آب حمام آلوده بود
آب حمام آلوده بود
آثار مخرب اسراف در زندگي در کلام علما و در متون ديني
اين روزها که حال و هواي عيد و سال نو خانه?ها را پر کرده، خوب است دقت کنيم که در کنار خوبي?ها بزرگ عيد، همچون صله ارحام، تجديد ديدار، زدودن غبار از خانه?ها و از روابط بين انسان?ها، ممکن است آفت?هايي دامن?گير ما شود. نمونه بارز آن تجمل گرايي و اسراف و بريز و بپاش?ها است.
آيت الله مظاهري مي?فرمايند:
«متأسّفانه اجتماع ما مصرفي، تجملّي، اسرافي و تبذيري شده است. و اصلاح اين امور نياز به يک انقلاب دفعي دارد. دعا کنيد انشا الله حضرت ولي عصر«ارواحنافداه» تشريف بياورند و اين انقلاب دفعي حاصل شود و يک بهشت دنيا براي همه انسان‌ها پديدار گردد.
اسلام، تجمل‌گرائي را يک بلاي عظيم بر‌مي‌شمرد و در مقابل، مردم را به يک لذت معنوي دعوت مي‌نمايد. و آن عمل به قانون مواسات است. قانون مواسات يعني اگر پول و ثروت داري، به اندازه يک زندگي متوسط خرج کن و ما بقي پول خود را به افراد نيازمند ببخش.
اگر کسي بتواند يک خانه براي افراد محتاج تهيه کند، چه لذتي دارد. کسي که بتواند يک جهيزيه براي دختري که به خاطر جهيزيه ازدواج نکرده است، تهيه کند، به دنيا ارزش دارد.
البته اسلام عزيز اين لذت را در مقابل گناه اسراف و تبذير قرار نمي‌دهد و اساساً اين دو را طرف تناسب نمي‌داند. چنانکه براي اسراف و تبذير و تجمل گرائي، وعده کيفر و عذاب شديد دارد و براي گره‌گشائي از امور مردم و دست‌گيري از هم‌نوعان و افراد نيازمند، مي‌فرمايد لااقل ثواب يک حج و يک عمره مقبول دارد. و مي‌دانيد حج و عمره مقبول، در هر يک ميليون نفر، براي يک نفر هم مشکل است حاصل شود.» (1)
ممکن است کارهاي بد ما اثرات مخربي در زندگي بگذارد، در حالي که اصلا نفهميم که چوب چه چيزي را مي?خوريم؛ اما کساني که ارتباطشان با عالَم غيب محکم است، دريابند.
ظاهراً چراغهاي زياد و قوي روشن کرده بودند که لزومي نداشته است و اين کار درست نبوده و رفتن تأييد اين کار بوده است.
در اينجا داستان جالبي را از بيان يکي از اولياي الهي يعني آيت الله شيخ علي آقا پهلواني (سعادت پرور تهراني) مي?خوانيم:
«يک شب خواب ديدم که در حمامي هستم و مي خواهم در خزينه حمام خود را شستشو دهم و آب خزينه کمي آلوده است.
چون از خواب برخواستم تمام کارهايم را وارسي کردم دريافتم تنها در آن روز کسي از همسايگان ما از اسارت آمده بود و رفتم به ديدن ايشان و ظاهراً چراغهاي زياد و قوي روشن کرده بودند که لزومي نداشته است و اين کار درست نبوده و رفتن تأييد اين کار بوده است.
جهت آلوده بودن آن آب که ما قصد شستشوي در آن درا داشتيم فقط همين بوده است.» (2)
اکنون برخي از آثار اسراف را از ديد قرآن و روايات مي?بينيم:
فقر و کم برکتي و زوال نعمت
امام صادق عليهالسلام فرمودند: «اِنَّ مَعَ الاسْرافِ قِلَّةَ الْبَرَكَةِ (3)؛ همانا اسراف همراه با كاهش بركت است.»
از امام موسي بن جعفر عليهالسلام روايت شده كه فرمودند: «مَنِ اقْتَصَدَ وَقَنِعَ بَقِيَتْ عَلَيْهِ النِّعْمَةُ وَمَن بَذَّرَ وَاَسْرَفَ زالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ (4)؛ كسي كه ميانهروي و قناعت ورزد، نعمتش باقي ميماند و آنكه تبذير و اسراف كند، نعمتش زوال ميپذيرد.»
امام صادق عليهالسلام فرمودند: «اِنَّ السَّرَفَ يُورِثُ الْفَقْرَ وَاِنَّ الْقَصْدَ يُورِثُ الْغِني (5)؛ اسراف باعث فقر ميشود و ميانهروي موجب بينيازي ميگردد.»
بيرغبتي به كارهاي خير
نشانههاي افراد اسرافكار در حديثي از رسول گرامي اسلام صلياللهعليهوآله: «اَمّا عَلامَةُ الْمُسْرِفِ فَأَرْبَعَةٌ: اَلْفَخْرُ بِالباطِلِ وَيَأْكُلُ مالَيْسَ عِنْدَهُ وَيَزهدَ في اِصْطِناعِ المَعْروفِ وَيُنْكِرُ مَن لا يَنْتَفِع بِشَيءٍ مِنْهُ (6)؛ نشانه اسرافكار چهارچيز است: به كارهاي باطل مينازد، آنچه را فراخور حالش نيست ميخورد، در انجام كارهاي خير بيرغبت است و هر كس را كه به او سودي نرساند، انكار ميكند.»
عدم استجابت دعا
امام صادق عليهالسلام فرمودند: «اَرْبَعَةٌ لا تُسْتَجابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ... وَ رَجُلٌ كانَ لَهُ مالٌ فَأفْسَدَهُ فَيَقُولُ اللهمَّ ارْزُقْني فَيُقالُ لَهُ أَلَمْ آمُرْكَ بِالاقْتِصادِ، اَلَمْ آمُرْكَ بِالاِْصْلاحِ (7)؛ چهار شخص هستند كه دعايشان مستجاب نميشود... و مردي كه مالي داشته كه آن را ضايع كرده و ميگويد: خدايا به من روزي بده، به او گفته ميشود: آيا تو را به ميانه روي امر نكردم؟ آيا به تو دستور اصلاح را ندادم؟»
محروميت از هدايت الهي
قرآن كريم درباره اسراف كاران مي‌فرمايد: «اِنَّ اللّه لايَهْدي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذّاب (8)؛ خدا كسي را كه اسرافكار دروغ زن باشد، هدايت نميكند.»
محروميت از محبت خاص خداوند
در قرآن كريم آمده است: «وَلا تُسْرِفُوا اِنَّهُ لا يُحِبُّ الُمسْرِفينَ (9)؛ زيادهروي نكنيد كه او اسرافكاران را دوست ندارد.»
غضب پروردگار
امام جعفر صادق عليهالسلام فرمودند: «اِنَّ السَّرَفَ اَمرٌ يُبْغِضُهُ اللّهُ (10)؛ اسراف از اموري است كه مورد غضب خداست.»
خواري
امير المؤمنين عليه السلام: «ألا وَاِنَّ اِعْطاءَ الْمالِ في غَيْرِ حَقِّهِ تَبْذيرٌ وَاِسْرافٌ وَهُوَ يَرْفَعُ صاحِبَهُ فِي الدُّنْيا وَيَضَعُهُ فِي الآخِرَةِ وَيُكْرِمُهُ فِي النّاسِ وَيُهينُهُ عِنْدَ اللّهِ وَلَمْ يَضَعْ امرؤٌ مالَهُ في غَيْرِ حَقِّه وَلا عِنْدَ غَيْرِ اَهْلِهِ اِلاّ حَرَمَهُ اللّه شُكْرَهُمْ وَكانَ لِغَيْرِهِ وُدُّهُمْ... (11)؛ آگاه باشيد كه بخشيدن مال در غير حقش تبذير و اسراف است. اين كار در دنيا انجام دهنده آن را بالا ميبرد ولي در آخرت موجب سرافكندگي وي ميگردد و در ميان مردم گراميش مي‌نمايد ولي در نزد خداوند خوارش ميسازد. هيچ كس مال خودش را در غير مورد حقش مصرف نكرد و به غيراهلش نسپرد جز اينكه خداوند او را از سپاسگذاري آنان محروم ساخت و محبتشان با ديگري بود.»
پي نوشت:
(1) حوزه نيوز
(2) سايت صالحين
(3) الكافي، ج4، ص55، باب كراهية السرف و التقتير؛ وسائلالشيعة، ج21، ص555، باب عدم جواز السرف و التقتير
(4) تحف العقول، ص403
(5) الكافي، ج4، ص53، ح8
(6) تحف العقول، ص21
(7) الكافي، ج2، ص511، ح2
(8) غافر/ 28
(9) انعام/141
(10) الكافي، ج4، ص52، ح2
(11) نهج البلاغه، خطبه 126
فرآوري: رهنما، گروه حوزه علميه تبيان