ذات پنداري بکنيد. شخصاً اصولگرا هستم و رابطه خوبي هم با همکاران مردم دارم و پدرم هم دوست بسيار صميمي من است، اما شباهتي به سارا ندارم.

* مثل همه زن‌هاي فيلم‌هاي شما، سارا قوي است و با وجود علاقه‌اي که به بابک دارد مقابل خواسته قبلي‌اش مي‌ايستد.

- بله، شايد به نوعي سارا قويترين زني است که من در فيلم‌هايم به تصوير کشيده‌ام، قدرت او در روراستي و صداقت اوست. همانطور که گفتم خشم و لجبازي يا تلافي در شخصيت او وجود ندارد.

* از ابتدا به اين پايان فکر مي‌کرديد؟ اينکه بابک به دنبال سارا برود؟

- پايان بندي اين فيلم خيلي مهم بود و ما در مشورت گروهي به گزينه‌هاي متعددي رسيديم و با سه روانشناس که فيلمنامه را خوانده بودند بحث کردم و نظر آنها را هم گرفتم. آقاي دکتر فربد فدايي از ايران و آقاي دکتر هولاکويي و خانم دکتر نوربخش. جالب اينجاست که  پسران جوان گروه دوست داشتند در فيلم به بابک فرصت دوباره داده شود و سارا ديالوگ "چه توهمي" را نگويد و فقط بگذارد برود ... اين ديالوگ خيلي کليدي بود، جايي که بابک به سارا مي‌گويد من را دوست داشتي، هنوز هم داري و سارا مي‌‌گويد چه توهمي! اين ديالوگ نشان مي‌دهد سارا هنوز بر سر اصول خود است. در نهايت به اين نتيجه رسيديم که سارا اين ديالوگ را بگويد، چرا که سارا احساس مي‌کند بابک تغيير مهمي در اصول و عقايد خود نداده است.

* به بازيگر اجازه مي‌دهيد بداهه گويي کند؟

- نه، فيلمنامه با دقت کامل نوشته مي‌شود و پيش از فيلمبرداري درباره جزئيات آن صحبت مي‌کنيم و نظر گروه را در جمع مطرح مي‌کنيم و بعد از آن فيلمنامه بايد طبق آخرين توافق‌ها اجرا شود. من براي نوشتن فيلمنامه با کارشناسان صحبت مي‌کنم و معمولاً ديالوگ اضافه يا حرکت زائد در فيلم نامه وجود ندارد و جزئيات از قبل فکر شده است.

* پيشنهادهاي بازيگرها قبل از فيلمبرداري را مي‌پذيريد؟

- اگر در راستاي فيلمنامه و نگاهم باشد حتماً. زمان فيلمبرداري هم ممکن است حسي يا حرکتي از طرف بازيگر پيشنهاد شود که اگر در جهت قصه باشد مي‌پذيرم.

* معمولاً در فيلم‌هايتان با بازيگر حرفه‌اي و ستاره‌ها کار مي‌کنيد.

- اگر بازيگر حرفه‌اي مناسب نقش پيدا کنم قطعاً اين کار را مي‌کنم. اصولاً به سينماي پر مخاطب عقيده داريم و مايل هستيم فيلم ما را تعداد بيشتري ببينند. طبعاً براي اينکه فيلم بيننده بيشتري داشته باشد به عوامل مختلف فکر مي‌کنم. مثلاً اين طور به ماجرا نگاه مي‌کنم که من تعدادي مخاطب دارم که آثارم را دنبال مي‌کنند و براي ديدن فيلم‌هايم به سينما مي‌آيند. در کنار اين عده، فيلمنامه، جذابيت‌هاي بصري فيلم، موضوع و ترکيب بازيگران هم مي‌تواند به فروش و ديده شدن فيلم کمک کند. براي نقش بابک مي‌توانستم سراغ بازيگرهاي ديگر بروم، با اغلب بازيگران همسن و سالن آقاي بهرام رادان هم پيشتر کار کرده بودم اما زماني که فيلمنامه تمام شد به همسرم گفتم اين نقش را بهرام رادان مي تواند خوب ارائه دهد.

* درباره نقش سارا هم به السا فيروزآذر فکر مي کرديد؟

- مطمئن بودم بازيگري بهتر از او براي اين نقش وجود ندارد و ترکيب بهرام رادان و السا فيروزآذر براي فيلم مناسب است. به ويژه فيزيک و صورت السا و اينکه او خودش يک آرشيتکت است در اين انتخاب موثر بود.

* پيام صالحي براي اولين بار در "يکي از ما دو نفر" بازيگري سينما را تجربه کرده، چرا او را انتخاب کرديد؟

- قصه انتخاب پيام صالحي کمي متفاوت است. با شناختي شخصي که از او دارم  پيام بازيگر خوبي در سينما مي شود و نقشي که در "يکي از ما دو نفر" بازي کرد، آزمايشي بود تا در فيلم‌هاي ديگرم نقش هاي پررنگ‌تري بازي کند.

* آنا نعمتي نقشي مهم در فيلم دارد. تنها دوست و همکار سارا است که به او کمک مي‌کند در حرفه‌اش موفق باشد.

- با اين نقش مي‌خواستم تصوير کليشه‌اي از همکاران زن را بشکنم، تصور عمومي اين است که همکاران زن به هم حسادت مي‌کنند اما نقشي که آنا نعمتي بازي مي‌کند نقطه مقابل اين تصور است. در محيط کاري که شخصاً تجربه کرده ام  مردهايي هم وجود داشتند که مانع از بروز خلاقيتهاي من مي شدند ، چه در سينما و چه در معماري. و چون بيشتر همکاران من مرد بودند، اين موضوع در ذهنم بسيار پر رنگ بود و اين را در فيلم آورده‌ام. آنا نعمتي به تصويري که از يک مهندس شيک پوش و مدرن داشتم، نزديک بود.

* به طراحي صحنه و لباس علاقه داريد و در فيلم‌هايتان به اين عنصر توجه مي‌کنيد. در "يکي از ما دو نفر" معماري که رشته تخصصي شما است کاملاً نقش پررنگ دارد.

- البته نقش معماري پررنگ‌تر بود، اما سازمان ميراث فرهنگي با ما همکاري نکرد. امکاناتي که در فيلم هست خودمان تهيه کرديم. ما زيباترين کاروانسراي ممکن را انتخاب کرديم که در اطراف خيابان مولوي است. صاحب اين کاروانسرا با خواندن فيلمنامه اجازه فيلمبرداري به ما داد و به عنوان بخش خصوصي با من همکاري کرد، اما ميراث فرهنگي علاقه‌اي به همکاري نشان نداد و به وعده‌ها عمل نکرد. ايده و هدفي که از نشان دادن معماري و اشاره به ريشه‌هاي سنتي‌مان داشتيم با اين شرايط محقق نشد. سارا اشاره مي کند که دستاوردهاي سنت و مدرنيته با هم مخالف نيستند، ما بايد از ريشه‌هاي سنتي‌مان ايده بگيريم اما از گذشته فراتر برويم.

* فيلم‌هاي شما در سال‌هاي اخير خارج از کشور اکران شده و تماشاگران قابل توجهي داشته‌،‌ ارتباط با ايرانيان خارج از کشور برايتان مهم است؟

من شناخت زيادي از اکران فيلم در خارج از کشور پيش از ازدواجم نداشتم. همسرم آقاي نيک بين به دليل آنکه 23 سال در امريکا زندگي کرده بود ، اين پيشنهاد را مطرح کرد و ما براي اولين بار فيلم "دو زن" را در يک سينما به اکران عمومي گذاشتيم که بسيار موفق بود، بنابراين بعد از آن هر دو سال يک بار يک فيلم از من بر روي پرده‌هاي سينما به ويژه ايالت کاليفرنيا مي رود . ارتباط ما به قدري قوي شده که مخاطبان ما هر سال منتظر ديدن فيلمي از گروه ما هستند. البته اين تلاش سود زيادي براي ما ندارد اما ارتباط با گروهي که دور از سرزمين مادري هستند برايم اهميت دارد.

* به نظر شما در اين شرايط فروش فيلم مي‌تواند هزينه‌هاي توليد "يکي از ما دو نفر" را برگرداند.

- خودتان مي‌دانيد که چه تخلفاتي انجام گرفته. پيش از اين در سال‌هاي گذشته هر فيلم من در 20 تا 25 سالن سينما در تهران به نمايش در مي‌آمد. اما با اعمال نفوذي که براي يک فيلم خاص در اکران نوروزي انجام گرفت و 35 سالن اصلي به آن اختصاص داده شد، فيلم "يکي از ما دو نفر" تنها در 9 سينماي کوچک به نمايش گذاشته شد. البته شرايط به مرور بهتر مي‌شود و مطمئنم فيلم فروش بهتري خواهد داشت. ما به شوراي صنفي شکايت کرده‌ايم و سينماهاي ما را پس خواهند داد، اضافه شدن سالن‌ها باعث جذب مخاطب بيشتر مي‌شود.

* با وجود مشکلاتي که معمولاً براي فيلم‌هايتان به وجود مي‌آيد شما کارگرداني با انگيزه هستيد.

- من بعد از "تسويه حساب" واقعاً نااميد شده بودم، تصميم گرفته بودم فقط دنبال نقاشي بروم، من هم بي انگيزه مي‌شوم، اما نمايش عمومي "تسويه حساب" دوباره در من اميد به فيلمسازي و ادامه کار را به وجود ‌آورد.

*حتي اين اميد باعث شده همزمان به دو فيلم "فري کثيف" و "شهرزاد" فکر کنيد که يک پروژه بزرگ و تاريخي است.

- فيلمنامه "شهرزاد" را مدتي است نوشته‌ام، شخصيت اصلي از داستان شهرزاد و هزار و يک شب وام گرفته شده اما داستان را من شکل داده‌ام، اميدوارم شرايط ساخت اين فيلم در ايران فراهم شود چون با هزينه و سرمايه شخصي نمي‌توانم اين فيلم را بسازم، در مراکش و ترکيه هم مذاکره‌هايي براي توليد اين فيلم انجام داده‌ام اما هنوز چيزي قطعي نشده است.

سينما و تلويزيون تبيان

گفتگو: بيتا موسوي، محدثه واعظي‌پور/مهر