مضمون اصلی سریال تلویزیونی "نقش بر آب" سیاسی است

مسایل سیاسی بخشی از مسایل موجود در هر جامعه ای است و با سایر مسایل پیوند غیر قابل انکاری دارد.

عبدالله باکیده، کارگردان این سریال در خصوص شکل گیری مضمون و روند تولید این مجموعه تلویزیونی ضمن بیان این مطلب گفت : در سال 1381 از سوی اردشیر زابلی زاده به عنوان مدیر مرکز صدا و سیما در کردستان پیشنهادی مبنی بر تولید سریال " نقش بر آب " به من ارایه شد که پس از مطالعه پروژه و مطالبی که مطرح شد، در خصوص ساخت این سریال توافق نهایی صورت گرفت و کار را آغاز کردیم. اما در همین زمان تهیه کننده اولیه سریال - جمیل رستمیان - با تصادف شدیدی مواجه شد که تولید را به تعویق انداخت. پس از مدتی تاخیر در زمان تولید و حضور احمد مختاری به عنوان تهیه کننده جدید سریال، مرحله تولید آغاز شد.

وی خاطر نشان کرد: تولید این سریال هر چند که ساده به نظر می رسد، با مسایل و مشکلات زیادی همراه بود که تغییر ناخواسته لوکیشن سریال یکی از این مشکلات جدی به شمار می رود. دیگر اینکه چون برای نخستین بار بود که یک سریال سراسری به وسیله یکی از مراکز استانهای سازمان صدا و سیما تولید می شد، از سوی مسوولین چندان جدی گرفته نشد. اما پس از مدتی که موافقت عزت الله ضرغامی به عنوان رییس سازمان صدا و سیما نیز برای ساخت این سریال جلب شد، تولید شکل منسجم تری به خود گرفت و طی پیشنهادهایی که از سوی دست اندرکاران ساخت سریال به من ارایه شد، پیشنهاد بازنویسی کلی اثر را دادم. اما چون مرحله تصویربرداری آغاز شده بود، مرحله بازنویسی همزمان با مرحله تولید به انجام رسید که مسایل و مشکلات خاص خود را به همراه داشت.

این کارگردان در خصوص اینکه " نقش بر آب " در ژانر آثار سیاسی می گنجد یا متعلق به ژانر اجتماعی است؟ توضیح داد: به عقیده من این سریال در ژانر آثار سیاسی می گنجد. در این سریال مساله روزنامه نگاری و فعالیت های مطبوعاتی در کشور مد نظر بوده است. هر چند که من از ابتدا چندان با طرح مسایل مربوط به روزنامه نگاری موافق نبودم، اما به هر حال این مساله در فیلمنامه مطرح شده بود. البته مسایلی در خصوص مطبوعات به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی مطرح شده بود که من این مسایل را کمرنگ تر کردم و به تبع آن ارایه مسایل سیاسی تا حدودی کاهش یافت. چون معتقد بود که که در طول زمان این نوع مسایل شکل و شدت خودش را از دست خواهد داد.

وی ادامه داد: البته باید به این مساله توجه داشت که این سریال به شرایط و اتفاقات روزنامه نگاری در بین سال های 79 و 80 توجه دارد و با آنکه این زمان گذشته است، اما مسایل مربوط به این عرصه و شرایط کلی جامعه همان هایی است که در این پروژه مطرح شده است. هر چند که با توجه به تمامی احترامی که من برای مطبوعات قایل هستم، تعدادی از نشریات به عنوان شیپور بیگانه عمل می کنند.

باکیده درباره اینکه با وجود اینکه سریال به طرح مسایل سیاسی تمایل دارد و مضمون اصلی این اثر یک موضوع سیاسی است، اما در این اثر تاکید زیادی برمسایل اجتماعی وجود دارد و سریال بین اینکه یک اثر سیاسی باشد یا یک مجموعه با مضمون اجتماعی سرگردان است، توضیح داد: به عقیده من حتی وقتی یک اثر به مسایل اجتماعی می پردازد، خود به خود مسایل سیاسی هم مطرح می شود. زیرا بررسی مسایل اجتماعی در کنار مسایل سیاسی اهمیت پیدا می کند. به مسایلی که بین دهه 70 تا 80 در عرصه روزنامه نگاری پیش آمده است نمی توانیم بگوییم کهنه شده اند. بلکه این اتفاقات در بستر زمان به وجود آمده اند و از آنها به عنوان اتفاق تاریخی می توانیم یاد کنیم. دیگر اینکه مسایل سیاسی و اجتماعی با یکدیگر پیوند انکار نشدنی دارند و از ارتباط مستقیم با هم برخوردارند. مساله اینجاست که در برخی از بخش های این سریال مسایل سیاسی بیشتر مطرح می شود و مسایل اجتماعی در حاشیه قرار می گیرد در برخی دیگر از بخش های سریال نیز مسایل اجتماعی مهمتر جلوه می کنند. به عقیده من این دو موضوع در هم تنیده شده اند و نمی توانند از همدیگر جدا باشند.

وی تاکید کرد: وقتی یک رویداد سیاسی در جامعه ای به وجود می آید، سایر مسایل را تحت تاثیر قرار می گیرد و تمامی مسایل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... از رویدادهای سیاسی هر کشور متاثر می شود. در این سریال هم به تبع اتفاقاتی که به وجود می آید، این ارتباط تنگاتنگ میان مسایل هم مطرح می شود، اما به فراخور هر اتفاق یکی از مسایل بر دیگر شرایط برتری و تسلط بیشتری پیدا می کند. در این سریال مسایل مربوط به مطبوعات در مرکز و محور و اساس قرار دارند نه اینکه همه مسایل به مطبوعات مربوط بشود و هیچ نکته قابل ذکر دیگری وجود نداشته باشد.

سازنده این سریال در خصوص اینکه طرح مسایلی در گذشته که به دوره مشخصی از روزنامه نگاری کشور منوط می شود تا چه اندازه برای مخاطب می تواند از اهمیت و توجه برخوردار باشد، خاطر نشان کرد: این مساله به عنوان یک واقعه تاریخی می تواند با نسل جدید ارتباط پیدا کند. از طرف دیگر، این مساله قدیمی و کهنه نیست، چون بحث اصلی مشکل ما با آمریکا یک مساله ریشه دار است که از قسمت ششم این سریال به بعد شکل جدی تری به خود می گیرد. مشکل ما با آمریکا طی 27 سال گذشته مساله روز بوده و هست و همچنان هم ادامه پیدا می کند. هر چند که دشمنی آمریکا با ما در طول زمان شکل متفاوت و خاصی به خود می گیرد و در نتیجه عوارض خاص خود را داشته است و ما نمی توانیم بگوییم که این مساله کهنده شده است. ما در سیاست کلی با مشکل جهانخوار بودن آمریکا مواجه هستیم و تا این مساله حل نشود، به شکل های مختلف قابل طرح کردن است و به زمان مشخصی محدود نمی شود. در این سریال هم نرمش و گرایش افراد به سیاست های زورمدارانه و سلطه جویانه آمریکا مطرح می شود و همین مساله خط تنشی را در سریال به وجود می آورد.

باکیده در خصوص معیارهایش در انتخاب بازیگران سریال و اینکه به نظر می رسد تعدادی از بازیگران با نقش ها مطابقت دارند و تعدادی دیگر از بازیگران با نقش ها فاصله زیادی دارند و به خصوص شخصیت اصلی زن داستان چندان با نقش خود هماهنگ نیست، توضیح داد: ما ابتدا قرار بود این سریال را در شهرستان تبریز تصویربرداری کنیم، اما بعد با توجه به تست های مختلفی که من از بازیگران این شهرستان گرفتم، متوجه این مساله شدم که این بازیگران به دلیل برخورداری از لهجه به تم اصلی اثر لطمه می زنند که با طرح مساله و موافقت سفارش دهنده انتخاب بازیگران را در تهران انجام دادیم. این مساله هم به دلیل برخورداری سریال از حجم جغرافیایی و تنوع بصری قابل توجه بود و هم اینکه انتخاب بازیگران این سریال گستره بیشتری را در بر بگیرد. ما برای انتخاب نقش اصلی این سریال با 20 بازیگر مختلف زن گفت و گو کردیم، اما هر کدام از این بازیگران به دلیل نتوانست با مجموعه همراه شود. از طرف دیگر، چون فصل شروع تصویربرداری فرا رسیده بود، مجبور شدیم با انتخاب بازیگران کار را آغاز کنیم.

وی ادامه داد: افسون افشار که نقش لیلا را در این سریال بازی می کند، بر روی نقش تسلط زیادی دارد و آشنایی کامل و خوب او بر زبان انگلیسی که در برخی از صحنه ها مورد استفاده قرار می گیرد، یکی دیگر از دلایل اصلی انتخاب او برای ایفای این نقش بود. نکته دیگر اینکه لیلا شخصیتی متزلزل دارد که مساله پیدا کردن برادرش در تیمارستان و روانی شدن او بر این مساله تاثیر زیادی می گذارد و باعث می شود تا این شخصیت در صحنه ها و اتفاقات مختلف از خود شرایط گوناگونی را بروز دهد. همین مساله می تواند روی کار بازیگر تاثیر بگذارد و نقش پردازی او را تحت تاثیر قرار دهد. از طرف دیگر، مشکلات مختلف کار از جمله عوض شدن لوکیشن، به تعویق افتادن کار و فیلمنامه که به صورت روزانه در اختیار بازیگران سریال قرار می گرفت، از دیگر مسایلی است که روی کیفیت عوامل تولید این سریال تاثیر گذار بوده است.

کارگردان سریال " نقش بر آب " درباره اینکه این مجموعه تلویزیونی با آنکه از مضمونی سیاسی برخوردار است از نظر بصری تفاوت چندانی با دیگر سریال های تلویزیونی ندارد و به نظر می رسد نوعی تکرار و کلیشه سازی در خصوص استفاده از نوع فیلمبرداری، بازیگری و استفاده از لوکیشن ها در سریال های تلویزیونی به وجود آمده است، یادآور شد: یکی از مشکلاتی که باعث به وجود آمدن این مشکل شده است، برخورد و برآورد بودجه یکسانی است که در مورد تمامی سریال های اعمال می شود و هیچ تفاوتی میان یک سریال خانوادگی با یک مجموعه تلویزیونی سیاسی یا اقتصادی نمی شود. از طرف دیگر، کمبود وقت در موقع تولید و محدود کردن سریال در مورد شروع و پایان مرحله تصویربرداری در زمانی مشخص و شباهت ظاهری لوکیشنهای باعث شده است، مجموعه های تلویزیونی شبیه به هم باشند.

وی تاکید کرد: کمبود زمان، فرصت کافی در اختیار کارگردان ها قرار نمی دهد تا بتوانند از لوکیشن های مختلف و متنوع استفاده کنند و با جابجایی دوربین و دقت در میزانسن و گرفتن زوایای مختلف از صحنه ها در ساخت آثار خود تفاوت به وجود بیاورند. متاسفانه در حال حاضر سریال های تلویزیونی ما از آثار دیداری - شنیداری به سمت آثار شنیداری سوق پیدا کرده و همین مساله موجب شده است تا بینندگان تلویزیونی نیز در حال انجام کارهای مختلف به دیالوگ ها بیشتر گوش بدهند. تفاوت تلویزیون و سینما هم در همین است که مخاطب سینما همانند مسافر اتومبیل است که توانایی حرکت و جابجایی زیادی ندارد و در محدوده مشخصی به تماشای اثر می نشیند، ولی بیننده تلویزیون همانند مسافر قطار است که توانایی حرکت به جاهای دیگر و تغییر محل خود را دارد. همین مساله هم موجب شده است که تاکید بسیاری از کارگردان های تلویزیون بر دیالوگ نویسی بیش از تصویر باشد و سایه سنگین کمبود زمان تولید و بودجه و سرعت زیاد در تولید سایه سنگین خود را بر بیشتر آثار تلویزیونی بیاندازد

مجموعه تلویزیونی "نقش بر آب" که متن آن به وسیله معظم رستمی و ابوالفضل آهنچیان نوشته شده و بازنویسی نهایی آن را عبدالله باکیده انجام داده، داستان دختری را روایت می‌کند که پس از 15 سال به ایران بازمی‌گردد. وی در بدو ورود متوجه می‌شود پدر 75 ساله‌اش با یک دختر 26 ساله ازدواج کرده است. وقتی از سرنوشت برادرش سوال می‌کند به او می‌گویند که برادرش به سفر رفته است. اما وی به زودی متوجه می‌شود که برادرش در یک آسایشگاه روانی بستری است. در این بین قتل قادر و دکتر صادقی قصه را وارد شرایط جدیدی می‌کند.

در این سریال ایرج نوذری، جمشید شاه‌محمدی، افسون افشار، مهدی امینی‌خواه، فرهاد مهادیان، فرشید زارعی‌فرد، اکبر سنگی، مهدی امینی‌خواه و لیلا بلوکات به عنوان بازیگران اصلی ایفاگر نقش‌ها هستند. همچنین تهیه‌کنندگی این سریال را احمد مختاری بر عهده دارد و ساخت موسیقی آن را کیوان رجبی انجام داده است. مدیر تصویربرداری سریال حسن سلطانی است و طراحی صحنه و لباس را عبدالله باکیده انجام داده و احسان صابریون صدابرداری آن را عهده‌دار بوده و تدوین این سریال نیز بر عهده حسن آقایی بوده است.

مجموعه تلویزیونی "نقش بر آب" در قالب 20 قسمت 50 دقیقه‌ای برای پخش از شبکه یک سیما آماده شده است .