ارتفاع و ورزش (1)
ارتفاع و ورزش (1)
بخش ورزشی - همانطور که می دانید ایران کشوری مرتفع است که بیش از نیمی از مساحت آن را کوه‌ها و ارتفاعات دربرگرفته است، در این مطلب درباره ویژگی های ارتفاع، تغییرات در ارتفاع و عملکرد ورزش در ارتفاع بحث خواهیم کرد
ارتفاع
ایران کشوری مرتفع است که بیش از نیمی از مساحت آن را کوه‌ها و ارتفاعات دربرگرفته است. حدود 10 میلیون نفر از جمعیت ایران در مراکز و شهرستان‌هایی زندگی می‌کنند که ارتفاعی بیش از 1500 متر دارند و حدود 5/1 میلیون نفر در شهرهایی با ارتفاع بیش از 2000 متر سکونت دارند. برای مثال سراب در ارتفاع 2862 متری، سمیرم 2500 متری، اقلید 2300 متری، بافق 2350 متری و نیریز 2100 متری واقع است. همچنین باید گفت اختلاف ارتفاع در کشور ما بسیار زیاد است این اختلاف از 28 متر زیر سطح دریا در سواحل دریای خزر تا 5671 متر ارتفاع در قله دماوند را شامل می‌شود.
ویژگی‌های ارتفاع
در ارتفاع بالا باید به موارد زیر به دقت توجه کرد:1. فشار اکسیژن به دلیل کاهش فشار هوا و ثابت ماندن درصد اکسیژن آن کمتر از فشار اکسیژن در سطح دریا است. برای مثال در ارتفاع 5500 متری فشار هوا و اکسیژن تا 50٪ کاهش می‌یابد این امر باعث کاهش میزان اکسیژن دریافتی بدن و درصد اشباع اکسیژن شریانی می‌شود.
2. دمای محیط به ازای هر 1000 متر افزایش ارتفاع، 5/6 درجه کاهش می‌یابد.
3. میزان اشعه ماورای بنفش به دلیل تراکم ابرها و آلودگی بیشتر است (هر 300 متر 4٪) بنابراین احتمال ایجاد التهاب قرنیه ناشی از آفتاب‌سوختگی نیز افزایش می‌یابد.
4. جاذبه زمین کاهش می‌یابد.
5. مقاومت هوا کاهش می‌یابد.
6. افزایش خشکی هوا خطر ایجاد کاهش میزان آب بدن را افزایش می‌دهد.
تغییرات و سازگاری‌ها در ارتفاع
در ارتفاع بالا مهم‌ترین عاملی که روی بدن اثر می‌گذارد کاهش فشار اکسیژن است. در پاسخ به این کاهش، طی چند ساعت سرعت تنفس افزایش می‌یابد که این امر باعث افزایش میزان اکسیژن و کاهش CO2 خون می‌شود. کاهش CO2 خون باعث قلیایی شدن و افزایش PH خون می‌شود همچنین با افزایش ضربان قلب، برون‌ده قلب افزایش می‌یابد که البته این مسأله با افزایش دفع بی‌کربنات از کلیه ظرف 3ـ2 روز بهبود می‌یابد.در 2 روز اول غلظت هموگلوبین به دلیل کاهش میزان پلاسما افزایش می‌یابد. کاهش پلاسما طی 2ـ1 هفته اقامت از بین می‌رود. با کاهش میزان اکسیژن خون، ترشخ تیروپویتین از کلیه افزایش می‌یابد که این امر باعث افزایش تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان و در نتیجه افزایش هموگلوبین می‌شود.
طی 2 هفته اقامت در ارتفاعات 3000 متری و بالاتر وزن بدن کاهش می‌یابد. بخشی از کاهش وزن به دلیل کم‌اشتهایی و افت کالری دریافتی است و بخش دیگر نیز به دلیل کاهش آب بدن است. کاهش آب بدن به دلیل افزایش دفع آب از کلیه‌ها و افزایش تبخیر تنفسی ایجاد می‌شود بنابراین در ارتفاعات باید مصرف آب افزایش یابد.
هنگامی که فرد بعد از 4ـ3 هفته اقامت در ارتفاعات برمی‌گردد تغییرات ذکر شده که حاصل سازگاری با ارتفاع است طی 4ـ2 هفته از بین می‌رود.
عملکرد ورزش در ارتفاع
مهم‌ترین اثر ارتفاع زیاد، کاهش میزان اکسیژن است که در سیستم هوازی تأثیر منفی می‌گذارد بنابراین ارتفاع در فعالیت‌های استقامتی (بیش از 2 دقیقه) یا هوازی تأثیر منفی دارد و در فعالیت‌های سرعتی و بی‌هوازی تأثیر چندانی ندارد. حتی فرض شده است عملکرد در رشته‌های پرتابی و سرعتی به دلیل کاهش مقاومت هوا که ناشی از کاهش غلظت و فشار آن است بهبود می‌یابد زیرا نیروی مقاومت هوا در مقابل جسم پرتاب شده و دونده کمتر است البته تجربیات محدودی از این تئوری حمایت می‌کنند.
ادامه دارد ......
( در ادامه درباره تمرین در ارتفاع ، تاثیر ارتفاع در کوهنوردی و برخی از مشکلات ایجاد شده در ارتفاع مثل کوه گرفتگی و ... بحث خواهیم کرد)
تهیه کننده : رزا خاموشی
منبع : مقالات دکتر دیوید کاستیل