صعود قلم تا ستیغ سخن و اندیشه

گزارش اختصاصی مهر از نکوداشت نصرالله مردانی در شیراز و کازرون

گروه فرهنگ و ادب : چهارشنبه سوم اسفند ماه است . فرودگاه شیراز آغوش به میزبانی جمع کثیری از شاعران ، نویسندگان و صاحبنظران ادبی گشوده و عقربه های ساعت خود را به عدد یازده نزدیک کرده اند ... .

خودروی حامل میهمانان شاعر هم از مهربانی زلال باران بی نصیب نمی ماند !

ورود به مهد ادب شیراز

باران یکرز - لحظه ترک هواپیما - مسافران شیراز را غافلگیر کرد ، یکریز و یکدست ؛ با همان کرامت همیشگی .

شیراز - از قدیم الایام - شهرفرهنگ وهنربوده است ، حضور دراین خطه کهن تداعی کننده خاطرات بسیاری ازگذشته های دور و یادآور اتفاقات متعددی درسالهای اخیر است ، این باراما " سفر فرهنگی اهل قلم " یک نام متواضع و یک چهره متبسم را به دنبال خود یدک می کشد تا آن را گرامی بدارد : " نصرالله مردانی " و قلمی که پرتوان و بی توقع ، اعتلای ادبیات معاصر را پی گرفت . اکنون قراراست طی کنگره ای دو روزه زندگی ، اندیشه و شعر این ادیب گرانمایه را تبیین و تحلیل کنند؛

حمید سبزواری ، عباس براتی پور، مصطفی محدثی خراسانی ، حسین اسرافیلی ، علی رضا قزوه ، سعید یوسف نیا ، حمید هنرجو، پرویز بیگی حبیب آبادی ، سعید بیابانکی ، ابراهیم سنایی و عده ای دیگر که برخی " شیرازی الاصل " اند و خود را به کنگره " ستیغ سخن" رسانده اند ، با دستی پراز شعر و مقاله .

در امتداد خیابانهای بارانی شهر که درمسیرعبورخودروی حامل میهمانان شاعر و نویسنده قرار گرفته است ، یک نگاه آرام نظر همه را جلب می کند ، همان نگاهی که بر کارت دعوت کنگره " ستیغ سخن " هم نقش بسته است ، نگاه شاعری که خیره به آفاق سبز معناست و چشمهایی که به سمت سبز فردا پلی از شکوفه و بهار بسته است ؛

آغاز رسمی برنامه

صفار هرندی : برخی از نامرادی ها به این خاطر است که مثل نصر الله مردانی ها جلودارنیستند

تالار حافظ شیراز در چهارراه حافظیه - امروز چهارم اسفند ماه - پذیرای ده ها چهره فرهنگی ، ادبی و دانشگاهی است ، دکتر کاووس حسنلی ، از شاعران معاصر و مقیم شیراز که در مرکز حافظ شناسی مشغول به فعالیت است ، با مقاله ای از مردانی به عنوان چهره متعهد ادبی نام می برد .

آیت الله حائری شیرازی - نماینده ولی فقیه و امام جمعه شیراز، محمد حسین صفار هرندی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ، رضا زاده استاندار فارس ، پیش نمازی - مدیرکل صدا و سیمای فارس ، حمید سبزواری و ... ، صف نخست مدعوین مراسم افتتاحیه کنگره را تشکیل داده اند .

محمد حسین صفار هرندی طی سخنانی می گوید : مردانی از مردانی است که با تلاطم دوران ، فراز و نشیب نیافت و امواج درونی دل او بود که همچنان دوران ساز و تعیین کننده بود . مرحوم نصر الله مردانی اگرچه قبل از انقلاب هم شاعر بود اما تولد واقعی او باید در شعر پس از انقلاب دیده شود .

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح می کند : " مردانی " مرد عرفان است ، اما نه عرفان دروغین که دستاورد برخی دکه های سوداگری است ، او این عرفان را به دور ریخت و در مکتب عرفان امام ( ره ) زانو زد .

صفار هرندی با تاکید بر ضرورت همراهی شاعر با مردم و طبقات مختلف اجتماعی یادآور می شود : او ( نصرالله مردانی ) با رنج های مردم هماره است وبی تفاوت از کنار واقعه ها نمی گذرد ، یعنی خود واقعه را در هیچ مرحله ای از دست نمی دهد وحتی در دوران بسیار جانسوز بیماری هم به آرمانهایش می اندیشد .

وزیر ارشاد در پایان ، با تاکید بر این که در حق برخی از نخبگان فرهنگ و ادب انقلاب اسلامی کوتاهی شده است ، اظهار می کند : برخی نامرادی ها به این خاطر است که مثل نصر الله مردانی ها جلودار نبوده و نیستند و برجای آنها کسانی تکیه زده اند که هیچ بهره ای از عشق و معرفت نداشته و ندارند .

دکترحسین رزمجو - استاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز از جمله کسانی است که دعوت کنگره ستیغ سخن را اجابت کرده است .

این محقق فرهنگی و نویسنده معاصر درباره مردانی می گوید : شاعر توانا و متعهد انقلاب اسلامی ایران " نصرالله مردانی " که تا کنون آثار نغز و زیبایی چون " قیام نور" ، " خون نامه خاک " و " آتش نی " را از او دیده ایم و مشام جان را با عطر دلاویز شعر لطیف و مایه ورش معطر ساخته ایم ، به کاری تازه و ابتکاری در خور ستایش دست می یابد و تذکره منظومی را در قالب مثنوی ترجیع بند گونه ای به بحر متقارب در 27 بند و به طور کلی 297 بیت به نام " ستیغ سخن " که شاید در نوع خود بی نظیر با کم نظیر باشد ، به سلک نظم در می آورد و به دوستداران ادب کهنسال ایران زمین تقدیم می دارد.

وی در ادامه خاطرنشان می سازد : هنگامی که از سیر معنوی این گلزار و پرواز جان در فضای پر صفای آن باز می آیم ، احساس و نظرم در باره " ستیغ سخن " چونان کسی است که بر قله کوهستانی سر به فلک کشیده ، بالا رفته باشد و در چشم انداز اطراف خود هزاران منظره بدیع فریبا را ببیند و هوای پاک چکاد چنین کوهسار بلند و استواری را استشمام کند و افق وسیع آکنده از قطعات ابر مقابل خود را که الوان رنگارنگ خورشید صبحگاهی آن ها را به گونه تابلوهایی شکوهمند و چشم نواز در آورده اند ، مشاهده کند و نشاط و نیروی خاص را دریافته باشد .

دکتر حسین رزمجو - استاد دانشگاه فردوسی مشهد

به نظر من مطالعه " ستیغ سخن " چنین حال و هوایی را در فضای ذهنی و عاطفی هر خواننده هنر دوست صاحب دلی فراهم می کند و هنگامی که این مجموعه که وجه تسمیه آن یادآور شاهنامه -شاهکار استاد سخن ، حکیم ابوالقاسم فردوسی - را می خواند ؛ - آنجا که مردانی هنر شاعری را این گونه مورد خطاب قرار داده است :

به شهنامه ات آخت تیغ خرد حکیم سخن بر " ستیغ " خرد

وی در ادامه می گوید : و بی گمان از این رهگذر بر آن چکاد سر بر آسمان ساینده بر می آید، عرصه هزارساله شعر کهن فارسی را با تمام عظمتش در منظره چشم دل می بیند و چهره های بیش از دو هزار شاعر پارسی گوی را که نامشان زینت بخش تاریخ ادبیات ایران - بلکه جهان - شده است به تربیت زمان زندگی شان در آیینه این " تذکره منظوم " مشاهده می کند ، مآلا بر هنرمندی سراینده " ستیغ سخن " که با تلمیحاتی زیبا و به جا، چنان استادانه به روحیات و برخی از ویژگی های شعری هر کدام از آنها اشارتی لطیف کرده است، آفرین می فرستد.

دکتر جلیل تجلیل

هم درباره شعرهای نصر الله مردانی این گونه می گوید : ترکیب سازی و تصویر پردازی مردانی بسی دل انگیز است و ابتکاری؛ مردانی در این کار ابتکار را به اوج می رساند و ایماژهای او از یک سو رنگ و بو از سبک هندی برده است و از دیگر سو از شعر معاصر تحفه ها آورده است.

او در آفرینش استعاره و اسنادهای مجازی بسی قوی دست است. در یکی از غزل ها، دل را کتیبه خورشید روزگاران و صدای خون آن را آیه های قرآن دانسته است.

نوبت به شعرخوانی حمید سبزواری - از پیشکسوتان شعر انقلاب اسلامی می رسد ، یکی از همان جمع پرشور شاعران انقلاب ، جمعی متشکل از سبزواری ، شاهرخی ، مهرداد اوستا ، نصرالله مردانی ، سپیده کاشانی ، و ...

محمد حسین ممتحنی - مشهور به حمید سبزواری می گوید : ایشان یکی از شاعران متعهدی بود که در راه انقلاب ، زحمت های بسیاری متقبل شد. در هنگام جنگ مردم را به رفتن به میدان نبرد تشویق می کرد. عده ای از ما به ترغیب ایشان در صفوف رزمندگان حضور پیدا می کردیم. نمی گویم می جنگیدیم ، اما برنامه هایی جهت قوت قلب یاران خودی انجام می دادیم. شعرا و نویسندگان و امروز همگی به اجر کارهایشان رسیده اند؛ عده ای هم به درجه والای شهادت نایل شدند.

ذکریا اخلاقی - شاعر معاصر نیز می گوید : شعر معاصر ما ، به ویژه شعر انقلاب ، به اقتضای مبانی دینی و فرهنگی انقلاب و دفاع مقدس ، بر پایه ی تعهد و آرمانهای الهی بنیانگذاری شده است .

وی می افزاید : حضور قدرتمندانه شاعران مسلمان و متعهدی چون مهرداد اوستا، حمید سبزواری، علی معلم ، مشفق کاشانی ، محمود شاهرخی ، حسن حسینی، قیصر امین پور و نصرالله مردانی در در این عرصه، باعث شد که شعر ما، جلوه گاه افتخار آمیز از ارزش های انسانی و مفاهیم آرمانی به شمار آید. دهه ی نخستین انقلاب، بی شک، از تابناک ترین دوران های شعر متعهد ایران زمین است .

محمدرضا سرشار (رضا رهگذر) بنیانگذار انجمن قلم ایران و قصه گوی ظهر جمعه نیز طی مقاله ای می نویسد : مردانی، حدود چهار سلا پیش ، درصدد برآمد که طی تحقیق پردامنه و سنگین، کلیه اشعاری را که درطول تاریخ، توسط شاعران مختلف درباره ی واقعه عاشورا وامام حسین (ع) سروده شده است، شناسایی و گردآوری کند تا سپس در یک قالب علمی دست به انتشار آن ها بزند.

محمد رضا سرشار (رضا رهگذر) بنیانگذار انجمن قلم ایران

این نویسنده معاصر و قصه گوی شناخته شده ظهر جمعه رادیودر ادامه یادآور می شود : البته از سالها قبل با گردآوری کتاب های مورد نیاز، تدارک این کار عظیم را دیده بود. تا آن که مجمع جهانی اهل بیت (ع) پیشتیبانی قضیه را بر عهده گرفت و استاد باشور وهیجان، مشغول تحقق این آرزوی بزرگ دیرینه خود شد .

دیگر شاعر مدعو که به کنگره ستیغ سخن آمده خلیل عمرانی است . او اکنون مشاور فرهنگی وزیر آموزش و پرورش است ، عمرانی با تقدیر از نقش ارزنده نصر الله مردانی در شکل گیری شعر پس از انقلاب می گوید: عشق به اهل بیت (ع) از خصلت های وجودی مردانی بود که در شعر و زندگی او تجلی روشنی داشت. در طول بیست سال آشنایی ام با مردانی، همواره او را عاشق اهل بیت (ع) دیدم. اهل بیت در شعر مردانی مستقیم و غیر مستقیم حضور داشتند. چه آن جا که مستقیما به وصف با مرثیه خاندان عصمت و طهارت می پرداخت و چه آن جا که در سایر شعرهایش جلوه ای از زندگی و زمینه های الگویی اندیشه و رتفار آنان را پشتوانه پیام فکری ، اخلاق و اجتماعی خود می کرد.

رضا لطف اللهی و خلیل شفیعی مجریان برنامه

در همین راستا رهبر و ولایت فقیه در ذهن و زبان مردانی جایگاهی ویژه داشت. به طوری که در طول ربع قرن انقلاب تا کنون، همواره پشت سر رهبری حرکت کرد و شاگردان خود را نیز به این عبادت مهم تشویق می کند. شاهد مدعا شعرهایی است که مردانی در وصف امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری سروده. رفتار اجتماعی مردانی نیز در طول این سال ها بر همه کسانی که او را می شناسند، مبین و مبرهن است.

سید عبدالجبار کاکایی

نیز دیگر شاعری است که طی مقاله ای در ویژه نامه کنگره ستیغ سخن ، درباره نصر الله مردانی به اظهار نظر می پردازد، او تصریح می کند : زنده یاد نصرالله مردانی نه تنها بر ادبیات جنگ ما بلکه بر ادبیات پس از انقلاب هم تاثیر گذار بود، به ویژه در حوزه ی زبان.

به گفته کاکایی ، نصرالله مردانی در مفردات و ترکیبات دارای خلاقیت ها و نو آوری هایی بود که اگر در دوره جنگ ، شعر انقلاب ، گل نمی کرد و او را همراه شاعرانی چون قیصر امین پور، سید حسن حسینی و سلمان هراتی در زمره شعرای جنگ و انقلاب قرار نمی داد، می توانست به اشعار او شکل دیگری دهد. می توانیم از نصر الله مردانی به عنوان یک چهره تاثیرگذار بر ادبیات اجتماعی خود نام ببریم .

وی در ادامه می نویسد : به طور معمول شعرایی بوده اند که در آثارشان بوی حماسه هم به مشام می رسیده است. یکی از وجوه دوره مشروطیت همین بود که غزل وارد عرصه سیاست شد، مثل غزل های فرخی یزدی. اما نصر الله مردانی اساس کار خود را روی ترکیب غزل و حماسه گذاشت. او از شعرایی بود که بیش از بقیه به این موضوع توجه داشت و بیشترین همتش را نیز به همین جریان معطوف کرد .

محسن حسن زاده لیله کوهی - احد ده بزرگی ، امیر علی مصدق ، عبدالرحیم سعیدی راد و ... نیز از دیگرمیهمانان این کنگره دو روزه بودند ، نام سید عبدالجبار کاکایی ، عباس مشفق کاشانی ، علی موسوی گرمارودی و بهمن ساکی هم علی رغم دریافت بلیط هواپیما و اعلام آمادگی برای حضور در شیراز ، در فهرست غایبان کنگره خوش می درخشید !

در حاشیه کنگره ستیغ سخن ؛

تالار حافظ شیراز در یکی از شاخص ترین نقاط شهر شیراز و در مجاورت آرامگاه حافظ بزرگ ، محیطی مناسب برای برگزاری کنگره و گردهم آیی چهره های فرهنگی و ادبی است.

همزمان با تهران و خراسان ، طوماری در محکومیت هتک حرمت به مقدسات اسلامی پیش روی مدعوین اهل قلم قرار گرفته و به امضای حاضران می رسد .

کنگره " ستیغ سخن " نیزمانند سایرگردهمایی های فرهنگی و هنری ، درکنار برنامه های رسمی ، ازبرنامه های غیررسمی هم بی بهره نیست ، شعرخوانی در بیرون از سالن ، عرضه کتاب با امضای مولف و عکس های یادگاری .

با وجود کثرت شاعران مدعو و ازدیاد میهمانان ، شاعران و سخنرانان ، خلیل شفیعی (شاعر معاصر) و رضا لطف اللهی - دبیر انجمن شاعران انقلاب در شیراز به مدد یکدیگر، اجرای مناسبی در این کنگره از خود به یادگار می گذارند .

زمزمه بزرگداشت شاعرپیشکسوت معاصر" محمد خلیل جمالی - مذنب " در آینده ای نه چندان دور، از زبان علی رضا مسعودی - دبیر سختکوش کنگره ستیغ سخن شنیده می شود که ازنظرتعدادی از اهل قلم و ادب ، ضرورت برگزاری این بزرگداشت با توجه به وضعیت جسمی استاد بیش ازپیش احساس می شود .

حضور پررنگ خانواده زنده یاد استاد نصرالله مردانی ، به ویژه فرزندش "محمد حسن" در کنگره و تلاش در ایجاد هماهنگی در برنامه های کنگره تلویحا و تصریحا گویای این واقعیت است که "تداوم قلم اندیشمند" در آینه اراده نسل پس از او آشکار می گردد .

جمعیت حاضر در تالار ، هنگام تجلیل از خانم نجابت جعفری توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همسر نصرالله مردانی به شایسته ترین وجه به تشویق و ابراز احساسات پرداخت.

محمد حسین صفارهرندی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - علی رغم استقرار هیئت دولت دراستان چهارمحال و بختیاری ، خود را برای ساعاتی به مراسم افتتاحیه کنگره ستیغ سخن رساند که این قدرشناسی فرهنگی تحسین متولیان کنگره و اهل قلم مدعو را به دنبال داشت .

اولین روز در شیراز و دومین روز در کازرون شاهد برگزاری کنگره ستیغ سخن بودیم . همراهی صمیمانه مردم کازرون در اجرای برنامه شعرخوانی در کنار آرامگاه نصرالله مردانی و حضور گسترده آنها در محل اجرای مراسم ، ظرفیت بالای فرهنگی در این خطه را به مسئولان فرهنگی کشوریادآوری می کند ، اینکه شهرها و استانهای کشورهم باید ازامکانات فرهنگی سهم داشته باشند و به موضوع " تمرکززدایی از پایتخت " در حوزه فرهنگ باید نگاه جدی شود .

عباس براتی پور به خاطر سرودن شعری برای زنده یاد نصرالله مردانی تقدیر شد .