ژئوپارک قشم در آستانه حذف از يونسکو

سازمان يونسکو، به عنوان يکي از اصلي ترين متوليان شناسايي وحفاظت از ميراث هاي طبيعي در دنيا، ژئوپارکها را قلمروهائي تعريف مي کند که نه تنها داراي ميراثهاي طبيعي و زمين شناسي منحصر به فرد هستند بلکه ويژگيهاي فرهنگي و سنتي نيز درآن چشمگير است.

اين سازمان معتقد است که ژئوپارکها تنها فضايي براي مسافرت، مشاهده مناظر زيبا، تفريح و طبيعت درماني نيستند، بلکه اين محدوده ها فاکتورهاي کليدي براي حفظ ميراث هاي زمين شناسي و کلاسهاي آموزشي براي کسب تجارب بيشتردر زمينه علوم زمين شناسي و ژئومرفولوژي به شمار مي روند. پس ژئوپارکها مناطق حفاظت شده اي هستند که براي رسيدن به سه هدف حفاظت،آموزش و توسعه ژئوتوريسم احداث مي شوند.

در حال حاضر 77 ژئوپارک عضو شبکه يونسکو هستند که در 24 کشور دنيا پراکنده اند و کشور چين با 23 ژئوپارک در صدر اين کشورها قرار دارد. در ميان کشورهاي اسلامي هم تا امروز تنها دو کشور مالزي و ايران موفق به عضويت در شبکه جهاني يونسکو شده اند.

به طور کلي ژئوپارکها اهدافي مثل رونق اقتصاد محلي، توسعه روستائي، توسعه پايدار و افزايش جذب گردشگر به منطقه را دنبال مي کند. بنابراين مسئولان ژئوپارکها در پي پياده سازي اهداف مثلث ژئوپارک پايدار هستند. شکل بالا نشان مي دهد که يک مثلث ژئوپارک پايدار براي توسعه گردشگري پايدار در قلمرو خود نياز به سه مولفه اصلي دارد که عبارتند از آموزش،حفاظت و ژئوتوريسم.

بديهي است که اگر يکي از مولفه ها بدرستي عمل نکند و يا حذف شود مثلث ژئوپارک پايدار نمي تواند بدرستي عمل کند. آموزش در رأس مثلث قرار گرفته، چرا که متخصصان بر اين باورند که آموزش يکي ازمهمترين راههاي حفاظت از ميراثهاي زمين شناسي و ژئوموفولوژي است. پس با سازماندهي فعاليتهاي آموزشي براي گردشگران و به ويژه دانش آموزان محلي که نسلهاي آينده اين قلمرو هستند سعي در معرفي ارزشهاي طبيعي و حفاظت از آنها دارند.

پس از آن فعاليتهاي حفاظتي از اهميت بسزايي برخوردار است؛ شايد اين سوال مطرح شود که آيا پديده هايي زمين شناسي همچون صخره ها، سنگها، غارها، معادن، فسيلها و... هم نياز به حفاظت دارند و آيا بايد براي حفاظت از آنها نيز بودجه اي تخصيص داد. امروزه پيدايش ژئوپارکها و شاخه جديدي در گردشگري پايدار که ژئوتوريسم ناميده مي شود پاسخي است در قبال اينگونه سوالات.

پديده هاي گرانبها

پيدايش اکثر پديده هاي زمين شناسي و ژئوموفولوژي نياز به طي زمان زيادي دارد پس تخريب آنها ممکن است اثرات جبران ناپذيري به دنبال داشته باشد؛ براي مثال آيا تخريب سايت فسيلهاي مربوط به 400 ميليون سال پيش قابل جبران است؟ در نتيجه يکي ديگر از اهداف تاسيس ژئوپارکها در واقع معرفي و حفاظت از سايتها و ميراثهاي زمين شناسي است که در اين راه نه تنها از آموزش بهره مي گيرند بلکه با تشويق مشارکت بوميان در اجراي پروژه هاي حفاظت هم از دانش بومي آنها استفاده مي کنند و هم راههاي حفاظت از اين ميراثها را به آنان آموزش مي دهند و بعضا فرصتهاي شغلي پاره وقت و فصلي براي آنها ايجاد مي کند.

بديهي است که پس از ايجاد زيربناي لازم اکنون زمان جذب گردشگران به اين مناطق است چرا که ورود گردشگران به اين قلمرو باعث رونق اقتصاد محلي مي گردد در نتيجه ژئوتوريسم در قاعده مثلث ژئوپارک پايدار و در برگيرنده منافع جامعه محلي است.

لازم به ذکر است که قبل از هر گونه فعاليت براي جذب گردشگر به سايت هايي که در برگيرنده پديده هاي منحصر به فرد طبيعي هستند، بايد زير بناهاي لازم براي حفاظت از آنها مانند تابلوهاي تفسيري، نمادهاي گردشگري، نقشه ژئوپارک، نقشه ژئوتوريسم منطقه، موزه ژئوپارک، دفترهاي راهنمايان گردشگري، مسيرهاي عبور پياده، مسيرهاي دوچرخه و... تعبيه شود.

شبکه جهاني يونسکو وجود اين زيربناها را مقدمه تشکيل ژئوپارک مي داند و براي اينکه از اقدامات حفاظتي و ساير فعاليتهاي ژئوپارک هاي شبکه اطمينان حاصل کند هر 4سال يکبار توسط کارشناسان مربوطه ژئوپارکهاي عضو را مورد ارزيابي قرار مي دهد. اگر پس از چهار سال ژئوپارک ها با استاندارهاي ذکر شده در يونسکو منطبق بودند به آنها کارت سبز تعلق مي گيرد که نماد توسعه پايدار گردشگري و ژئوتوريسم در مناطق روستايي ژئوپارک است و اگر ژئوپارک طي اين چهار سال هنوز به استانداردهاي لازم نرسيد به آن کارت زرد تعلق مي گيرد که نماد فرصت است و اگر پس از اين دوره زماني باز ژئوپارک نتوانست اهداف توسعه پايدار را پياده کند با کارت قرمز رنگ از شبکه ژئوپارکهاي جهاني يونسکو حذف مي شود.

قشم در خطر

امروز ژئوپارک قشم با کارت زرد رنگ وارد پنج سالگي خود مي شود، اين ژئوپارک پنج ساله تنها يک سال و اندي فرصت دارد که زنده بماند يا... ولي ما سعي در زنده نگه داشتنش داريم چرا که مردان بزرگي براي ماندنش تا به اينجا زحمت کشيده اند و چشم ساکنان 19 روستاي قشم به اين ژئوپارک است.

اين ژئوپارک نه تنها اولين ژئوپارک احداث شده در خاورميانه ميباشد بلکه با توجه به اينکه در سال آينده کنفرانسي تحت عنوان ژئوپارکهاي کشورهاي عربي و آفريقايي در کشور مراکش برگزار مي شود، ژئوپارک قشم مي تواند با پيشنهاد شبکه ژئوپارکهاي اسلامي به همراه ژئوپارک لانکاوي در مالزي الگو و مشاور خوبي براي آنها باشد. پس بياييد عزممان را جزم کنيم و نگذاريم ژئوپارک قشم از فهرست جهاني يونسکو حذف شود.

مطالب مرتبط:

اولين ژئوپارک خاورميانه در قشم

گروه گردشگري تبيان

ندا ترابي فارساني- دانشجوي دکتراي توريسم